Այս պարտութեան ցաւեցնող դրուագներից մէկն էլ այն էր, որ Շուշի քաղաքից չը տարհանուեցին թանգարանային առարկաները, իսկ դրանց ճակատագիրն առ այս պահն անյայտ է, սակայն մեզ համար` ենթադրելի: Շուշիում կար գորգերի մասնաւոր թանգարան, որի հաւաքածուի սեփականատէրը բարեբախտաբար կարողացել է դուրս բերել հիմնական ցուցադրութեան նմուշները: Պարզ է չէ՞, թէ ինչ կը լինէր դրանց վիճակը, եթէ այդ հաւաքածուն եւս գտնուէր պետական կառաւարման ներքոյ:
Միշտ էլ կարելի է հազար պատճառաբանութիւն բերել եղածի եւ չեղածի վերաբերեալ, սակայն իրողութիւնը մնում է այն, որ պետական թանգարանների առարկաները մնացին թշնամուն: Այդ թանգարանների շարքում էր նաեւ Շուշիի կերպարուեստի թանգարանը, որն ունէր ժամանակակից հայ ստեղծագործողների աշխատանքների բաւականին հարուստ հաւաքածու: Անուններ չեմ նշի, բայց Երեւանում որոշ անհատներ մխիթարւում են նրանով, որ այդ նիւթերի մեծ մասը ժամանակակից արուեստագէտների գործեր են: Եվ պատկերացրէք, որ դա ասում են մշակոյթի կառաւարմանն առնչուող մարդիկ: Իրականում` սրանով շատ լաւ արտացոլւում է մեր վերաբերմունքը ժամանակակից ստեղծագործողի նկատմամբ. քանի դէռ արուեստագէտը չի «մեռել», նրա գործը մեզանում արժէք չունի: Ներկայի արժէքը թողած` անհամբեր սպասում ենք ողբալ արժէք ստեղծողի վախճանը ու «վայելել» յիշատակի անբովանդակ ծէսերը:
Մի քանի օր առաջ քեռիս ինձ հետ զրոյցում ճիշտ բան նկատեց: Մարդիկ այս պատերազմի ընթացքում տներից հանում էին կենցաղային իրեր, անգամ` սանհանգոյց եւ նման այլ բաներ, բայց, փաստացի, թանգարանային ժառանգութիւնը դուրս հանող չեղաւ` թէկուզ դէմ գնալով օրէնքին կամ վերադասի անգործութեանը (իրական պատճառը չը գիտեմ, արձանագրում եմ զուտ փաստը): Յիշում էք չէ՞ մեր գաղթականների օրինակները, որոնք առանց պետականութիւն ունենալու բնազդաբար ինքնակազմակերպւում էին եւ հազարաւոր մասունքներ փրկում: Միայն Մշո Ճառընտրի օրինակը մի ամբողջ ֆիլմի սցենար կարող է լինել: Ժամանակին առիթ ունեցել եմ գրելու այդ մասին, թէ ինչպէս էին հայ գաղթականները փրկում ասեղնագործ պատառիկներ, որոնց շնորհիւ յետագայ սերունդները կարողացան վերականգնել մշակութային աւանդոյթներ: Ի դէպ, ցեղասպանութեան տարիներին գաղթականների կողմից դուրս բերուող շատ նմուշներ յետհայաց կարելի է համարել այն օրերի «ժամանակակից արուեստի» գործեր:
Սրանք խօսուն օրինակներ են այն մասին, որ մեր մի քանի սերունդների միջեւ առկայ են հոգեւոր զգացողութեան, ընկալումների անբնական հսկայ խզումներ:
Պետութիւնները պատերազմները յաղթում են, պարտւում են: Թէ՛ յաղթանակի եւ թէ՛ պարտութեան պատճառները հասարակութիւնները յետոյ մշտապէս քննարկում են, որպէսզի դասեր քաղեն: Զգացողութիւն ունեմ, որ ներկայ պարտութեան պատճառները, ի շարս այլնի, ուղակիօրէն առնչւում են յիշատակածս խզումների հետ: Եթէ առաջիկայում ցանկանում ենք որպէս կազմակերպուած հասարակութիւն կամ պետութիւն որեւէ լուրջ հարց լուծել, ապա աստիճանաբար պիտի սկսենք խորհել այս խզումների իրական ակունքների եւ դրանց հնարաւոր շտկումների մասին: Գուցէ ասածս վերացական թուայ, բայց մի բանից պիտի սկսենք ու սկսելու ենք հենց պատճառների ախտորոշումից:
Յ.Գ. Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ Էրմիտաժի գանձերը փրկուել են մարդկային նուիրումի եւ մեծ ջանքերի հաշուին: Թանգարանի ղեկավարն այդ սեւ օրուան պատրաստուել էր 1939 թուականից, երբ երկիրը դէռ պատերազմի մէջ չէր: Եվ հեռուն տեսնող այդ ղեկավարն ազգութեամբ հայ Յովսէփ Օրբելին էր:
Նարեկ Աշուղաթոյանը «ԼեգալԼաբ» իրավաբանական ընկերության հիմնադիր բաժնետերն է:
Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին:
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: