Կարդացեք նաեւ. Վահան Փափազյան. Դժվար է գուշակել, թե ինչ աշխարհակարգ է ստեղծվելու մեր տարածաշրջանում

90-ականների վերջերին, աշխատանքի բերումով, ես հաճախ էի շփվում իշխանության ու ընդդիմության առաջին դեմքերի հետ: Խորհրդարանում ու կառավարությունում: Եվս մեկ հարցազրույց ԱԳ նախարար Վահան Փափազյանի հետ արել եմ «Երկիր Նաիրիի» համար (23.06.1995), որ տպագրվեց «Որպեսզի քո երկիրն ապահով լինի» վերնագրով:

***

Այս հարցազրույցի մասին վաղուց, շատ վաղուց էի մտածում, օգնեց դիպվածը: Հանդիպեցի Վահան Փափազյանին, և նա համաձայնեց հարցազրույցի: Աշխատանքային շաբաթվա վերջում նրա շատ պաշտոնական և շատ անձնական առանձնասենյակում կայացավ այս զրույցը:

-Ո՞վ եք Դուք՝ թվեր, փաստեր:

-Ծնվել եմ 1957-ին, մտավորականի ընտանիքում: Հայրս և մայրս ներգաղթել են Հայաստան 1946-ին, Իրանից, ակունքներս Վանում են: Պապս Վանում 1915-ի հերոսամարտին մասնակցած բավականին հայտնի անձնավորություն էր, զինաբաշխ կոմիտեի ղեկավարը: Ռուսական զորքերի նահանջից հետո գաղթականների հետ եկել է Կովկաս, զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ Թիֆլիսում, Բաքվում, Կրասնոդարում, Երևանում: 1921-ի փետրվարի ապստամբությունից հետո Սիմոն Վրացյանը նրան նշանակել է Երևանի ոստիկանապետ: Բոլշևիկների հետդարձից հետո Զանգեզուրի վրայով հեռացել է Իրան: Հայրս ոչ մի կուսակցության անդամ չի եղել: 1946-ին ներգաղթել է Հայաստան, ես ծնվել եմ Երևանում: Սովորել եմ համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի իրանագիտության բաժնում, 10 տարի աշխատել եմ ակադեմիայում, պատմության ինստիտուտի միջին դարերի պատմության բաժնում թեզ եմ պաշտպանել, միջնադարագետ եմ: Հայաստանի առևտրական ուղիների վերաբերյալ մենագրության, միջնադարյան Հայաստանի, Իրանի, Օսմանյան կայսրության և տարածաշրջանային այլ խնդիրների մասին հոդվածաշարեր եմ հեղինակել: 1988-ին շատ շատերի պես ներգրավվել եմ ղարաբաղյան շարժման մեջ: Նախագահի հրամանագրով 1992-ին նշանակվել եմ ՀՀ նախագահի խորհրդական միջկուսակցական հարցերի գծով, 1992-ին նշանակվել եմ Հայաստանի գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Ֆրանսիայում, 1993-ի փետրվարի 16-ին նշանակվել են արտաքին գործերի նախարար: Ամուսնացած եմ, ունեմ մեկ որդի:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այսօր Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը:

-Եթե ուզում ենք խոսել ԱԳՆ-ի մասին, որպես պետական կառույցի, պիտի նկատի ունենանք, որ համեմատաբար նոր է ստեղծված՝ երեք ու կես տարվա պատմությամբ: Սովետական շրջանի ԱԳՆ-ն որքան էլ փորձեր որպես այդպիսին հանդես գալ, իվիճակի չէր: ԱԳՆ-ն այս պահին, եթե քանակական գնահատական տանք, իրենից ներկայացնում է 200-ից ավելի աշխատակից ունեցող կառույց (խոսքը Երևանում գործող մայր կառույցի մասին է), որ ներառում է մեր դեսպանատները, հյուպատոսություններն աշխարհի 30-ից ավելի երկրներում: Ինձ համար չափազանց էական է, թե ինչ մարդկանցով է համալրված նախարարությունը, որովհետև շատ կարևոր է, թե ինչ որակի մասնագետներ են ընդգրկված ԱԳՆ-ում և որքանով է նրանց աշխատանքը նպաստում մեր արտաքին քաղաքականության իրականացմանը: Այս տեսանկյունից բավարարված չեմ, թեպետ դա ունի բազմաթիվ օբյեկտիվ պատճառներ՝ փորձության պակասը, դիվանագիտական դպրոցի պակասը, արտաքին քաղաքականության բարդությունները, որ պահանջում են վերլուծական միտք, խոր գիտելիքներ ամենատարբեր բնագավառներում, լեզվաիմացություն: Միշտ չէ, որ հնարավոր է նման մարդկանց գտնել: Հիմա ԱԳՆ-ն համալրելու մի քանի աղբյուրներ կան՝ ակադեմիական և բուհական շրջանակները, նորավարտները, պետական ապարատի ունակ մասը: Կադրային խնդիրն ինձ ավելի է հուզում: Մեզ ժամանակին շատ էին ասում, որ պետք է օգտագործել սովետական դիվանագիտական կադրերին: Ես դեմ չեմ, բայց նախ այդ մարդկանց զգալի մասը հավակնում է ԱԳՆ-ում աշխատել միայն այն դեպքում, երբ ինքը գործուղվելու է որևէ արևմտյան երկիր, իսկ ԱԳՆ-ն միայն դեսպանատները չեն: Եթե մարդիկ լավ կյանքի համար են ուզում աշխատել, նրանցից ստիպված ենք հրաժարվել: Երկրորդ խանգարիչ պատճառը մտածողության կարծրատիպն է: Այդ մարդիկ ապրել-աշխատել են սովետական դիվանագիտության շրջանակներում, որն իր ժամանակին լավագույններից էր, բայց այսօր ՀՀ արտաքին քաղաքականությունն իրականացնողներիս այլ տիպի դիվանագետներ են պետք՝ ազատ մտածելակերպով, նախաձեռնող, ինտելեկտուալ անհատներ, ոչ միայն հրամաններ կատարողներ, և ամենակարևորը՝ ՀՀ անկախ պետականությանը նվիրված մարդիկ:

-Դա կադրային, ի՞նչ ֆինանսական վիճակում է ԱԳՆ-ն այսօր:

- Դժվար: Եվ սա բնորոշ է մեր բոլոր պետական կառույցներին, բայց ԱԳՆ-ի օրինակն ավելի ակնառու է, որովհետև մեր գործունեությունը ծավալվում է և Հայաստանում, և Հայաստանից դուրս: Իսկ Հայաստանից դուրս անհրաժեշտ է տարադրամ, որը քիչ է: Դա նկատի ունենալով՝ կառավարության հետ մեր հարաբերություններում ես աշխատում եմ այդ հարցը շատ չբարձրացնել, որովհետև ինքս գիտեմ բյուջեի հնարավորությունները: Նույնիսկ 1995-ի բյուջեով հաստատված գումարները ԱԳՆ-ին, գիտեմ, որ ամբողջությամբ չեն տրամադրվի, հետևաբար փորձում ենք գտնել միջոցներ մեր դեսապանատներին ապահովելու համար: Որո՞նք են այդ միջոցները: Դեսպանատների տարածքային խնդիրները լուծելիս մեզ զգալի օժանդակություն են ցույց տալիս սփյուռքահայ մեր հայրենակիցները, մասնավորապես Լոնդոնի, Փարիզի, Բրյուսելի, Վիեննայի (թեպետ այստեղ փոխանակման տարբերակով համապատասխան տարածք հատկացվեց կաթոլիկ միաբանությանը), Աթենքի, Բուխարեստի, Սոֆիայի, Վաշինգտոնի, Թեհրանի, Բեյրութի, Դամասկոսի, Հալեպի. Լոս Անջելեսի մեր դեսպանատների տարածքը ձեռք է բերվել տեղի հայերի օժանդակությամբ: Տարածված կարծիքը, թե Հայաստանի իշխանությունների վարած քաղաքականության հետևանքով հայրենիք-սփյուռք հարաբերությունները սառել են կամ այն մակարդակի վրա չեն, որ կարող էին լինել, անհեթեթություն է: Ես գտնում եմ, որ վերջին 2-3 տարում, նաև ԱԳՆ քաղաքականության շնորհիվ, Հայաստանի և սփյուռքահայության հարաբերությունները շատ ավելի հստակ են դարձել, որոշակի և արդյունավետ: Չասեմ այն պարզ ճշմարտությունը, որ Հայաստանի անկախության շնորհիվ երթուդարձը Հայաստան շատ հեշտացավ: Մարդիկ հիմա շատ ավելի աջակից ու բարեմիտ են Հայաստանի պետության ու կառավարության նկատմամբ, քան առաջ: Դա հասկանալի է: Հայ մարդիկ աշխարհի բոլոր ծայրերում բնակություն հաստատելով՝ երազել են իրենց անկախ պետությունը, որն այսօր կա, և նրանք հասկանում են, որ իրենք ինչ-որ պարտականություններ ունեն այդ պետության առաջ: Հայրենիք-սփյուռք հարաբերության կապակցությամբ իրենց դժգոհությունն արտահայտում են «կուսակցական ընկերները»: Իմ կարծիքով՝ սփյուռքի որևէ գաղութում քաղաքական կուսակցություն գոյություն ունենալ չի կարող: Քաղաքականությունը վարվում է պետության ներսում: Քաղաքական կուսակցության գոյության իմաստը կայանում է իր պետության ներսում գործելու, իշխանության ձգտելու, իր ժողովրդին իր առավելություններն ապացուցելու մեջ: Սփյուռքում քաղաքական կուսակցություններ գոյություն ունենալ չեն կարող: 70 տարվա անոմալ վիճակը, երբ 3 ավանդական կուսակցությունները գործում էին սփյուռքում, ինչ-որ կերպ պետք է իր հանգուցալուծմանը հասնի: Իհարկե, սա տևական պրոցես է: Հայաստանի իշխանությունները, իմ կարծիքով, հատուկ քաղաքականություն չպետք է վարեն այդ պրոցեսն արագացնելու համար: Միևնույն է, վաղ թե ուշ դա տեղի է ունենալու: Եթե Հայաստանը շարունակելու է գոյատևել (իսկ դա աներկբա է), սփյուռքի քաղաքական կազմակերպություններն ինքնաբերաբար կվերանան, և մարդկանց շտապեցնել պետք չէ, իրենք ժամանակի ընթացքում կտեսնեն դրա անխուսափելիությունը: Այլ խնդիր է, որ կարելի է բանավիճել, բանակցել, համոզել: Եթե կարողանան մեզ հակառակը ապացուցել, ես շատ ուրախ կլինեմ, բայց պիտի ապացուցել ինտելեկտի շնորհիվ, ոչ թե աղմկարարությամբ:

-Աշխարհի դիվանագիտական քարտեզում Հայաստանը բավականաչափ ներկայացվա՞ծ է:

-Մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ցանցն այնքան ենք մեծացրել, որ հիմա դժվար է բոլորին ապահովել ֆինանսներով, տնտեսական կառույցներով ու մասնագետներով: Բայց կան երկու պետություններ, ուր պարտավոր ենք այս տարի դեսպանատներ բացել: Մենք հիմնականում կենտրոնացել ենք նախկին ԽՍՀՄ-ի, Եվրամիության, ԱՄՆ-ի, Մերձավոր Արևելքի երկրներում դեսպանատներ ունենալու խնդրի վրա, մոռացության ենք մատնել Հեռավոր ու Կենտրոնական Արևելքը: Այս տարի Պեկինում ու Տոկիոյում դեսպանատներ բացելով պիտի լրացնենք այդ բացը: Դրանից հետո նոր դեսպանատների ծավալումն իմաստ չի ունենա, անհրաժեշտ է ուժեղացնել եղածները:

-Իբրև ԱԳ նախարար ինչպե՞ս եք վերաբերվում ՀՀ Սահմանադրությանը:

-Ինձ համար իբրև նախարարի՝ Սահմանադրությունն առաջին հերթին կարևորվում է նրանով, որ հստակություն է մտցվում մեր արտաքին հարաբերությունների ոլորտում: Պարզ է, որ հանրապետության նախագահը արտաքին քաղաքականության ընդհանուր ղեկավարությունն է իրականացնում, ԱԳՆ-ն ավելի գործնականացնում է այդ հարաբերությունները: Ներգրավվում են նաև այլ կառույցներ: Ինչպե՞ս: Այս հարցերի ճշտման տեսանկյունից Սահմանադրությունն առաջնահերթ անհրաժեշտություն է: Թեպետ պակաս կարևոր չեն և մյուս խնդիրները: Արտաքին քաղաքականությունը պետության, ժողովրդի, հասարակության շահերն իրագործելու միջոց է: Արտաքին քաղաքականության հիմնական նպատակը պետք է լինի ազգային անվտանգության ապահովումը, մեր արտաքին հարաբերությունների ծավալումը հօգուտ հասարակության և պետության: Առանց Սահմանադրության այդ բոլորը դժվար է իրականացնել: Սահմանադրություն չունեցող պետությունները սովորաբար ավանդական սկզբունքներով առաջնորդվող  պետություններ և հիմնականում միապետություններ են (ինչպես Մեծ Բրիտանիան) և մեզ համար օրինակ ծառայել չեն կարող: Սահմանադրությունն անհրաժեշտություն է և հենց այս Սահմանադրությունն է անհրաժեշտություն: Ես դա ուզում եմ շեշտել: Ինչու՞: Որովհետև մեզ պետք է ուժեղ, կենտրոնաձիգ և ժողովրդավարական պետություն: Այդպիսի պետությունն անհրաժեշտ է, որ ղեկավարի հենց հանրապետության նախագահը ուղղակիորեն, որովհետև մենք գտնվում ենք այսօրվա (չբացեմ փակագծերը՝ թե ինչպիսի) աշխարհաքաղաքական ու ռազմաքաղաքական իրավիճակում, որը պահանջում է ամենօրյա լուծումներ ու անմիջական աշխատանք ամեն դեպքի ու պատահարի շուրջ: Խորհրդարանական պետությունն ունակ չէ այդ անել: Մանավանդ մենք գիտենք՝ ինչպիսին էր մեր խորհրդարանը ու պատկերացնում ենք, թե ինչպիսին կարող է լինել նորը: Իդեպ, խորհրդարաններն այդպես են ամբողջ աշխարհում, պառլամենտ բառը, ինչպես հայտնի է՝ թարգմանվում է խոսարան, իսկ մեզ պետք է գործնական, ռեալ աշխատող ու արագ արձագանքող իշխանություն, որն ապահովում է նախագահական համակարգը միայն:

-Ձեր վերաբերմունքը Ազգային ժողովի ընտրություններին, խորհրդարանի ի՞նչ մոդել եք կանխատեսում, ինչպե՞ս եք գնահատում «Հանրապետություն» ընտրական միավորման և Ձեր շանսերն իբրև պատգամավորի:

-Կանխատեսումներ անել չեմ սիրում: Վերջին 3 տարում, երբ ուղղակիորեն արտաքին քաղաքականության ոլորտում եմ, հասկացել եմ, որ կանխատեսումները շատ անշնորհակալ են: Ոչ ոք չի ուզում սխալվել, առավելևս ոչ ոք չի սիրում, երբ մատնացույց են անում իր սխալը: Ես գիտեմ, որ մարդիկ հոգնած են քաղաքականությունից: Չնայած մեծ ծանրաբեռնվածությանս, ես աշխատում եմ հաճախ շփվել մարդկանց, լսել նրանց, հասկանալ, թեպետ վստահ չեմ, որ մարդիկ ինձ հետ անկեղծ են, որովհետև գիտեն, որ զրուցակիցը ՀՀ ԱԳ նախարարն է: Իհարկե, կա հիասթափություն, հոգնածություն, բայց կա և կայունություն ունենալու ցանկություն, կայուն պետություն, կայուն հասարակարգ: Բարեկեցության մասին չխոսենք, որովհետև դա ինքնին հասկանալի է, բայց բարեկեցությունը, գիտակից մարդիկ վաղուց հասկացել են, հնարավոր է միայն կայուն հասարակարգ ունենալու դեպքում: Եթե քո հասարակությունը ցնցումների մեջ է, բարեկեցությունը բացառված է, հետևաբար կայունությունն ամենակարևոր հանգամանքն է, ինչպես և քաղաքականության շարունակականությունը: Միանշանակ է, որ մեր արտաքին քաղաքականությունը պետք է լինի շարունակական: Փաստացի երևում է, որ մեր արտաքին քաղաքականությունը միտված է մեր ազգային խնդիրները լուծելուն, նաև ամբողջ աշխարհի առաջ բաց է՝ համաշխարհային արժեքները Հայաստան բերելու ու մեզ աշխարհին ներկայացնելու, աշխարհում մեզ արժանի տեղը գտնելու: Այս քաղաքականությունը պիտի շարունակվի, իսկ դա հնարավոր է պետության ընդհանուր քաղաքականության շարունակման դեպքում, ուրեմն նույն ուժերը պիտի շարունակեն կառավարել Հայաստանում: Կրկնում եմ՝ շատ լավ հասկանում եմ, որ մարդիկ հիասթափվել են, հոգնել են: Ընդդիմությունը փորձելով «տեղ գտնել արևի տակ», ամեն ինչ անում է վարկաբեկելու համար այսօրվա իշխանություններին, առանձին անհատների՝ նախագահին, նախարարներին: Չբացառենք, որ ընդդիմության ասածների մեջ կա նաև ճշմարտություն, այս կամ այն ոլորտի ճշմարիտ քննադատություն, բայց ո՞րն է լուծումը: Ի՞նչ է առաջարկվում փոխարենը: Այս կամ այն մարդուն փոխելով՝ կփոխվի՞ համակարգը, այդ համակարգը ավելի լա՞վ կաշխատի: Խիստ կասկածում եմ: Հակառակը տեղի կունենա: Որովհետև, այնուամենայնիվ, 4 տարի Հայաստանում կա որոշակի իշխանություն, որն ունի փորձառություն ու մասնագիտացում: Անհեթեթ եմ համարում պնդումները, թե այս կամ այն մարդը մասնագետ չէ: Խորհրդային Միության ժամանակ մասնագետ լինելը մի բան էր, անկախ պետության մասնագետ լինելը բոլորովին այլ բան, մասնավորապես արտաքին քաղաքականության մեջ, բանակում, ներքին գործերում և այլուր: Այսինքն՝ առաջացել է պրոֆեսիոնալների մի ստվար զանգված, որոնք իրականացնում են պետության և ազգի շահերին համապատասխան քաղաքականություն բոլոր ոլորտներում: Եթե կան մարդիկ, որոնք պետք է դուրս մղվեն կառավարման համակարգից (իսկ այդպիսիք երևի կան), դա տեղի կունենա նոր խորհրդարան ընտրելուց ու նոր Սահմանադրություն ընդունելուց հետո: Նոր Սահմանադրության համաձայն՝ կառավարման համակարգը ընդհանրապես պետք է փոխվի: Այդ ընթացքում բնականաբար ու ինքնաբերաբար կլուծվեն և կադրային հարցերը: Ինչ վերաբերում է իմ պատգամավորական հավակնություններին, իմ համաձայնությունը տվել եմ, որովհետև գտնում եմ, որ քվեարկության գնացող մարդիկ պիտի իմանան, որ այս բլոկում ընդգրկված են ահա այս մարդիկ, որ ունեն ահա այս ծրագիրը: Իսկ ես «Հանրապետություն» բլոկի ծրագիրը ոչ միայն ընդունում եմ, այլև համարում եմ միակ իրատեսականն ու ռեալը:

-Իբրև ԱԳ նախարար՝ ինչպե՞ս եք վերաբերվում անակնկալին, պատահականությանը և օրինաչափությանը:

-Պատահականություններ չեմ սիրում, չեմ սիրում պատահականության որևէ դրսևորում՝ անհատին վերաբերի, թե երևույթին: Անակնկալներ, եթե հաճելի են, սիրում եմ, տհաճ անակնկալները հաղթահարելու միջոցներ եմ գտնում: Մինչև այժմ հաջողվել է: Օրինաչափությունը շատ եմ սիրում: Մարդկային կյանքը, ինչքան էլ անկանխատեսելի, աշխատում ես ապրել ըստ քո ծրագրերի: Իմ նպատակը՝ որպես ՀՀ ԱԳ նախարարի, հենց այն է, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը օրինաչափորեն առաջ գնա, բացառելով պատահականությունը, ողջունելով հաճելի անակնկալները, հաղթահարելով տհաճ անակնկալները: Արտաքին քաղաքականությունը պիտի օրինաչափ լինի, դա նշանակում է այսօրվա ՀՀ ռեալ իրավիճակին ու հնարավորություններին համապատասխանող քաղաքականություն: Մենք բոլորս, որպես հայեր, ունենք շատ մեծ ցանկություններ ու երազանքներ (սփյուռքում, թե Հայաստանում), մենք բոլորս ուզում ենք, որ մեր պատմության այս կամ այն անարդարությունն այսօր ուղղվի: Բայց բոլորս էլ պիտի գիտակցենք, որ կան ինչ-որ բաներ, որ այսօր հնարավոր է անել և դա հաջողվեց այսօր անել, վաղը հնարավոր կլինի անցնել հաջորդ փուլին, հետո՝ երրորդ… Այնքան ժամանակ, քանի կա Հայաստանի անկախ հանրապետությունը և կա հայ ժողովուրդը, այս խնդիրները բոլորին մտահոգելու են, բայց օրինաչափ լուծումների ճանապարհով պիտի գնանք և չընկնենք անհեթեթ երազների գիրկը: Այդ դեպքում կլինի ոչ թե պետության արտաքի քաղաքականություն, այլ անտեր, անղեկավար ազգության քաղաքականություն:

-ԱԳ նախարար և հայ Վահան Փափազյանը ո՞ր քաղաքական գործչին է համարում օրինակելի դիվանագետ՝ քաղաքակրթության սկզբից մինչև այսօր:

-Չեմ մտածել այդ մասին: Ավելի շատ մտածել եմ այսօրվա գործընկերներիս մասին: Իհարկե, կան շատ համակրելի ու սիրելի մարդիկ, բայց անուններ տալ չեմ ուզում:

-Շառլ Մորիս Թալեյրանին չե՞ք սիրում:

-Ոչ:

-Նիկոլո Մաքիավելիի՞ն:

-Ոչ: Իմ կարծիքով՝ արտաքին քաղաքականությամբ զբաղվող պաշտոնատար անձը պիտի առաջին հերթին նվիրված լինի պետության շահերի պաշտպանությանը, պիտի ռեալիստ լինի ու որոշ չափով իդեալիստ, որովհետև եթե քո առաջ այդ խնդիրները չդնես, թեկուզ իմանալով, որ դրանք շատ դժվար է իրականացնել, քո գործունեությունը զգալի չափով կիմաստազրկվի: Ամենակարևորը՝ ԱԳ նախարարը պիտի ելնի մի հիմնական սկզբունքից՝ անել ամեն ինչ, որպեսզի քո երկիրն ապահով լինի, քո ժողովուրդն անվտանգ ապրի:

-Կա՞ր հարց, որ սպասում էիք, բայց չտվեցի:

-Երևի թե ոչ:

-Ձեր հարցն ինձ:

-Իսկ Դուք ի՞նչ կարծիքի եք ՀՀ արտաքին քաղաքականության մասին:

-Որ ես արդեն ուզում եմ աշխատել այդ համակարգում:

…Այս հարցազրույցի մասին, այո, վաղուց էի մտածում, բայց հարցազրույցից հետո ավելի շատ հարցեր ծնվեցին, հարցեր ու պատասխաններ, որ չեն տեղավորվում ՀՀ ԱԳ նախարար ու լրագրող շրջանակներում և դուրս են գալիս անգամ երկու հայերի հաղորդակցության ոլորտից: Այնուամենայնիվ սքանչելի է իմ մասնագիտությունը, որից մահու չափ հոգնել եմ, սքանչելի է անակնկալներով, պատահականություններով, օրինաչափություններով, որոնցով հանդիպում եմ մարդկանց ու հետո այդ մարդիկ մնում են իմ, հուսամ նաև ընթերցողի, հիշողության մեջ իրենց նկարագրով: Նկարագիր, որ այս դեպքում ուզում եմ ամբողջացնել ՀՀ ԱԳ նախարար Վահան Փափազյանի հավարտ ասված խոսքերով.

-Վերջին հաշվով՝ ո՞րն է մեր նպատակը որպես ազգ: Ուզու՞մ ենք նորմալ երկիր ստեղծել, հանգիստ ու ապահով ապրել մեր տանը մեր սիրած մարդկանց հետ և աշխարհում մեր տեղն ունենալ: Քաղաքական դեմքերն ամբողջ աշխարհում շատ են մտածում իրենց ռեյտինգի մասին, ինձ էլ է դա հետաքրքրում: Ես ինձ համարում եմ այն մարդկանցից, որ ակնհայտ սխալներ իրենց պաշտոնում չունեն և ուզում եմ իմանալ, երբ այսօր իշխանություններին հայհոյում են, գոնե ինչ-որ տարբերակում դնու՞մ են տարբեր անձանց միջև: Թեպետ դա էլ ամենակարևորը չէ: Կարևորն ինձ համար այն է, որ 5-10 տարի հետո, երբ արդեն արտաքին քաղաքականությունից հեռացած կլինեմ, հանգիստ կլինե՞մ իմ խղճի առաջ, որ ինչ կարող էի, արել եմ: Առայժմ հանգիստ եմ…  

***

Վահան Փափազյանը ՀՀ ԱԳ նախարարն էր 1993-1996-ին, 1997-1998-ին Ֆրանսիայում ՀՀ դեսպանն էր: 1998-ին ավարտվեց դիվանագիտական կարիերան, կյանքը շարունակվեց՝ իր պարագայում չգիտեմ բնականոն, թե ոչ: Իմ կարծիքով՝ ոչ, որովհետև միանգամից քաղաքականությունից դուրս մղվեց մի ամբողջ սերունդ, որ անցել էր 88-ի բովով, ու հետո դա կրկնվեց մի քանի անգամ, իմա՝ խախտվեց պետականության ու քաղաքականության հաջորդականության սկզբունքը: Ի հետևանս՝ երբեք չունեցանք ու չունենք պահեստայինների նստարան, կադրային բանկ, ու արտահերթ կամ հերթական ընտրություններից հետո (գործնականում դա նշանակություն չունի) պետության առաջին դեմքերն են դառնում՝ այդ գործին անպատրաստ մարդիկ՝ չունենալով ոչ մասնագիտական, ոչ մարդկային պահանջված կարողությունները ու փորձը: Եվ հիմա էլ՝ անկախության երրորդ տասնամյակում, ունենք պետական կառավարման համակարգի ստեղծման խնդիր, համակարգ, որ համարժեք է իրավիճակին ու ապահովում է լիակատար կառավարելիություն (թե սովորական, թե ֆորսմաժորային իրավիճակներում), բայց դա արդեն Վահան Փափազյանին չի առնչվում:

Կարդացեք նաեւ. Վահան Փափազյան. Դժվար է գուշակել, թե ինչ աշխարհակարգ է ստեղծվելու մեր տարածաշրջանում

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: