Ներկայացնում ենք Asbarez պարբերականու հրապարակված Րաֆֆի Արդալջյանի Tom Barrack’s 99-Year Lease Idea: Why Only a Win-Win Approach Can Work հոդվածի հայերեն թարգմանությունը: 

Ֆլեթչերի դպրոցի շրջանավարտ Րաֆֆի Արդալջյանը խորհրդատվական ծառայություններ է մատուցում ամերիկյան տեխնոլոգիական ընկերություններին, պետական հաստատություններին ու ՀԿ-ներին։

Րաֆֆի Արդալջյան

Վերջերս Նյու Յորքում [Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան եւ Սիրիայի հարցերով ԱՄՆ հատուկ բանագնաց] Թոմ Բարաքի ելույթը, որում նա որպես խաղաղության ուղի առաջարկեց 99-ամյա վարձակալության պայմանագիր եւ տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրացիա, թերեւս հավակնոտ են հնչում: Սակայն շատերին տարածաշրջանում, հատկապես Հայաստանում, այդ գաղափարները ծանոթ են: Չնայած սա քարտեզների բառացի վերաձեւավորում չէ, այն նման է Մերձավոր Արեւելքը վերաձեւավորելու պատմական «վերեւից ներքեւ» ծրագրերերին՝ հիշեցնելով Սայքս-Պիկոյի համաձայնագրի տրամաբանությունը, եթե ոչ ժառանգությունը: Այդ պատմությունը մեզ հուշում է, որ նման գաղափարները պետք է իրականացվեն զգուշությամբ, ներառմամբ եւ ազգային ինքնիշխանության նկատմամբ մեծ հարգանքով: 

«Վեճի առարկան 32 կիլոմետր ճանապարհն է, բայց սա մանրուք չէ: Այս հարցը ձգձգվել է մեկ տասնամյակ», - նշել է Բարաքը: Դիտարկել առաջարկվող տարանցիկ երթուղին (որը Հայաստանն անվանել է «Խաղաղության խաչմերուկ») որպես աննշան խոչընդոտ՝ նշանակում է անտեսել աշխարհաքաղաքական իրականությունը: Հայաստանի պատմական հայրենիքը դարերի ընթացքում վերածվել է ծովին ելք չունեցող մի հողակտորի, որը շրջապատված է թշնամիներով: Սա կատակ չէ. ցամաքային եւ նույնիսկ օդային շրջափակումները տասնամյակներ շարունակ օգտագործվել են Հայաստանից զիջումներ կորզելու համար։

Բարաքին, որն այժմ զբաղեցնում է Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպանի պաշտոնը, պետք է հիշեցնել, որ Հայաստանը «ցեղ» չէ, եւ նրա աշխարհաքաղաքական մտահոգությունները «ցեղային տեսանկյունից» չեն բխում։ Հայաստանը քաղաքակրթություն է, որը հազարամյակների արմատներ ունի Հայկական լեռնաշխարհում՝ նախքան ժամանեցին այն ցեղերը, որոնց նա հիշատակում է։ Նման լեզուն չափազանց պարզեցնում է բարդ տարածաշրջանը։ Հայաստանի եւ նրա հարեւանների նկատմամբ ավելի տեղեկացված, հարգալից մոտեցումը լավագույնս կծառայեր նրա դիվանագիտական առաքելությանը։

Երկարաժամկետ վարձակալության մասին մտածելիս, եթե բոլոր մյուս փոփոխականները պահպանվեն, ահա մի գաղափար՝ զուտ որպես վարկած. գուցե դեսպան Բարաքը առաջարկի, որ ԱՄՆ-ն 100 տարով վարձակալի Թուրքիայի սեւծովյան նավահանգիստներից մեկի փոքր մասը՝ որպես ծովին ելք չունեցող Հայաստանի տնտեսության համար անվտանգ ծովային ելք։ Ոչ որպես նվեր, այլ որպես տարածաշրջանային համաձայնագրի մաս, որի արժեքն ավելի քիչ է, քան այսօր մոլեգնող պատերազմներում մի քանի օրվա մեջ օգտագործված հրթիռների արժեքը։ Այդ դեպքում Հայաստանը կստանա ծովային առեւտրի կենսականորեն կարեւոր հնարավորություն, իսկ Ադրբեջանը կստանա իր տարանցիկ միջանցքը՝ ենթադրելով, որ բոլոր կողմերը կհետեւեն փոխադարձ համաձայնեցված պայմաններին: Իհարկե, սրանք պարզապես «բարձրաձայն մտքեր» են, ինչպես եւ Բարաքի մտքերը հարցազրույցի ժամանակ. ես որեւէ լիազորություն չունեմ այս որոշումների նկատմամբ:

Թոմ Բարաքը

Լուսանկարը` REUTERS