Ոտքերը բոբիկ ժողովուրդը, կոշիկները դարերում մաշած ժողովուրդը, նոր կոշիկներ պարբերաբար փորձող ու ոտքը հիմնականում նո՛ւյն քարին մեծամասամբ նո՛ւյն տեղում խփող ժողովուրդը պտույտ է գալիս: Ժողովուրդը պտտվում է ու փնտրում: Որոնում է ու խճճվում: Պատմության շրջագիծը հարյուրավոր պտույտներ է արդեն արել, հազարամյակների գծեր քաշել: Իսկ ժողովուրդը պար է բռնել ի շրջանս յուր նորից ու կրկին:
Հովիկ Աֆյանը մեկտեղել է մեր դարավոր ու ժամանակակից պատմությունը: Նա գրել է մեր օրերի ու մեր անցյալի նոր առասպելը: «Ժողովրդի հայրերը» վեպը երեկի ու վաղվա մասին է՝ գրվող այստեղ ու հիմա: Գրվող, որովհետև պտույտը չի կանգնել: Չի կանգնի, քանի դեռ կա հույս, քանի դեռ կա ուժ փնտրելու, ու քանի դեռ փնտրելու բան կա: Իսկ ունենք շատ բաներ գտնելու կարիք՝ օրինակ ակունքին հասնելու, Կաթնով աղբյուրից մի կուժ սառը ջուր կում անելու, օրինակ՝ինքնառերեսման, ինքնաճանաչման ու վերագտնման կարիք: էլի շատ բանի կարիք ունենք, բայց նախևառաջ չմոռանալու: Ահա գրքի առանցքը՝ Չ՛ՄՈՌԱՆԱԼ: Պարզ բառ, բարդ առաջադրանք, հատկապես մեր նման հին ժողովրդի համար ու հատկապես հիմա, երբ ամնեզիան համազգային ախտորոշում է, կուրությունը՝ ընտրովի հիվանդություն:
«Մոռանում ենք, թե ինչի համար են հավաքվել, ընդ որում այս խնդիրը մեզ հետ է դարերով, ինչպես մեր թշնամիները: Հավաքվում ենք հոգեհացի սեղանի շուրջ ու հիշում վերջին ծնունդները, հավաքվում ենք ծննդյան սեղանի շուրջ ու հիշում երեկ մեռածներին: Հավաքվում ենք պետության շուրջ ու մոռանում, թե դա ինչ է»:
Մարտիրոսը, Գիքորը, Նազարն ու Վրեժը լոկ գրքային հերոսներ չեն: Նաև մեր մեջի անտագոնիստներն են, կամ հավաքական բնորոշիչներ՝ ով ինչպես կընկալի: Ընդհանրապես, «Ժողովրդի հայրերին» մեկնելը անհատական մոտեցում է պահանջում. ում հիշողությունն ինչքան կկտրի, ում երևակայությունն ուր կհասնի, ում միտքը որքան կպարզվի կամ կպղտորվի, ում երազները կվառվեն վրեժից, և կամ մարտիրոսանալու ցանկությունից, ում նազարյան ճամարտակությունը կկախարդի, ով էլ օտար ափերի ճամփեն կբռնի՝ գիքորությունը դարձնելով ազգային առանձնահատկություն:
«Տեսնես հայրենիքո՞ւմ են ավելի շատ հարբում, թե՞ դրա կարոտից»:
Գրքում ալյուզիաներն ամեն տողում են, որոնք հիշեցնում են ու հուշում: Պատասխաններ գտնելը դժվար է, երբ պտույտդ արդեն սրտխառնոց է առաջացնում, խճճվել ես ու ինքդ քեզնից բան չես հասկանում: Չես հասկանում, որովհետև համակերպվել ես, համակերպվել ես, քանի որ հոգնել ես, իսկ հոգնել ես մաշված կոշիկներիդ պատճառով: Մաշվածությունը հիշողության կորուստ է առաջացնում, ներսումդ մի քանի գլխանի հրեշներ են արթնանում, քեզ ներսից ծվատում ու քո ծովերը գնալով քչանում են, հողերդ նվաճվում:
«Գիտե՞ս թշնամին երբ է հաղթում, երբ գալիս է ոչ թե զենքով, այլ խինդ ու ծիծաղով տունդ մտնում: Սկզբում նստում է սենյակի մի անկյունում, հետո վառարանի մոտ: Հետո թախտին. Հետո թախտը տանում է վառարանի մոտ ու քեզ ասում. «Դե դուռը փակիր, որ չմրսեմ: Դրսից»: Ու դու փակում ես»:
Աֆյանն իր միֆականացված մերօրյա կերպարներով ոչինչ չի պարտադրում, ու դա գրքի հրաշալի մյուս կողմերից մեկն է: Ընթերցողն ազատ է՝ հասկանալու ինչպես ուզում է: Շերտերը շատ են, դրանք հերթով բացել է պետք: «Ժողովրդի հայրերը» կտեղավորվի տարատեսակ ժանրերում. առասպելաբանությունից զատ, տրագեդիա ու կոմեդիա, կամ երկուսը միասին, դրամա ու թրիլլեր, ըստ նախընտրության: Մի բան հաստատ է, գիրքը գրված է այնպես, կարծես հայ ժողովրդի պատմության ալմանախ լինի՝ իրարից անջատ պատմություններ, միախառնված ժամանակներ, ծանոթ դեպքեր ու անհասկանալի դեմքեր՝ պտտվող մեկ համայնապատկերում: Ա՜յ, քեզ բազմաձայն սիմֆոնիա:
«Եթե ինչ-որ մեկը գրի առնի սեղանի շուրջ հնչած մեր կենացները, ազգային գաղափարախոսությունը պատրաստ կլինի: Իսկ այդ գաղափարախոսությունը չունենք, որովհետև չկա այդպիսի մեկը: Բոլորն ուզում են ասել, ոչ թե գրել, բոլորն ուզում են խոսել, ոչ թե լռել, բոլորը գիտեն և իսկապես գիտեն: Մոռացել են: Թշնամու նետերի, թրերի, հեծելազորի, տանկերի ու անօդաչու թռչող սարքերի հավերժական աղմուկի տակ ինքներս մեզ չենք լսում: Ո՞վ կկարողանար... Իսկ ինքն իրեն լսելը գրելու համար պարտադիր բան է, խոսելու համար՝ ոչ»:
Սա գիրք է փնտրելու ու կորցնելու մասին: Գիրք է հիշելու ու առաջ նայելու մասին: Հեղինակն ասում է, որ «պատերազմից հետո պարտադիր է ապրելու նոր խթաններ գտնելը»:Պարզապես պետք է արթմնի մնալ, թեպետ քունը գրավիչ է: Դա էլ առաջնահերթությունների ու ընտրության հարց է դարձել:
«Գիտե՞ք՝ ինչի ենք մենք հա պարտվում, որովհետև հողը հանձնում ենք, դրա անունով արաղ արտադրում, խմում ու շիշը նետում աղբամանը: Ու չենք հիշում ՝ երեկ ինչ ենք արել»:
Սա հուսահատ գիրք է հավատալու ու սպասումի մասին, որ հայրերին կորցրած որդիները մի օր կհանդիպեն մայրերին, որոնք պար են բռնել հեռվում: Իսկ Ծովինարը փախչում է մորեմերկ՝ միանալու մայրերի պտույտին: Ու այս գիրքն, իրականում, հենց մայրերի մասին է, շրջանը մշտատև պահող մայրերի՛:
«Ոչինչ չի ավարտվում և ամեն ինչ կրկնվում է: Ուրեմն ոչինչ չի ավարտվում և ամեն ինչ այլ կերպ անելու հույս կա»:
ՀԳ. Սա իմ զգացած Աֆյանն էր, քոնն ուրիշ է լինելու հաստատ: Կարդա ու ճանաչիր որդիներին, որ որոնում են հայրերին, ու հայրերին, որ հեռացան, քանի որ որդիները մոռացան վերքը:
Անի Հակոբյանը լրագրող է:
Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին:
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: