Փորձե՞լ եք քաղաքին հակառակ կողմից նայել: Փորձե՞լ եք քաղաքը խորքից զգալ: Փորձե՞լ եք լսել քաղաքի լռությունը: Փորձե՛ք` կարդալով Արամ Ավետիսի «Ճարտարապետական մուտացիան»:
«Ձեր միֆը փտած է, եւ ես գիտեմ այդ մասին»:
Ի՞նչ է Երեւանը, կամ ո՞վ է Երեւանը: Անքնությամբ տառապող ճարտարապետի ձեռքով գծված երեւակայություն, ասում է Արամը: Երիտասարդ մարմնում փակված ծերացած պառավ է քաղաքը, որի կնճիռ-փողոցները ձգվել են նրա պարանոցին, քարե շենքերը մազերի փոխարեն խճճվել են գլխին ու էլի ավելի տգեղացրել հակաէսթետիկ դեմքը:
Այս քաղաքում անհնար է չխեղդվել: Այս քաղաքը խեղդամահ է անում ոչ այստեղացիներին: Այս քաղաքը չի սիրում այլախոհներին: Այս քաղաքը երազների դահիճ է: Այս քաղաքը այն չէ, ինչ տեսնում ենք: Վարդագույն շղարշից այն կողմ ցեխի ու տիղմի մեջ փտող գարշելի քաղաք է, որ կուլ է տալիս համարձակներին, ազատախոհներին, երազկոտներին, թույլերին, հզորներին, սիրուններին, տձեւներին:
Սա ձեր իմացածի բացարձակ հակապատկեր Երեւանն է: Դուք այս քաղաքից կզզվեք: Դուք այս քաղաքից փախչել չեք կարող, հեղինակի հետ կխրվեք ու կմնաք այս քաղաքի անկենդան, անհրապույր փողոց-երակներում:
«Ես ու դու հեռանում ենք, բայց ինչքան էլ հեռու ենք գնում, դուրս չենք գալիս այս քաղաքի սահմաններից: Դու գնում ես աջ, ես՝ ձախ: Ես թեքվում եմ եւ անունդ եմ տալիս, դու չես թեքվում, դու արդեն քայլում ես քո խուլ քաղաքով եւ թողնում ինձ իմ հասանելիք անպատասխան քաղաքը»:
Արամ Ավետիսը փսիխոդելիկ արձակ պոեմ է գրել աշխարհի ամենավատ քաղաքի՝ մեր Վարդագույնի մասին: Այս քաղաքում մեզնից յուրաքանչյուրը չհասած ճանապարհ ունի, բեկված երազ ունի: Արամի հետ քաղաքի այս տողերում տառապում ես անքնությունից, վարակվում ես մարդատյացությամբ, փսխուկդ գալիս է անելանիլիությունից ու քաղաքի նեղությունից, նրա բնակիչների նեղմտությունից: Ու փլվում ես, ու մնում ես ինքդ քո փլատակների տակ:
«Քո մարմնի վրա երազներ էին կուտակվել: Դու մնացել էիր քո երազների փլատակների տակ»:
Արամի ճարտարապետական բառամուտացիայի ենթարկված քաղաքում մարդիկ շենքերի կտուրներից փոքր են, մոտից՝ կարծես լինեն շենքեր: Գրողի հեռադիտակը մոտենում է ու առաջարկում մի բնակարանի պատուհանից դուրս նայել՝ ահա դիմացի շենքը, մի քանի աղբաման, կես փողոց եւ երեք մարդ, որոնք քայլում են: Բայց դա քաղաքը չէ, պնդում է Արամը: Ասում է՝ քաղաքը նաեւ գետնի տակ է եւ երկնքում՝ քաղաք-գիշեր, քաղաք-առավոտ, քաղաք-մաքուր, քաղաք-պոռնիկ, քաղաք-սուրբ, քաղաք-ուրվական: Ապա բացատրությունը բառարանում է փնտրում. պարզվում է՝ «քաղաք» բառը առաջացել է արաբերեն «ֆալաղ» բառից, որը նշանակում է ձոր: Եվ դրա համար, ըստ բառարան կազմողի, մենք միշտ ասում ենք իջնենք քաղաք: Քաղաքը ձոր է, անդունդ ինչ-որ առումով դժոխք:
Անհույս է: Այս քաղաքն էլ փրկել չի լինի: Ոչ մի բառ չի հասնի այս քաղաքի ականջին՝ վերջում բղավում է երիտասարդ գրողը: Անիմաստ է փորձել: Քաղաքը չի պատասխանի ոչ մի աղոթքի: Որովհետեւ քաղաքը ոչինչ չգիտի գրականության մասին: Այս քաղաքը չբարձրաձայնված մտքերի եւ հույզերի աղբանոց է՝ հուսահատ ասում է Արամը: Այս քաղաքի ամեն անկյունը անկում է խոստանում: 2800-ամյա քաղաքը կարող է միայն լավ քանդվել` եզրակացությունը տալիս է ու շրխկացնում քաղաքի բաց դուռը երեսիդ:
«Ժամանակը պտտվող դավաճան է: Կյանքը տարածություն է՝ բաղկացած բացթողումներից: Քաղաքը՝ այդ երկուսի միջեւ ձգվող կամուրջ կամ մուրճ, որի հավերժ հարվածները զգում եմ մեռնող կրծքիս տակ»:
ՀԳ. «Ճարտարապետական մուտացիան» Արամ Ավետիսի երկրորդ գիրքն է, որի շնորհանդեսը տեղի կունենա մայիսի 25-ին Նոյան Տապան գրախանութում:
Հեղինակի առաջին գրքի մասին կարող եք կարդալ այստեղ:
Անի Հակոբյանը լրագրող է:
Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել «Մեդիամաքս»-ի տեսակետներին:
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: