Հայաստանի հունական գյուղը՝ գրեթե առանց հույների - Mediamax.am

exclusive
17124 դիտում

Հայաստանի հունական գյուղը՝ գրեթե առանց հույների


Ֆիլա Կոտանովը
Ֆիլա Կոտանովը
Վասիլի Ասլանովը
Վասիլի Ասլանովը
Ֆիլա Կոտանովը եւ Թամարա Եգորովնան
Ֆիլա Կոտանովը եւ Թամարա Եգորովնան
Միխայիլ Կոտանովը
Միխայիլ Կոտանովը
Մեդիամաքսի թղթակիցն ու Միխայիլ Կոտանովը
Մեդիամաքսի թղթակիցն ու Միխայիլ Կոտանովը

Եթե Ալավերդիում կամ տարածաշրջանում հարցնեք Մադանի մասին, բոլորը կասեն, որ այն նախկինում հույներով բնակեցված գյուղ է եղել: Կասեն նաեւ, որ Մադանը հիմա Ալավերդիի թաղամասերից մեկն է՝ կիսավեր տներով, կողպված դռներով, անսովոր լռությամբ: Բայց կա մի բան, որ տարիների ընթացքում չի փոխվել այստեղ՝ գյուղի կոլորիտը, որի անբաժան մասն են բնակավայրի վերջին մի քանի հույները:

 

Վասիլի Ասլանովի տունը գյուղի սկզբնամասում է: Պատշգամբում էր, երբ մոտեցանք դարպասին: Ուշադիր հետեւում էր մեզ՝ հավանաբար պարզելու, թե ովքեր են մոռացված այս բնակավայրի հերթական այցելուները: Անհանգստություն արտահայտող հայացքը մեզնից չկտրելով՝ մոտեցավ, հարցուփորձ արեց: Ու երբ խնդրեցի, որ պատմի տեղի հույների ու ընդհանրապես Մադանի մասին, դեմքը միանգամից պայծառացավ:

Վասիլի Ասլանովը Վասիլի Ասլանովը

 

«Առաջվա Մադանն ուրիշ էր, կենտրոն էր, էստեղ ամեն ինչ կար, ուսումնարան, գործարան, եկեղեցի, հիվանդանոց, խանութներ, դպրոց: Երբ դպրոց էի գնում, 1200 աշակերտ էինք դպրոցում, համ հայկական հոսք կար, համ ռուսական: Երեք հերթափոխ կար, անգամ՝ գիշերային, որովհետեւ տարածքը չէր հերիքում: Գյուղում շատ մարդ էր ապրում, մեծ մասամբ՝ հույներ, ռուս ու ադրբեջանցի ընտանիքներ էլ կային, շատ էինք կապված իրար հետ»,- պատմում է 79-ամյա Վասիլի Ասլանովն ու հիշողությունների թելը չի կտրվում:

 

9 տարի մանկավարժ է աշխատել սահմանամերձ Ջիլիզայի դպրոցում, այնուհետ՝ ինժեներական կրթություն ստացել, աշխատանքի անցել պղնձաձուլարանում: Մադանում ամեն ինչ լավ էր՝ մինչեւ խորհրդային կարգերի փլուզումը:

 

«Մենք առաջ Հունաստանի տեղը չգիտեինք, պերեստրոյկեն էղավ, հանքերը, գործարանները փակվեցին, լավ ա Հունաստանն էլ կար, որ մարդիկ կարացին գնան, փրկվեն»,- հիշում է Ասլանովը:

 

Հունաստան գնացողների մեջ նաեւ նրա ընտանիքն է եղել: Ներկայում միակ որդին՝ իր ընտանիքով, քույր-եղբայրները՝ իրենց թոռներով, Հունաստանում են: Ինքն այստեղ միայնակ է ապրում: Ասում է՝ Հունաստանի խոնավ կլիման առողջությանը վատ է անդրադառնում, ու ստիպված ծերության օրերը հարազատներից հեռու՝ Մադանում է ապրում:

 

Ֆիլա Կոտանով. նախապես ներկայանալով ու ձեռքսեղմումով իր հարկի տակ մեզ հյուրընկալեց Մադանի 84-ամյա բնակիչը, ապա ծանոթացրեց կնոջ՝ վրացուհի Թամարա Եգորովնայի հետ, որն ամուսնու ազգանունն է կրում:

Ֆիլա Կոտանովը եւ Թամարա Եգորովնան Ֆիլա Կոտանովը եւ Թամարա Եգորովնան

 

«1960 թվի սեպտեմբերի 18-ին Վրաստանից բերել եմ իրան (կնոջ կողմն է ցույց տալիս): Էն ժամանակ ավտոբուս չկար, գռուզավիկով եմ բերել, մինչեւ էսօր մեր հարսն ա, մեր տան տերն ա: Մեր համատեղ կյանքից շատ գոհ ենք: Երեք երեխա ենք ունեցել, 55 տարի աշխատել եմ զավոդում (պղնձաձուլական գործարանում – խմբ.), Մադանի մեջ աղայի նման ապրում էինք: Հայ, հույն, ռուս, ադրբեջանցի. չորս ազգ ապրում էին, ոնց որ ախպեր: 1988թ., երբ ադրբեջանցիները գնում էին, լացով ենք ճամփել: Հետո արդեն պերեստրոյկեն էղավ, բոլորը փախան, գնացին, Մադանը դատարկվեց»,- պատմում է Ֆիլա Կոտանովը:

 

Բոլորի նման նրանք էլ ճանապարհ են ընկել իրենց մյուս հայրենիք՝ Հունաստան: Ու ընդամենը 6 տարի են կարողացել հարմարվել, մնալ այնտեղ:

 

«Ես ուրիշ տեղ երկիր չունեմ, մեր երկիրը Հայաստանն ա, Հունաստանը երկիր ըլներ, մեզ կպահեր: Փող չեն տալիս, տուն չեն տալիս, գործ չեն տալիս: Ինձ ասում էին՝ պետք ա գրվես Կոտանիդիս: Ասի՝ ոչ մի դեպքում, հայերը ինձ չեն ասել՝ գրվի Կոտանյան, հիմի ինչի՞ եք ուզում փոխեք իմ ազգանունը: Շատ դժգոհ եմ էնտեղից, փախանք էկանք»,- նեղսրտելով ասում է Ֆիլա պապն ու սկսում առանձնակի հպարտությամբ պատմել, թե ինչպես է այգի մշակում, անտառից մոշ, վայրի տանձ ու նաեւ փայտ բերում ձմռան համար:

Ֆիլա Կոտանովը Ֆիլա Կոտանովը

 

Ֆիլա Կոտանովի երեխաները՝ թոռների հետ, Հունաստանում ու Գերմանիայում են ապրում: Ասում է՝ 5 տարի է՝ երեխաներին չի տեսել, շաբաթվա մեջ մեկ-երկու անգամ են խոսում: Մեզ ճանապարհելիս էլ պատշգամբից մատնացույց է անում քիչ հեռվում երեւացող սպիտակ տունը, որտեղ Մադանի վերջին հույներից մեկն է ապրում:

Միխայիլ Կոտանովը Միխայիլ Կոտանովը

 

Միխայիլ Կոտանովին հանդիպեցինք տան բակում: Խորդանոցում ճաշ էր պատրաստում: Կրակի վրայից վերցրեց, կողքի դրեց ու զգուշացրեց, որ պետք է անպայման հագուստը փոխի, նոր՝ զրուցենք:

 

Նրա կյանքի պատմությունն էլ մյուսներից շատ չի տարբերվում: Պապն ու հայրը հանքափոր են եղել, ինքն էլ 30 տարի աշխատել է պղնձաձուլարանում: Ասում է, որ տեղաբնակ հույների աշխատանքը հանքերում է եղել, հետո արդեն՝ գործարանում: Այլ տեղ աշխատելու մասին ոչ-ոք չի մտածել: Չեն մտածել նաեւ Մադանից երբեւէ հեռանալու մասին:

 

«Առաջվա Մադանն էնպիսի տեղ էր, որ բոլորը խնդրում էին, որ Մադանում ապրեն: Քաղաքն ի՞նչ էր, որ: Հանքերն աշխատում էին, 800 մարդ կար ապրող, հիվանդանոց ու դպրոց ունեինք: Մենք 12 երեխա ենք էղել մի տան մեջ, անդադար աշխատել ենք, օգնել հորս, որ լավ ապրենք: Կյանքը Մադանում ուրախ էր շատ»,- հիշում է Միխայիլ Կոտանովը:

 

Արդեն 16 տարի նա Հայաստան-Հունաստան ճանապարհին է: Որդիները, հարսները, դուստրերն ու փեսաները 6 թոռների հետ Հունաստանի քաղաքացիություն են ստացել, այնտեղ տուն ու աշխատանք ունեն: Ինքն էլ զավակների կողքին լինելու համար է տեղափոխվել:

 

«Հունաստանը սիրում եմ, բայց էլի մտածում եմ՝ գնամ, իմ Հայաստանի ջուրը խմեմ, տեսնեմ ծառերս, ծաղիկներս ոնց են: Կարոտում եմ, դրա համար գալիս եմ: Տունս իմ դժվար աշխատանքի արդյունքն է, սոված մնում էինք, որ տուն սարքենք: Ոչ թե հաց չկար ուտելու, այլ՝ ժամանակ: Դասից որ գալիս էի, ուզում էի հաց ուտեմ, հերս ասում էր՝ ժամանակ չկա, գործը մնաց»,- հիշում է Միխայիլ պապը:

Մեդիամաքսի թղթակիցն ու Միխայիլ Կոտանովը Մեդիամաքսի թղթակիցն ու Միխայիլ Կոտանովը

 

Ամեն տարի Մադան է գալիս 10-15 օրով, այցելում հարազատ-բարեկամներին, տանը, այգուն է հետեւում, կարոտն առնում: Վերջում ստանում է կենսաթոշակը, Հայաստանի բարիքներից գնում երեխաների համար ու պատրաստվում վերադառնալուն: Տան դուռը փակում է, բայց չի կողպում. վստահելի հարեւան ունի, որն իր տունը աչքի լույսի պես է պահում:

 

Հրաժեշտի պահին Միխայիլ պապն ասում է, որ մի քանի օրից նորից Հունաստան է գնալու ու, մի տեսակ հպարտությամբ, առաջարկում տեսնել իր տունը: Տեղի հույների տներում իրերի դասավորությունն ու յուրահատուկ մաքրությունը միանգամից աչքի են զարնում: Միխայիլ Կոտանովը շարունակում է՝ ասելով, որ գնացածներից շատերն են մոռացել Մադանը, իրենց հարազատ տունը: Իսկ տարբեր բնակավայրերից Մադան տեղափոխված ու հույների տներում վերաբնակեցվածները լավ չեն պահում կացարանները, լքված ու մոռացված տներն էլ քանդում են, մաս-մաս վաճառում:

 

Մադանում կիսավեր է նաեւ 1800թ. կառուցված եկեղեցին, որը չի գործում: Եկեղեցուն կից շինությունը գյուղի ակումբն է՝ դարձյալ փակ դռներով: Իսկ գյուղի հատուկենտ այցելուները հիմնականում այն մարդիկ են, որոնք հանգուցյալ ունեն տեղի գերեզմանոցում:

 

Տաթեւիկ Ճուղուրյան

 

Լուսանկարները՝ Լուիզա Ձավարյանի

Կարծիքներ

Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում:




Մեր ընտրանին