Մեդիամաքսը շարունակում է հարցազրույցների շարքը Հայաստանում եւ սփյուռքում ապրող մտավորականների հետ: Փորձում ենք տարբեր կարծիքներ լսել այն մասին, թե արդյո՞ք Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը կարող է որոշակի «նոր սկիզբ» դառնալ հայության համար:

Այսօր մեր զրուցակիցն է Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինը: 

- Վեհափառ Տեր, այս տարի լրացավ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը: Ոմանք կանխատեսում են, թե Ցեղասպանության ճանաչման, դատապարտման եւ հատուցման պայքարը 100-ամյակից հետո մտնելու է նոր փուլ, ոմանք էլ մտահոգություն արտահայտում, թե Ցեղասպանության խնդիրը կարող է դադարել առանցքային լինել Հայաստանի եւ Սփյուռքի համար:

- Նախ հայտնեմ, որ ես ընդհանրապես խուսափում եմ հարցազրույց տրամադրել, որովհետեւ հավատում եմ ոչ թե խոսքին, այլ գործին: Փորձում եմ անել այն, ինչին հավատում եմ, ինչն օգտաշատ եմ համարում մեր Հայրենիքի, ազգի, եկեղեցու համար: Ասելիքներ շատ կարող են լինել, կարեւոր են մեր անելիքները: Այսօր որպես ազգ, որպես եկեղեցի, որպես համայնք մենք պետք է մտածենք, ծրագրենք մեր անելիքները: 

Պետք է ճշտենք մեր ժողովրդի, ազգի առաջնահերթությունները, եւ բոլորս միասնաբար, պահելով ու հարգելով մեր առանձնահատկությունները, մեր ունեցած տարբեր հայեցակետերը, մոտեցումները, սակայն միշտ ելնելով մեր ազգի եւ հայրենիքի ընդհանրական շահերից, ոչ անձնակենտրոն, զգացական, միակողմանի մոտեցումներից, այլ իրապաշտ ոգով, միասնաբար ճշտենք մեր անելիքները: Միշտ նպատակասլաց եւ հանձնառու պիտի լինենք:

Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակը մեզ համար սոսկ միջոցառումների ամբողջություն չէ, նույնիսկ եթե այդ միջոցառումները ներդաշնակ են, համակարգված: Միջոցառումները ինքնանպատակ եւ ինքնավախճան չեն լինում: 100-ամյակի բոլոր աշխատանքները մեր նահատակներին հիշելու առիթ են: Հիշել նշանակում է չմոռանալ անցյալը եւ մեր հավատարմությունը վերանորոգել, ամրապնդել մեր նահատակների կտակի նկատմամբ եւ այդ ոգով շարժվել դեպի ապագա:

Երկրորդը՝ Ցեղասպանության 100-ամյակն առիթ է հիշեցնելու մեր շրջապատին եւ միջազգային համայնքին այն մասին, որ մեր ժողովուրդը ցեղասպանության է ենթարկվել. անցյալը չի կարող անցած լինել: Վա՛յ այն ժողովրդին, որն իր անցյալի վրա գիծ է քաշում: Պատմությունը դեպքերի, երեւույթների ամբողջականությունն է եւ շարունակականությունը: Հետեւաբար, մենք պետք է մշտապես հիշեցնենք թե՛ մեր նոր սերնդին, թե՛ միջազգային համայնքին այն մասին, որ մենք պահանջատեր ժողովուրդ ենք: Մեր իրավունքները տակավին կմնան բռնաբարված, եւ մենք՝ որպես մեկ ազգ, պետք է շարունակենք նվիրումով եւ հավատքով պահանջել մեր իրավունքները ցեղասպան Թուրքիայից եւ միջազգային համայնքից:

Երրորդը՝ պահանջատիրության մեր կամքը պետք է ավելի զորացնենք: Ինչպե՞ս դա անել: Չպետք է միայն հիշենք անցյալը եւ հիշեցնենք այն, այլ պետք է պահանջենք: Մենք հող ենք կորցրել, մեկ եւ կես միլիոն նահատակ ենք ունեցել, եկեղեցապատկան, ազգապատկան, անհատական կալվածքներ ենք կորցրել, որոնք մեր դիմաց են՝ Այնթափ, Մարաշ, Զեյթուն, Կարս, Կիլիկիա: Մենք չենք կարող դա մոռանալ եւ միայն որպես զբոսաշրջիկ այցելել այդ վայրերը:

Ահավասիկ, հարյուրամյակը, իմ ընկալմամբ, մեզ համար մարտահրավեր էր: Այն միայն հիշելու եւ հիշատակելու առիթ չէր, այլեւ մարտահրավեր: Այն արթնության կոչ էր, մեր ժողովրդի Անլռելի Զանգակատունն էր, որ մենք որպես ազգ մեր հայրենիքով եւ Սփյուռքով պետք է շարունակենք մեր պահանջատիրական պայքարը:  

- Կարո՞ղ ենք 100-ամյակը օգտագործել անցյալը վերաիմաստավորելու եւ ապագային այլ կերպ նայելու համար: Ի վերջո, ինչպիսին պետք է լինի Ցեղասպանության խնդրի դերը մեր կյանքում 100-ամյակից հետո:

- Հարյուրամյակը որպես մարտահրավեր արթնության, պահանջատիրության կոչ չպետք է պարփակվի, սահմանափակվի միայն 2015 թ-ով: Այն ընթացք է, որը պետք է հատի 2015 թվականը: Մեր պահանջատիրական պայքարը մեր կյանքի յուրաքանչյուր օրվա, տարվա մեջ պետք է ամփոփվի: Յուրաքանչյուր հայ պետք է ապրի այն ինքնագիտակցությամբ, որ նա իրավազրկված ժողովրդի զավակն է: Մեր ինքնաճանաչումը կբյուրեղանա ինքնագիտակցությամբ՝ ո՞վ եմ ես: Ես պատկանում եմ ազգին, որը իրավազրկված է, եւ որպես անհատ հայ ես ինչ կարող եմ անել: 2015 թ-ից հետո մենք պետք է շարունակենք մեր պահանջատիրական պայքարը: Ինչպե՞ս: Սա է ամբողջ հարցը: Արդյո՞ք պետք է շարունակենք պայքարը նույն ձեւով, ինչպես անում էինք մինչեւ հիմա: Ո՛չ: Երբեմն կրկնությունը որոշ իմաստով դրական է, սակայն որոշ բաներ կրկնելով հանդերձ՝ մենք պետք է առաջատեսիլ մոտեցումով ծրագրենք մեր ժողովրդի պայքարը: Այսպես ընդհանուր, երբեմն երկդիմի, զգուշավոր մոտեցումով պետք չէ վերաբերել մեր ժողովրդի պահանջատիրական պայքարին: 

Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Մենք ՊԱՀԱՆՋԱՏԵՐ ժողովուրդ ենք: Այս բառը ցանկանում ենք գլխագիր ձեւով գրել: Մեր հսկայական, վիթխարի կորուստների դիմաց մենք այսպիսի գաղջ մոտեցում չպետք է ունենանք: Մենք անցյալին պետք է նայենք եւ այն գնահատենք ինքնաքննական մոտեցմամբ, որպեսզի հասկանանք, թե որտեղ ենք թերացել, որտեղ հաջողել եւ ինչպես պետք է ծրագրենք մեր անելիքները:

Հարյուր տարվա ընթացքում մեր պահանջատիրական պայքարում եղան նվաճումներ, սակայն մենք շեշտն ավելի շուտ դրեցինք ավելի հարաբերական, քարոզչական կողմի վրա: Մի շարք երկրներ ճանաչեցին Ցեղասպանությունը, ուրիշները կարող են ճանաչել ապագայում, եւ այս ուղղությամբ Հայ Դատի մարմինները, մեր եկեղեցին սքանչելի գործ են կատարել: Սփյուռքի մեջ կատարվող այս աշխատանքին վերջին 20 տարիներին առավել կամ նվազ չափով միացան ազատ, անկախ Հայաստանի իշխանությունները: Պետք է շարունակենք այս աշխատանքը: 

Այս տարի  Համահայկական հռչակագրի միջոցով Հայաստանը որպես պետություն եւս մեկ անգամ հստակ հայտարարեց, որ մեր ազգային պահանջատիրությունը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մաս է կազմում: Ահավասիկ, մենք՝ Հայաստանը, Սփյուռքը, եկեղեցին հավաքեցինք մեր ուժերը մեր պայքարի շուրջ եւ միասնական ոգով  2015 թ-ի ընթացքում նշեցինք հարյուրամյակը եւ վերահաստատեցինք մեր համազգային պահանջատիրական կամքը եւ հանձնառությունը: Դարձյալ կհարցնեմ՝ հետո ի՞նչ: Մենք անկասկած պետք է շարունակենք Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման աշխատանքը, սակայն ժամանակն է, որպեսզի մենք, առանց անտեսելու պայքարի այս ուղղությունը, հատուկ շեշտ դնենք մեր պայքարի իրավական կողմի վրա: Ժամանակին, երբ մենք խոսում էինք Հայ Դատի մասին, հաճախ էինք անդրադառնում դրա քաղաքականացմանը, միջազգայնացմանը, արդիականացմանը: Այս երեք ուղղությամբ լուրջ աշխատանք է տարվել, սակայն պետք է սկսենք ծրագրված աշխատանք իրավական հարթության վրա: Եվ առաջին քայլն այս ուղղությամբ քաջություն ունեցավ անելու Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությունը՝ պահանջելով ցեղասպան Թուրքիայից վերադարձնել Սիսի կաթողիկոսությունը:

- Փաստացի սա առաջին իրավական հայցն է՝ հայոց եկեղեցու սեփականության վերադարձի պահանջով: Ի՞նչ փուլում է հիմա այս գործընթացը:

- Մինչ այժմ իրավական հարթությունում պայքարը ինչ-ինչ պատճառներով մեր առջեւ փակ դուռ էր: Ժամանակն է, որ մենք թակենք այդ դուռը եւ փորձենք այն կամաց-կամաց բացել: Պետք է իրատես լինենք: Հնարավոր չէ դա միանգամից անել: Կարելի է անուշ-անուշ, զգացական ճառեր ասել, բայց այս հարցում պետք է իրատես լինենք եւ ուսումնասիրենք, թե որոնք են մեր հնարավորություններն իրավական հարթությունում:  Ճիշտ այս նպատակով շուրջ 3 տարի առաջ միջազգային համագումար կազմակերպեցինք, հրավիրեցինք միջազգային իրավունքի, ցեղասպանագիտության օտարերկրյա բարձրակարգ մասնագետներին, եւ ես հարց տվեցի նրանց՝ ի՞նչ է ասում միջազգային իրավունքը մեր խնդրի մասին: Անցած 3 տարիների ընթացքում մենք եւ ես անձնապես՝ որպես կաթողիկոս,  ուսումնասիրեցինք այս հարցի իրավական կողմը՝ հասկանալու մեր հնարավորություններն ու դժվարությունները: Մենք պետք է քաջություն ունենանք մեր դատը ծրագրված, համակարգված, ուսումնասիրված ձեւով, միջազգային իրավունքի ընձեռած հնարավորություններով տեղափոխել իրավական դաշտ: Սա երկարատեւ գործընթաց է, բայց 2015 թ-ից հետո մենք պետք է այդ հանձնառությունը ստանձնենք՝ համապարփակ մոտեցմամբ, քարոզչական, իրավական, եւ քաղաքական ուղղություններով մեր դատը հետապնդելու համար: Այս աշխատանքը, պայքարը մենք պետք է տանենք միասնաբար: Միասնաբար ասելով՝ հասկանում ենք մեր բոլոր ուժերը՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, Սփյուռքը, հայոց եկեղեցին, Հայ Դատի մարմինները, կուսակցությունները:      

- Բայց  ինչպե՞ս դա անել, երբ չունենք հատուցման պահանջի միասնական ծրագիր, երբ կան տարբեր մոտեցումներ այս հարցի շուրջ:

- Միասնաբար գործելու կառույցն արդեն ստեղծվել է Հայաստանում (Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողով – խմբ.):  Սակայն կարծում եմ, որ այս պարագայում այդ կառույցը պետք է վերանայման ենթարկել՝ մեր անելիքների լույսի ներքո: Իմ պատկերացմամբ, միասնաբար գործելը բնավ չի նշանակում միաձեւություն, միատեսակություն: Մենք պետք է պահենք մեր բազմազանությունը: Մեր գործի հաջողությունը դա է պահանջում:

Հայաստանը որպես պետություն տարբեր մոտեցում պետք է ունենա, Սփյուռքը՝ տարբեր, եկեղեցին, քաղաքական կուսակցությունները՝ տարբեր: Այսօր ճիշտ չի լինի, եթե Հայաստանը որպես պետություն Թուրքիայից պահանջի մեր հողերը: Սա կնշանակի պատերազմ հայտարարել Թուրքիային: Սակայն Սփյուռքը կարող է դա անել՝ հատկապես հաշվի առնելով այն, որ Սփյուռքը ներկայացնում է իրավազրկված ժողովրդին: Եկեղեցին այս հարցում իր ուրույն գործելակերպը պետք է ունենա, կուսակցությունները, հատկապես Սփյուռքի մեջ գործող կուսակցությունները, պետք է ունենան իրենցը: Անշուշտ, հենց այս զանազանությունը մենք պետք է պահենք, սակայն այդ մոտեցումները պետք է ներդաշնակվեն: Սա նշանակում է դերերի ճիշտ բաժանում եւ հստակեցում, ինչը մենք չենք արել մինչ օրս: Սա ցանկանում եմ նշել հստակ կերպով: Մենք 100-ամյակին մեր առավելագույն ճիգերը գործադրեցինք՝ միջոցառումներ կազմակերպելով, համադրելով եւ այլն: Սա դյուրին էր, սակայն մեր դատը, պահանջը սոսկ իրավական չէ, այն քաղաքաիրավական է: Հենց այս պատճառով մենք պետք է ուսումնասիրված կերպով սկսենք այդ քաղաքաիրավական գործընթացը: Այսօր մենք այլեւս կարիք չունենք վկայակոչել պատմաբանների ուսումնասիրությունները: Ցեղասպանության իրողությունը փաստ է՝ ուսումնասիրված գրեթե բոլոր լեզուներով: Ժամանակ չվատնենք դրա վրա: Կենտրոնանանք քաղաքաիրավական կողմի վրա: Ցեղասպանության ճանաչումը գտել է իր ընթացքը: Երկրները մեկ առ մեկ պետք է ընդունեն Ցեղասպանությունը, նույնիսկ Միացյալ Նահանգները: Այլեւս բոլորը գիտեն, որ 1915 թ-ին կատարվածը ցեղասպանություն է: Պատմաբաններն արդեն կատարել են իրենց շնորհակալ աշխատանքը, իսկ մենք հսկա աշխատանք ունենք անելու իրավաքաղաքական դաշտում: 

Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Նախեւառաջ, պետք է ճշտենք՝ մենք ի՞նչ ենք պահանջում Թուրքիայից: Հայաստանի իշխանությունը մեկ բան է ասում, եկեղեցին, կուսակցությունները տեսակ-տեսակ բաներ են ասում: Բնականաբար, այն, ինչ ասվում է, չի հակասում միմյանց: Սակայն սա նշանակում է, որ մենք պահանջատիրության հստակ, համապարփակ եւ ամբողջական պատկերացում չունենք: Այստեղ ծագում է ուրիշ հարց. արդյո՞ք պետք է ունենանք այն: Արդյո՞ք պետք է հրապարակային կերպով հայտարարենք, թե ինչ ենք պահանջում: Դա ի՞նչ հետեւանքներ կարող է ունենալ: Պետք է ուսումնասիրվի, քննարկվի այս հարցը: Ես պարզապես հարցադրումներ եմ անում, բայց այս հարցերը, թե մեր պահանջատիրությունն ինչ ուղղությամբ պետք է ընթանա, ինչ հանգրվանի պետք է հասնի, չափազանց լուրջ եւ զգայուն են եւ պետք է քննվեն: Այլապես, եթե հանձնաժողովը պետք է հավաքվի միայն միջոցառումներ կազմակերպելու, հայտարարություններ անելու համար, չեմ կարծում, որ այս ձեւով մենք կկարողանանք նոր մղում տալ մեր պայքարին: 2015 թ-ից հետո մենք պետք է անցնենք քաղաքաիրավական դաշտում միասնական աշխատանքի՝ Հայաստանի մասնակցությամբ, հովանավորությամբ եւ առաջնորդությամբ:  

- Համահայկական հռչակագիրն իր բնույթով բացառիկ էր մեր պատմության մեջ: Որքանո՞վ իրատեսական եք համարում հռչակագրում տեղ գտած դրույթների կյանքի կոչումը:

- Հանձնաժողովի աշխատանքի շրջանակներում մենք ավելի շատ կենտրոնացանք միջոցառումների կազմակերպման վրա, սակայն կարող եմ ասել, որ Համահայկական  հռչակագրի ընդունումն անկյունադարձային էր: Անշուշտ, այս հռչակագրով հնարավոր չէ ամեն ինչ ասել, սակայն հիմնական սկզբունքները ներառված են: Կարծում եմ, այն պետք է ծառայի որպես մեկնակետ առաջիկա աշխատանքների համար: Հույս ունեմ, որ հանձնաժողովի առաջիկա նիստի ընթացքում, որը պետք է կայանա այս տարվա սեպտեմբերին, կամփոփվի արվածը եւ կհստակեցվեն անելիքները: Հայաստանում եւ Սփյուռքում սիրում ենք ամեն բան վարդագույնով տեսնել՝ սա կազմակերպեցինք, լավ անցավ եւ այլն: Սա ճիշտ չէ: Ինքնաքննական մոտեցմամբ միայն պետք է դիտենք կատարվածը՝ որտե՞ղ հաջողեցինք եւ թերացանք: Ես միշտ արտահայտել եմ իմ տեսակետը այս հարցերի շուրջ: Հասկանալի է, որ պայքարի իրավաքաղաքական կողմը զգայուն հարցերի պիտի անդրադառնա, ուստի հանձնաժողովի անդամակցությունը պետք է վերանայվի, ավելի ներկայացուցչական պետք է լինի եւ ներառի որոշ մասնագետներ՝ նկատի ունենալով մեր առաջիկա աշխատանքի բնույթը: Հավաքական աշխատանքի հստակեցման եւ բաժանման, հայեցակետերի ներդաշնակեցման կարիք կա: Պետք է հստակ իմանանք, թե երբ Հայաստանը պետք է խոսի, երբ Սփյուռքը լռի, եւ հակառակը:

- Այս տարվա ընթացքում չսովորեցի՞նք, թե դա ինչպես պետք է անենք:

-Ոչ, այս տարվա ընթացքում այդ հարցերին չանդրադարձանք, եւ ժամանակն է հենց այս մասին խոսել: Մեր մոտեցումները պետք է համահունչ լինեն մեր ներկա պայմաններին:

- Ցեղասպանության 100-ամյակի կազմակերպչական աշխատանքն իրականացվեց Հայաստան-Սփյուռք սերտ համագործակցության արդյունքում: Սա առիթ դարձա՞վ վերագնահատելու, վերաիմաստավորելու այդ հարաբերությունները եւ դրանց ամբողջ ներուժը:

- Հայաստան-Սփյուռք միասնականությունը մեր ժողովրդի հզորացման անսպառ աղբյուրն է: Միասնականություն ասելով՝ ես չեմ հասկանում միաձեւություն: Դա վնասակար է: Համագործակցություն՝ նշանակում է պահել եւ հարգել միմյանց տարբերությունները: Դրանք չպետք է մեզ հեռացնեն միմյանցից, տանեն դեպի առճակատում կամ ներքին լարվածություն: Դա կարող է կործանարար լինել: Տարբերությունները պետք է ներդաշնակվեն: Երբեմն Հայաստան-Սփյուռք գործակցությունն ձեւական, տուրիստական դրսեւորում է ստանում: Այդ ձեւականություններից պետք է խուսափենք: Փոխայցելություններն իսկապես կարեւոր են, սակայն պետք է մեր աշխատանքներն այնպես ծրագրվեն, որ այդ համագործակցությունն ամրապնդվի մեր ժողովրդի ամենօրյա կյանքում:

Եկատերինա Պողոսյանը զրուցում է Արամ Առաջինի հետ

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Տուրիստական, զգացական նախաձեռնություններից պետք է հեռու մնալ: Պետք է հասկանանք՝ Հայաստանը ի՞նչ կարող է առաջարկել Սփյուռքին, եւ հակառակը: Հայաստան-Սփյուռք-Արցախ երրորդությունը պետք է ներդաշնակ կերպով կենսագործվի: Անցած 20 տարիների ընթացքում այս ուղղությամբ կարեւոր նվաճումներ եղան, բայց ես ավելին եմ սպասում թե՛ Սփյուռքից, թե՛ Հայաստանից եւ թե՛ Արցախից:

- Հայոց ցեղասպանությունը մեր ազգին պատուհասեց պետականության բացակայության պայմաններում: Այսօր, երբ պետականություն ունենք, ի՞նչ դասեր պետք է քաղենք անցյալից:

- Ամենից առաջ, մենք պետք է ապավինենք բացառապես մեր ուժերին, երբեք դրսից չսպասենք մեր ժողովրդի փրկությունը: Երբեմն որոշ երկրներ զորակցություն են արտահայտում մեր դատի նկատմամբ, բայց դրանք պայմանական են, ժամանակավոր, շահադիտական: Պատմությունը մեզ ցույց է տալիս, որ մենք մեր ներքին միասնականությամբ, ամուր հավատքով, զորեղ կամքով ենք կանգուն մնացել պատմության փոթորիկներին: Մենք մեր Հայրենիքը պետք է ամուր պահենք, իսկ այն ամուր է իր ժողովրդով: Այսօր Հայրենիքը պարտվում է իր իսկ ժողովրդի կողմից: Արտագաղթ կա: Այս մասին խոսենք կամ լռենք, միեւնույն է՝ սա իրականություն է: Երբեմն պետք չէ լուռ մնալ: Ես Հայաստանի ներքին գործերի մասին չեմ ուզում կարծիք հայտնել, բայց երբ հարցերը կրում են համահայկական բնույթ, դրանց մասին ես ասելիք եւ կարելիության սահմաններում անելիքներ ունեմ: Արտագաղթն այսօր մեր ժողովրդին եւ Հայաստանին ամենամեծ վնաս հասցնող երեւույթն է: Այս մասին ես արտահայտվել եմ թե՛ Հայաստանում, թե՛ Սփյուռքում: Ի՞նչ պետք է անել, որպեսզի մեր ժողովրդին պահենք Հայաստանում: Ինչպես բոլոր գաղութներում, այնպես էլ Հայաստանում կան կուսակցական, քաղաքական տարբերություններ: Սա բնական երեւույթ է: Սակայն հայրենիքի անվտանգությունը, տնտեսական կյանքի բարելավումը կենսական է Հայաստանի համար: Հայրենիքը հզոր է ոչ միայն  բանակով, այլեւ այնտեղ ապրող մարդկանցով, հզոր տնտեսությամբ, միասնականությամբ: Այստեղ Սփյուռքն էլ ունի իր դերակատարությունը: Այսօր Արցախի խնդիր ունենք, այն բոլորիս խնդիրն է: Մենք պետք է հասկանանք, թե որպես Սփյուռք ի՞նչ կարող ենք անել հզորացնելու Ղարաբաղը: Հակառակորդ Ադրբեջանը մեզ է դիտում: Մենք շրջապատված ենք թշնամիներով, այդպես է եղել մեր ողջ պատմության ընթացքում: Հայաստանն իր աշխարհագրական դիրքով մշտապես կռվախնձոր է եղել տարբեր ուժերի համար: Այսօր էլ է նույնը, փոխվել են միայն ձեւերը: Հետեւաբար, այս իրավիճակում Հայաստան-Արցախ–Սփյուռք ինչ կարող ենք անել: Մենք առանձին չենք իրարից: Ցեղասպանը պարտադրեց մեզ բաժանվել միմյանցից: Մենք չորոշեցինք Սփյուռք լինել: Մենք մեկ ազգի ենք պատկանում, եւ այդ պատկանելությունը պետք է տեսանելի լինի թե՛ մեր ժողովրդի, թե՛ բարեկամների եւ թե՛ թշնամիների համար:

- Վեհափառ Տեր, ո՞րն է ձեր պատգամը մեր ժողովրդին:

- Յուրաքանչյուր հայ երբեք չպետք է մոռանա, որ Ցեղասպանություն վերապրած ժողովրդի զավակն է: Պահանջատիրությունը մեր արյան կանչն է: Այն անքակտելի կերպով շաղախված է մեր հոգեմտավոր կազմավորման հետ: Յուրաքանչյուր հայ այս գիտակցությունն իր մեջ պետք է ամրապնդի: Մենք ունեցանք ազատ, անկախ Հայաստան, որը Սփյուռքի մեջ ամենօրյա տեսիլք էր եւ որը մաս կազմեց մեր ազգային եւ քրիստոնեական դաստիարակությանը: Մենք միշտ պետք է վառ պահենք ամբողջական Հայաստանի տեսիլքը, այն մշտապես պետք է ներկա լինի մեր կյանքում: Ազգերն երազներով են ապրում: Վայ այն ազգին, որ երազ չունի: Մենք էլ երազներ ունենք, եւ այդ երազները պետք է կենսագործվեն արժեքներով եւ տագնապներով: Պահանջատեր ենք՝ նշանակում է երազ ունենք: Այսօր մենք ունենք այն պատառ Հայաստանը, որը պետք է հզորացնենք՝ որպես խարիսխ մեր ամբողջական Հայաստանի երազի: Իրականության եւ երազի այս ներդաշնակությունը մեր ժողովրդի կյանքում պետք է հատուկ տեղ գրավի: Ահա այս է, որ մեր ժողովրդից կսպասեմ եւ կպահանջեմ: Մենք այսօր եւ ամենուր պետք է համախմբվենք մեր համազգային արժեքների՝ Հայաստանի, Արցախի, մեր դատի եւ գերագույն ձգտումների շուրջ:

Արամ Առաջին կաթողիկոսի հետ զրուցել է Եկատերինա Պողոսյանը:

Կարդացեք նաեւ.

Նուբար Աֆեյանի հարցազրույցը

Վիգեն Չիթերյանի  հարցազրույցը

Արամ Մեհրաբյանի հարցազրույցը

Ռոնալդ Սյունիի հարցազրույցը

Տեր Մեսրոպ քահանա Արամյանի հարցազրույցը

Մարկ Գրիգորյանի հարցացրույցը

Ռալֆ Յիրիկյանի հարցացրույցը

Ավետիք Չալաբյանի հարցացրույցը

Ռուբեն Վարդանյանի հարցացրույցը

Ռազմիկ Փանոսյանի հարցացրույցը

Ժիրայր Լիպարիտյանի հարցացրույցը