«Նաիրի» կինոթատրոնը երեւանցիների ամենասիրելի վայրերից մեկն էր: Ցավոք, այսօր այն, ինչպես եւ շատ այլ վայրեր, զրկվել է իր երբեմնի փառքից եւ հազիվ գոյություն է պահպանում: Ըստ էության, այդ արդեն չի կարելի «կինոթատրոն» անվանել, քանի որ ամբողջ ենթակառուցվածքից պահպանվել է միայն դահլիճը…

Բնակիչ Եվգենիա Սարգսյան` շենքը կառուցվել է հայրիկիս առաջարկով

Հայրս՝ Յակով Սարգսյանը, 1948-ից զբաղեցնում էր Երեւանի էլեկտրալամպերի գործարանի տնօրենի պաշտոնը: «Նաիրի» կինոթատրոնի շենքը կառուցվել է նրա առաջարկով՝ հատուկ գործարանի աշխատակիցների համար:

Շենքը նախագծվել է Գեւորգ Թամանյանի կողմից եւ կառուցվել է Գրիգորի Մելիքյանի ղեկավարած շինարարական վարչության կողմից: Երբ շենքն արդեն պատրաստ էր, հորս կանչեցին եւ հարցրեցին` ի՞նչ կցանկանար տեսնել անկյունային տարածքում՝ խանութ, թե կինոթատրոն: Հայրս ընտրեց կինոթատրոնը, եւ շուտով այստեղ հայտնվեց «Նաիրի»-ն, որը մեծ ուրախություն էր բոլորիս համար:

դոսյե

Թամանյանական դասական ոճով

Մաշտոց-Իսահակյան խաչմերուկի վրա կառուցված շենքը, որտեղ գտնվում է «Նաիրի» կինոթատրոնը, հեղինակել է Գեւորգ Թամանյանը: Շենքը կառուցված է թամանյանական դասական ոճով եւ ունի փայլուն անկյունային լուծում՝ շեշտադրված կենտրոնական ծավալով, որը բարձրությամբ գերազանցում է կողային թեւերը: ավելին

Մաշտոց-Իսահակյան խաչմերուկի վրա կառուցված շենքը, որտեղ գտնվում է «Նաիրի» կինոթատրոնը, հեղինակել է Գեւորգ Թամանյանը: Շենքը կառուցված է թամանյանական դասական ոճով եւ ունի փայլուն անկյունային լուծում՝ շեշտադրված կենտրոնական ծավալով, որը բարձրությամբ գերազանցում է կողային թեւերը: Այն լուծված է տարբեր մակարդակներում գտնվող և միմյանցից տարբերվող կամարաձեւ բացվածքներով եւ որմնախորշերով. առաջին հարկում դռան բացվածքներ են, վերեւում՝ երկու հարկ ընդգրկող, ձեւավորված կամարներով շրջանակված որմնախորշեր եւ որպես եզրափակում՝ երկակի կամարաձեւ լուսամուտներ, որոնք գտնվում են որմնախորշերի եւ մուտքերի առանցքների երկու կողմում: Շենքը կառուցված է վառ-նարնջագույն տուֆից, ինչը եւս նպաստում է շենքի ընդհանուր հանդիսավոր տեսքին՝ շեշտադրում կատարելով Մաշտոց-Իսահակյան խաչմերուկի այդ հատվածի վրա:

 

Իհարկե, կինո շատ հաճախ էինք գնում: «Նաիրին» մշտապես աչքի էր ընկում իր բարձրորակ ֆիլմային ծրագրով: Ինձ համար այնտեղ դիտված ամենահիշարժան ֆիլմերից էին «Ռոքոն եւ նրա եղբայրները», «Путь в высшее общество»-ն եւ «Սիրո տարիքը»՝Լոլիտա Թորեսի գլխավոր դերակատարությամբ: Այդ վերջին ֆիլմը շատ երկար էր ցուցադրվում, մոտ երեք ամիս, եւ այդ ողջ ընթացքում ցուցադրությունների ժամանակ, բակի կողմից լսվում էին ֆիլմում հնչող մեղեդիները, ինչը ուրախություն էր պարգեւում բոլոր բնակիչներին:

«Նաիրի» կինոթատրոնը:

Լուսանկարը`“Архитектура Советской Армении” գրքից:

Կինոթատրոնն ուներ նաեւ լավ բուֆետ, որտեղից հաճախ պաղպաղակ էինք գնում: 

Կինո գնալու հաճույքը կրկնապատկվում էր նվագախմբի շնորհիվ, որի կազմում էր երիտասարդ Մարտին Վարդազարյանը: Շատ էինք սիրում «Նաիրիի» դահլիճը` այն կորաձեւ էր եւ ցանկացած տեղից հարմար էր դիտել ֆիլմը:

Այդ տարիներին մեր թաղամասում տիրում էր յուրահատուկ ստեղծագործական մթնոլորտ, որը ձեւավորվել էր մոտակայքում գտնվող Կոնսերվատորիայի, Թատերական ինստիտուտի, Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցի, «Դերասանական» սրճարանի, Արվեստի գործիչների շենքի (АДРИ) բնակիչների շնորհիվ:

«Նաիրիի» շենքում բնակվել է ակադեմիկոս Անդրանիկ Իոսիֆյանը: Նա, թերեւս, մեր շենքի միակ հայտնի բնակիչն էր: Մեր շենքում ապրում էին պարզապես լավ մարդիկ, որոնց հետ կապված են իմ ամենաջերմ հիշողությունները: Հիշում եմ առաջին հարկում բնակվող Եղիշ պապիկին` ժամանակին նա խաղողի վազ էր տնկել, որը տարիների ընթացքում բարձրացավ մինչեւ չորրորդ հարկ:

Ցավում եմ, որ այսօր շենքը կորցրել է իր սկզբնական տեսքը՝ առաջին հարկերը զբաղեցրել են խանութներ, ավելացել են աստիճաններ եւ ծածկեր, կինո «Նաիրի»-ն գրեթե չի գործում եւ նրա ապագան անորոշ է: Հին բնակիչներից շատերը վաճառել են իրենց բնակարանները եւ այլեւս գրեթե ոչինչ չի հիշեցնում այն տարիներին տիրող կախարդական մթնոլորտի մասին:

«Նաիրի» կինոթատրոնը:

Լուսանկարը` Ֆոտոլուր:

Մարտին Վարդազարյան` մոտ երկու տարի աշխատեցի «Նաիրի» կինոթատրոնի նվագախմբում

1956 թվականը ճակատագրական էր ինձ համար. ընդունվեցի կոնսերվատորիա, հրավիրվեցի ռադիոյի էստրադային կվինտետ` որպես ակորդեոնահար եւ առաջարկություն ստացա աշխատել «Նաիրի» կինոթատրոնի նվագախմբում՝ որպես դաշնակահար:

Նվագել նվագախմբում,այն էլ՝ կինոթատրոնի, շատ անհրաժեշտ փորձ է յուրաքանչյուր երաժշտի համար: Երեւանում կար այդ կուլտուրան` «Մոսկվա», «Սասունցի Դավիթ», «Հայրենիք» կինոթատրոնները ունեին իրենց նվագախմբերը: Կինոյի յուրաքանչյուր սեանսից առաջ կատարում էինք հանրածանոթ երաժշտություն: Ի դեպ, եթե ֆիլմում հիշվող երաժշտություն էր լինում, հաջորդ օրն արդեն նվագախումբը ներկայացնում էր այն հանդիսատեսին:

Շատ լավ մթնոլորտ էր: Առաջին հարկում բեմահարթակ կար, որի վրա նստում էին շեփորահարներ Աբգարն ու Կոլյան, երկու հիանալի վետերան սաքսոֆոնահարներ ունեինք` Աշոտն ու Բուլիկը, հարվածային գործիքներ նվագողը՝ բռնցքամարտիկ Վիլիկը: Մեր ղեկավարը Կիմն էր, եթե չեմ սխալվում՝ Օհանյան: Յուրաքանչյուր շաբաթ նոր ծրագիր էինք ներկայացնում: Հիմնականում հանդիսատեսը կինոթատրոն էր գալիս ոչ միայն ֆիլմ դիտելու, այլ նաեւ մեզ ունկնդրելու համար: Հետագայում նվագախմբի կազմը փոխվեց: Կինոթատրոնում աշխատեցի մոտ 2 տարի:

«Նաիրի» կինոթատրոնի առանձնահատկությունն այն էր, որ դահլիճում վատ նստատեղ չկար: Սա երիտասարդության ամենասիրելի վայրերից մեկն էր: Երբ նոր ֆիլմ էր լինում, ուսանողությունը հենց առաջին սեանսին ներկա էր` իհարկե դասերից փախչելու հաշվին: Մի յուրահատուկ մրցակցություն կար` «ես արդեն տեսել եմ այս ֆիլմը»: Հենց ուսանողությունից էր կախված ֆիլմի հաջողությունը, նրանք էին գնահատական տալիս:

«Նաիրի» կինոթատրոնը:

Լուսանկարը` Ա.Խանոյանի արխիվից:

Մենք միշտ սպասում էինք ֆիլմի վերջին սեանսին, որովհետեւ նախորդ սեանսներին չէինք հասցնում ֆիլմը մինչեւ վերջ դիտել: Կինոթատրոնում նաեւ հարմար բուֆետ` կային մարդիկ, որոնք սիրում էին հենց «Նաիրի»-ի բուտերբրոդները` երշիկով ու պանրով: Ի դեպ, բուֆետ էին բերվում նաեւ Պոնչիկանոցի պոնչիկները:

Կինոթատրոնի մթնոլորտը արվեստով էր շնչում` հարեւանությամբ դերասանների շենքն է, որի երկրորդ հարկում բնակվում էր Ռոբերտ Յոլչյանը: Ամեն անգամ անցնելիս ողջունում էինք միմյանց: Երբ արվեստագետները կինոթատրոն էին գալիս` տոն էր լինում: Հաճախ այստեղ էին լինում Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը: Կինոթատրոնը նաեւ սիրահարվածների հավաքատեղին էր: Նրանց թվին պատկանում էի նաեւ ես՝ ապագա տիկնոջս հետ «Նաիրի» էինք գնում:

Շենքի տակ Արվեստի աշխատողների տունն էր, որի  գրադարանում տեղի էին ունենում տարբեր միջոցառումներ եւ արվեստագետների հետ հանդիպումներ: 

Այսօր իրոք շատ բան է փոխվել, գնահատական չեմ տալիս, ինքներդ տվեք՝ համեմատելով պատմածիս հետ:

Կինոգետ Դավիթ Մուրադյան` կինոյի «անպոպկոռն» տարիներն էին

«Նաիրի»-ն Երեւանի ամենահին կինոթատրոնն է: Այն սկսեց գործել 1920-ականներին` այն ժամանակ գտնվում էր Ամիրյան փողոցի վրա՝ ներկայիս ԱԳՆ շենքի վայրում: 1953 թվականին «Նաիրին» տեղափոխվեց Մաշտոցի պողոտայի եւ Իսահակյանի փողոցի խաչմերուկում գտնվող նորակառույց շենքը:

«Նաիրի» կինոթատրոնը Ամիրյան փողոցում:

Լուսանկարը` «Իմ Երեւանը» գրքից:

Նոր «Նաիրին» ու նրա հարակից տարածքը այն վայրերն էին, որտեղ ձեւավորվում էր Երեւանի երիտասարդությունը` Թատերական ինստիտուտը, Կոնսերվատորիան, Դրամատիկական թատրոնը, «Գարուն» ամսագրի խմբագրությունը, սրճարանները: Այս ամենի շնորհիվ շուրջբոլորը ողողված էր արտիստիկ, ստեղծագործական շնչով:

«Նաիրին» համախոհների հանդիպման վայր էր՝60-ականների սկզբներին երիտասարդությունը ցանկանում էր հնարավորինս նոր եւ արդիական լինել: Այդ շրջանում «երկաթե վարագույրը» որոշակի ճեղքեր էր տվել՝ ինչը հնարավորություն էր տալիս ուսումնասիրել նոր գրականություն, նոր ֆիլմեր: Ամեն տարի «Նաիրի»-ում  ցուցադրում էին Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի մրցանակակիր ֆիլմերը:

Դահլիճում փայտյա աթոռներ էին, ռուսերեն ասում են` «откидные»: Կինոյի «անպոպկոռն» տարիներն էին, երբ ֆիլմը ծամելով չէին դիտում:

Տոմսի գինը 25 կոպեկ էր: Ըստ ստանդարտի, ֆիլմը չպետք է տեւեր 1 ժամ 40 րոպեից ավելի երկար: Որոշ արտասահմանյան ֆիլմերը բավականին երկար էին տեւում, ուստի ադմինիստրացիան դրանք բաժանում էր երկու մասի եւ երկու տոմս վաճառում, հանդիսատեսն էլ մտածում էր, որ այդ ֆիլմերը սերիաներ ունի:

«Նաիրի» կինոթատրոնը:

Լուսանկարը` Երեւանի պատմության թանգարան:

Այսօր ես ինձ կողոպտված եմ ինձ զգում՝ կինոթատրոնից մնացել է մի փոքր դահլիճ այն դեպքում, երբ «Նաիրին» կարող էր դառնալ բազմապրոֆիլային մշակութային կենտրոն` չէ որ Երեւանը «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնով հավակնում է դառնալ տարածաշրջանային կինոմայրաքաղաք:

Ազգային Կինոկենտրոնի նախագահ Գեւորգ Գեւորգյան` հնարավոր է, հրաժարվենք «Նաիրի» կինոթատրոնում գործունեություն ծավալելուց

«Նաիրի» կինոթատրոնը մշտապես երիտասարդների սիրելի վայրն է եղել` ուսանողության, աշակերտների հավաքատեղին: Հաշվի առնելով, որ հարեւանությամբ էլ «Պոնչիկանոց»-ն է, այս վայրը միշտ բազմամարդ է եղել:

Ժամանակին «Նաիրի»-ում հիմնականում ցուցադրվում էին հայկական ֆիլմեր: Նաեւ պարտադիր պետք է ցուցադրվեին Խորհրդային Միության հանրապետություններում նկարահանված ֆիլմերը: Երիտասարդ տարիներին «Նաիրի» կինոթատրոնը նաեւ մեր սիրային հանդիպումների վայրն էր:

«Նաիրի» կինոթատրոնի դիմացի մայթին ապակեպատ սրճարան կար, որն անվանում էին «Դերասանական»: Այստեղ սիրում էին հավաքվել գրողները, դերասանները, արվեստագետները: Այստեղ հաճախ կարելի էր տեսնել Հովհաննես Շիրազին եւ  Լեւոն Ներսիսյանին:

Ինձ համար ցավալի էր, որ լինելով մեր առաջատար կինոթատրոններից մեկը, «Նաիրի»-ն դադարեց գործել: Փորձում եմ ինչ-որ չափով իրականացնել նպատակս, որ կինոթատրոնը գործի ըստ նշանակության:

«Նաիրին» սեփականաշնորհված է, իսկ շենքում, կինոթատրոնից բացի, տարբեր այլ հաստատություններ են գործում: Ըստ էության, երբեմնի կինոթատրոնից մնացել է միայն մեկ դահլիճը:

«Նաիրի» կինոթատրոնը:

Լուսանկարը` Ֆոտոլուր:

2010 թվականին Հայաստանի ազգային կինոյի զարգացման հիմնադրամն ու Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնը վարձակալեցին դահլիճն ու որոշեցին համատեղ ուժերով աշխատացնել այն: Դիմեցի Երեւանի քաղաքապետարան, կրթության նախարարություն` այս վայրը մշակութային կենտրոն վերածելու համար:

Սկզբնական շրջանում կրթության նախարարությունն ու քաղաքապետարանը ընդառաջեցին` դպրոցականների համար հատուկ մշակված ծրագրով «Նաիրի»-ում դասագրքային ծրագրով ֆիլմեր սկսեցին ցուցադրվել` «Նամուսը», «Սասունցի Դավիթը» եւ այլն: Տոմսերի արժեքը կազմում էր 100-150 դրամ: Հետագայում, դժբախտաբար, կրթության նախարարությունը հրաժարվեց այս ծրագրից: Քաղաքապետարանն էլ այս տարի դեռ որոշում չի կայացրել ծրագրի շարունակության վերաբերյալ:

Այժմ կինոթատրոնում մանկական, անիմացիոն, հայկական, արտասահմանյան ֆիլմերի ծրագրեր կան: Բայց այս ֆիլմերի ցուցադրությունը չի արդարացնում մեր սպասումները: Ֆինանսական աջակցություն չունենք, իսկ տոմսերի վաճառքից ստացված հասույթը չի բավարարում ծախսերը հոգալու համար: Սպասում ենք Երեւանի քաղաքապետարանի որոշմանը` եթե այսպես շարունակվի, որքան էլ ցավալի չէ, մենք էլ կհրաժարվենք «Նաիրի» կինոթատրոնում որեւէ գործունեություն ծավալելուց:

Նախագծի վրա աշխատել են` Աննա Բուբուշյանը, Լենա Գեւորգյանը, Եկատերինա Պողոսյանը, Էլեոնորա Արարատյանը, Արա Թադեւոսյանը, Արմինե Մելքոնյանը:

Շնորհակալություն ենք հայտնում` Վահան Վարդանյանին եւ Անուշ Տեր-Մինասյանին:

Նախագծի գլխավոր գործընկերը ԱրմենՏել ընկերությունն է: