Օգոստոսի 28-ը «բացահայտումների» օր էր: 

Մենք ոչ միայն իմացանք, որ Նիկոլ Փաշինյանը իրեն նույնացնում է Հայաստանի կառավարության հետ: «Կառավարությունը ես եմ» խոսքերից հետո, որոնք, փաստորեն, շատ էլ ընդունելի են այդ կառավարության անդամների համար, Հայաստանի վարչապետը անցավ Արտաքին հարաբերությունների եվրոպական խորհրդի հրավիրյալ գիտաշխատող, Ջոզեֆ Բայդենի վարչակազմում ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի եւ Եվրասիայի հարցերով օգնական Ջեյմս Օ'Բրայենին, որը հոդված էր գրել «վաշինգտոնյան պայմանավորվածությունների մասին»: 

Պաշտոնաթող դիվանագետին չփրկեց անգամ այն, որ այդ հոդվածում նա Փաշինյանին «քաջ եւ հեռատես առաջնորդ» էր անվանել: 

Նա այնքան քաջ է, որ հայտարարեց.

«Նախ արձանագրենք՝ պարոն Օ'Բրայենը նախագահ Թրամփի պաշտոնավարման արդյունքում զրկվել է աշխատանքից, հիմա խնդիր ունի բացատրելու, թե ինչու նախագահ Թրամփի վարչակազմը կարողացավ անել այն, ինչ իրենք չկարողացան անել: Եթե պարոն Օ'Բրայենը խոսում է ՀՀ խոցելիությունների մասին, պիտի արձանագրեմ, որ ՀՀ-ն ամենախոցելին եղել է հենց իր եւ իրենց պաշտոնավարման շրջանում: Ուզում եմ հիշեցնել 2021թ., 2022թ., 2023թ. իրադարձությունները։ Մենք երբեք բավարարված չենք եղել այն արձագանքից եւ աշխատանքից, որ ԱՄՆ-ի այդ պահին գործող վարչակազմը իրականացրել է մեր տարածաշրջանում խաղաղության օրակարգը աջակցելու համար:

Նրա էմոցիոնալ գնահատականները չեմ պատրաստվում մեկնաբանել: Իր աշխատանքի կորցնելու մեղքը թող չփորձի բարդել ՀՀ վրա: ՀՀ-ն այսօր իր նորագույն պատմության ամենապակաս խոցելի վիճակում է»:

Ու որպեսզի էլ ավելի ուժեղ «պատժի» Ջեյմս Օ'Բրայենին, ճեպազրույցից քիչ անց հրապարակեց Թրամփից ստացված լուսանկարը՝ «Nikol, you are great» մակագրությամբ (մի քանի օր առաջ նման լուսանկարներ էր հրապարակել նաեւ Իլհամ Ալիեւը):

Մենք չգիտենք, թե ԱՄՆ նախկին վարչակազմի ներկայացուցիչների եւ, մասնավորապես, Ջեյմս Օ'Բրայենի իր փակ հանդիպումների ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանն ինչ է խոսել հայկական կողմի (այսինքն՝ իր, քանի որ «կառավարությունն ինքն է») դգժոհությունների մասին եւ արդյո՞ք առհասարակ խոսել է: Ուստի առաջնորդվենք հասանելի բաց փաստերով:

2023 թվականի նոյեմբերին ելույթ ունենալով ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում ՝ Լեռնային Ղարաբաղի ապագայի վերաբերյալ լսումների ժամանակ, նա ասել էր, որ Միացյալ Նահանգները եւ Եվրամիությունը ցանկանում են ապահովել Հայաստանի մերձեցումը անդրատլանտյան դաշնակիցների հետ եւ մշակում են դա ապահովելու սխեման։

«Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը հայտարարել է, որ մտադիր է հանդիպում անցկացնել մեր եւ Հայաստանի հետ՝ Հայաստանը մեր համայնքին ավելի մերձեցնելու նպատակով։ Ես դա քննարկել եմ մի քանի օր առաջ Հայաստանի վարչապետի հետ, եւ մենք պարզում ենք, թե դա ինչպես կարող է լինել»:

Նա նշել էր, որ դաշնակիցները «ճանապարհի կեսին են»։ 

Եվ իսկապես, այդ ելույթից մոտ կես տարի անց՝ 2024 թվականի ապրիլի 5-ին Բրյուսելում տեղի ունեցավ Հայաստան-Եվրամիություն-ԱՄՆ եռակողմ հանդիպումը, որից առաջ իշխանական պրոպագանդան աննախադեպ քարոզչություն էր ծավալել՝ փորձելով այն ներկայացնել որպես դարակազմիկ իրադարձություն: Հանդիպման արդյունքները, մեղմ ասած, համեստ էին: Ինչպես երեկ իմացանք, մեղավորը Բայդենի վարչակազմն էր:

2024 թվականի հուլիսին Ջեյմս Օ'Բրայենն ասել էր, որ եթե ԱՄՆ-ն «կարողանա առեւտրային ուղի բացել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի տարածքով, Կենտրոնական Ասիայի երկրները մուտք կունենան դեպի համաշխարհային շուկաներ եւ կնվազեցնեն կախվածությունը Ռուսաստանից եւ Չինաստանից»: 

Այսինքն, հենց Օ'Բրայենն էր «եփում» այն, ինչն այսօր ստացել է «Թրամփի միջազգային խաղաղության եւ բարգավաճման միջանցք» (TRIPP) անվանումը՝ ուզի դա Նիկոլ Փաշինյանը, թե չուզի: Իհարկե, առնվազն տարակուսելի է, որ իր հոդվածում պաշտոնաթող Օ'Բրայենը ակնարկում է, որ Ռուսաստանին դուրս թողնելը կարող է խնդրահարույց լինել, բայց դա թողնենք ամերիկացի վերլուծաբաններին:

Ի վերջո, եթե Նիկոլ Փաշինյանն այդքան դժգոհ էր Բայդենի վարչակազմից, ինչո՞ւ դրա հեռանալուց ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ Հայաստանն ու ԱՄՆ-ն Վաշինգտոնում ԱՄՆ կառավարության եւ ՀՀ կառավարության ռազմավարական գործընկերության հանձնաժողովի կանոնադրությունը ստորագրեցին: Ավելի տրամաբանական եւ քաղաքականապես ավելի պարկեշտ կլիներ ստորագրել այն արդեն նոր վարչակազմի հետ:

Ես շատ լավ հիշում եմ, որ 2023 թվականի սեպտեմբերի 14-ին ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի եւ Եվրասիայի հարցերով օգնականի պաշտոնակատար Յուրի Քիմը հայտարարել էր.

«Միացյալ Նահանգները չեն հաշտվի որեւէ կարճաժամկետ կամ երկարաժամկետ գործողությունների հետ՝ ուղղված Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության դեմ էթնիկ զտումների կամ այլ վայրագությունների իրականացմանը»։

Այդ ելույթից 4 օր հետո 120 000 հայեր էթնիկ զտման ենթարկվեցին: ԱՄՆ պաշտոնյաները հայտարարություններ արեցին, Բաքուն դրանց կոշտ արձագանքեց եւ արդեն 2023-ի վերջին ամերիկյան քննադատությունը մարեց: 

Կարող եմ ենթադրել, որ այս դրվագը լավ հիշում է նաեւ Փաշինյանը: Սակայն եթե նա իրեն պետական գործիչ է համարում, ապա իրավունք չունի նման կերպով արտահայտվել ԱՄՆ հեռացած վարչակազմի մասին: Հատկապես՝ այն վարչակազմի, որի վերընտրվելու համար հայկական կողմը փաստացի քարոզչություն էր տանում:

Ցավոք, սա ոչ առաջին, ոչ էլ վերջին դեպքն է:

2021 թվականի հունվարի սկզբին Նիկոլ Փաշինյանը գրել էր «44-օրյա պատերազմի ծագումը» հոդվածը, որտեղ պնդել էր, որ Ռուսաստանն առաջարկում էր «հենց այնպես» Ադրբեջանին վերադարձնել 7 շրջանները և մոռանալ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին:

Արձագանքելով այդ հոդվածին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ռուսաստանցի համանախագահ Իգոր Պոպովն ասել էր.

«Ռուսաստանյան առաջարկներ ասելիս հավանաբար խոսքը փուլային կարգավորման նախագծի մասին է, որը վերջին խմբագրությամբ կողմերին էր փոխանցվել 2019 թվականի հունիսին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից: Այդ նախագծի հիմքում, որը մեծապես համընկնում է Կազանի փաստաթղթի հետ, դրված են հիմնարար սկզբունքները, որոնց թվում են առաջին փուլում Ադրբեջանին հինգ շրջանների վերադարձը, իսկ երկրորդ փուլում՝ երկու շրջանների, ընդ որում՝ հատուկ շեշտում եմ՝ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի սահմանման համակցմամբ: Առաջին փուլի Երևանի շահերը ներկայացնող տարրերից են Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության լիարժեք կյանքն ապահովող իրավունքների ճանաչումը, ԼՂ ներկայացուցիչների մասնակցությունը ԵԱՀԿ նիստերին, շրջափակման վերացումը, սահմանների բացումը, ուժի չկիրառման պարտավորությունների ստանձնումը և այլն: Ուստի պնդումներն այն մասին, որ Ռուսաստանն առաջարկում էր «հենց այնպես» Ադրբեջանին վերադարձնել 7 շրջանները, մոռանալ կարգավիճակի մասին և հանգստանալ, իրականությանը չեն համապատասխանում»:

2021-2022 թվականներին Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ «գլխավոր միջնորդի» դերը ստանձնեց Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը: Քանի որ Նիկոլ Փաշինյանը ամեն ինչ բոլորից լավ գիտի եւ «տնային աշխատանք» կատարելու սովորություն չունի, նա, թերեւս, չէր ուսումնասիրել Շառլ Միշելի նախորդ նախաձեռնությունների ճակատագիրը: Հավանաբար, տեղյակ չէր, որ հենց Միշելը ճգնաժամ առաջացրեց Եվրամիության եւ Վրաստանի հարաբերություններում, երբ վերջիններս մերժեցին ընդդիմության հետ երկխոսությունում միջնորդելու նրա առաջարկը: Իլհամ Ալիեւը «տնային աշխատանք» կատարում է, ուստի չէր վարանում պարբերաբար Միշելին «տեղը դնել»: Ի վերջո, Նիկոլ Փաշինյանը հիասթափվեց նաեւ Եվրոպական խորհրդի նախագահից՝ այդ մասին մանրամասն գրել եմ 2022թ. մայիսին 
Շառլ Միշելին «փուռն է տալիս», մեզ էլ ապուշի տեղ է դնում սյունակում:

Հիմա էլ հերթը հասավ Բայդենին: Որի «մեղքերից» մեկը, թերեւս, Հայոց Ցեղասպանության ճանաչումն է:

Հաջորդը, թերեւս, կլինի Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը:

Կարելի է մեղադրել Պուտինին, Միշելին, Բայդենին, այլոց: Բայց դրա արդյունքում ոչ միայն ավելի լավ «պարող» չես դառնում, այլեւ միջազգային գործընկերների համար դառնում ես անվստահելի եւ անցանկալի: Հատկապես որ «Nikol, you are great!» գրողը մի քանի օր հետո Հայաստանի ու Ադրբեջանի անվանումները չի կարողանում ճիշտ արտաբերել:

Արա Թադեւոսյանը Մեդիամաքսի տնօրենն է: