Երեւան: Մեդիամաքս: Հռոմի Ֆրանցիսկոս Պապը նախօրեին Հայաստանից Հռոմ վերադարձի ճանապարհին օդանավում զրուցել է լրագրողների հետ եւ ամփոփել իր եռօրյա ուխտագնացություն-այցը Հայաստան:

Մեդիամաքսը ներկայացնում է Նորին Սրբության մամուլի ասուլիսի առավել ուշագրավ հատվածները: 

- Նորին Սրբություն, հայտնի է, որ դուք հայ ընկերներ ունեք, անցյալում շփումներ եք ունեցել Արգենտինայի հայ համայնքի հետ: Վերջին երեք օրերի ընթացքում Դուք զգացիք հայի ոգին: Ի՞նչ զգացումներ, տպավորություններ ունեք: Եւ ո՞րն է լինելու ապագայի համար Ձեր ուղերձը, Հայաստանի համար Ձեր աղոթքը:

- Լավ, եկեք նախ մտածենք ապագայի մասին եւ հետո վերադառնանք անցյալին: Ես ցանկանում եմ արդարություն եւ խաղաղություն այս ժողովրդի համար եւ աղոթում եմ դրա համար, որովհետեւ հայերը շատ խիզախ ժողովուրդ են: Եւ ես աղոթում եմ, որպեսզի նրանք գտնեն արդարություն եւ խաղաղություն: Գիտեմ, որ շատերն են աշխատում այս ուղղությամբ: Ուրախ էի, որ անցյալ շաբաթ տեսա Ռուսաստանի նախագահ Պուտինի լուսանկարը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահների հետ…  Նրանք գոնե խոսում են: Թուրքիայի մասով նույնպես, եւ հանրապետության նախագահը (ՀՀ նախագահը - Մեդիամաքս) իր ողջույնի խոսքում հստակ խոսեց, եւ խիզախություն ունեցավ ասելու՝ եկեք համաձայնության գանք, ներենք միմյանց եւ նայենք ապագային: Եւ սա մեծ խիզախություն է մի ժողովրդի կողմից, որն այսքան շատ է տառապել: Այդպես չէ՞:

Սա հայ ժողովրդի սրբապատկերն է: Այն ինձ այցի եկավ, երբ ես աղոթում էի: Սա քարի կյանք է եւ մոր քնքշություն: Այս ժողովուրդը կրել է իր խաչը՝ դրանք դարձնելով խաչքարեր, եւ մենք տեսնում ենք դրանք ամենուր: Սակայն այն չի կորցրել իր քնքշությունը, արվեստը, երաժշտությունը: Ժողովուրդ, որն իր պատմության ընթացքում այսքան շատ է տառապել եւ միայն հավատն է նրան կենդանի պահել: Այն քրիստոնյա առաջին երկիրն է, որովհետեւ Տերն օրհնել է նրան, որովհետեւ այն ուներ սրբեր, սուրբ եպիսկոպոսներ, մարտիրոսներ, եւ դրա համար Հայաստանը վերածվել է «քարքարոտ մաշկի», սակայն երբեք չի կորցրել մայրական սրտի քնքշությունը:  Հայաստանը նաեւ մայր է:       

Եկեք վերադառնանք առաջին հարցին՝ հայերի հետ շփումներին: Ես հաճախ էի գնում նրանց հետ պատարագներին, ես շատ հայ ընկերներ ունեմ: Շատ լավ ընկերս է Գիսակ արքեպիսկոպոս Մուրադյանը: Նա կաթոլիկ է: Բայց ձեր շրջանում ամենակարեւորը ոչ թե կաթոլիկ կամ առաքելական եկեղեցուն պատկանելն է, այլ «հայկականությունը» (արմենիզմ), եւ ես դա հասկացա այն ժամանակ:    

Այսօր, երբ ես գնում եմ պատարագների, արքեպիսկոպոսը միշտ հայ ընտանիքից մի արգենտինացու է նստեցնում իմ կողքը, որպեսզի նա ինձ բացատրի որոշ արարողակարգեր եւ բառեր, որոնք ես չգիտեմ: 

-Երեկ երեկոյան, էկումենիկ աղոքթի ժամանակ Դուք խոսեցիք Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ հաշտության մասին: Ես ցանկանում եմ հարցնել հետեւյալը. որոշ ժամանակ անց Դուք մեկնելու եք Ադրբեջան, ի՞նչ եք պատրաստվում անել, ի՞նչ նշան եք ցանկանում տալ այնտեղ՝ Ադրբեջանին: 

- Ադրբեջանցիների հետ ես կխոսեմ այն ճշմարտության մասին, որը ես տեսա, որը զգացի եւ ես կխրախուսեմ նրանց: Ես հանդիպել եմ Ադրբեջանի նախագահի հետ եւ զրուցել եմ իր հետ: Ես ձեզ կասեմ նաեւ, որ փոքր հողակտորի համար խաղաղության չհասնելը միայն այն պատճառով, որ իբր դա մեծ կարեւորություն չի ներկայացնում, մութ գաղափար է, այնպես չէ՞: Բայց սա ես ասում եմ բոլոր հայերին եւ ադրբեջանցիներին: Հնարավոր է՝ նրանք չեն կարողանում համաձայնության հասնել խաղաղության հաստատման հարցում, եւ սրա վրա նրանք պետք է աշխատեն: Բայց ես իրոք չգիտեմ, թե էլ ինչ կարող եմ ասել: Այս պահին սա է գալիս իմ սրտից: Միշտ դրական լուծումներ պետք է գտնել, լուծումներ, որոնք կենսունակ են եւ կօգնեն շարժվել առաջ:

- Նորին Սրբություն, ինչո՞ւ Դուք որոշեցիք նախագահական պալատի ձեր ելույթում ավելացնել «ցեղասպանություն» բառը:  Ձեր կարծիքով՝ նման ցավոտ հարցի դեպքում, սա որքանո՞վ է նպաստում խաղաղության հաստատմանն այսպիսի բարդ տարածաշրջանում: 

- Արգենտինայում, երբ դուք խոսում եք հայերի բնաջնջման մասին, միշտ օգտագործվում է «ցեղասպանություն» բառը: Ես այլ բառ չգիտեմ: Բուենոս Այրեսի եկեղեցում՝ խորանի ձախ կողմում, մենք Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված խաչքար ենք տեղադրել: Երբ ես եկա Հռոմ, ես լսեցի այլ բառ` «Մեծ չարիք» կամ «Սարսափելի ողբերգություն», բայց ես չգիտեի, թե հայերենով ինչպես դա անվանել:

Ես միշտ խոսել եմ անցյալ դարի երեք ցեղասպանությունների մասին: Առաջինն այդ շարքում հայերին էր, հետո՝ Հիտլերի, իսկ երրորդը՝ Ստալինի կազմակերպածը: Եղել են նաեւ փոքրերը, եղել է մեկը նաեւ Աֆրիկայում, բայց երկու աշխարհամարտերի ուղեծրում եղել են այս երեքը: Ինձ հարցնում էին՝ ինչո՞ւ, ասում էին, թե ոմանք կարծում են, որ դա ճիշտ չէ, եւ ցեղասպանություն չի եղել: Մեկ ուրիշը՝ մասնագիտությամբ փաստաբանն ասաց, թե «ցեղասպանություն» բառը տեխնիկական բառ է, եւ այն «բնաջնջում» բառի հոմանիշը չէ: Դուք կարող եք ասել բնաջնջում, բայց երբ օգտագործում եք «ցեղասպանություն», ապա դա իր հետ բերում է փոխհատուցման հարցը: Ահա սա ինձ ասաց փաստաբանը: Անցյալ տարի, երբ ես պատրաստում էի իմ ելույթի տեքստը, ես նկատեցի, որ Սուրբ Հովհաննես Պողոս Երկրորդը եւս օգտագործել է այդ բառը, նա կիրառել է երկու բառն էլ՝ եւ՛ Մեծ չարիք, եւ՛ Ցեղասպանություն: Եվ ես մեջբերեցի դա, եւ այն լավ չընդունվեց, Թուրքիայի կառավարության կողմից հայտարարություն տարածվեց: Մի քանի օր անց Թուրքիան հետ կանչեց իր դեսպանին Անկարա:

Դուք իրավացի եք, իմ ելույթի սկզբնական տեքստում չկար այդ բառը: Ես այն ավելացրել եմ: Տարօրինակ կլիներ, եթե ես չասեի այն, չկրկնեի այն, հատկապես հաշվի առնելով, որ անցյալում ես օգտագործել եմ այդ բառը Սուրբ Պետրոսի տաճարում: Բայց այդ, ելույթում ես ցանկանում էի ընդգծել եւս մեկ բան՝ այդ ցեղասպանության պարագայում, ինչպես մյուս երկու ցեղասպանությունների դեպքում, աշխարհի հզոր տերություններն այլ տեղ էին նայում: Եւ դա իսկապես այդպես է եղել: Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ, որոշ տերություններ, որոնք ունեին դեպի Աուշվիցի ճամբար տանող երկաթուղու գծերի լուսանկարները եւ հնարավորություն՝ դրանք ռմբակոծելու, չարեցին դա: Առաջին աշխարհամարտի համատեքստում կար հայերի խնդիրը: Երկրորդ աշխարհամարտի համատեքստում կար Հիտլերի եւ Ստալինի խնդիրը, բայց ոչ ոք չի խոսում սրանց մասին: Մեկը պետք է խոսի, եւ բարձրացնի պատմական հարցը՝ ինչո՞ւ դուք՝ տերություններ, չարեցիք դրանք:       

Ես չեմ մեղադրում, ես հարց եմ բարձրացնում: Դա հետաքրքիր է: Նրանք նայում էին պատերազմին, շատ բաներին, բայց ոչ մարդկանց: Եւ ես չգիտեմ, դա ճիշտ է, թե ոչ, բայց ցանկանում եմ իմանալ, եթե դա ճիշտ է, ապա ինչո՞ւ  Հիտլերը, որը հետապնդում էր հրեաներին, ասաց՝ «Ո՞վ է այսօր հիշում հայերի մասին, եկեք նույնն անենք հերաների հետ»: Պատմաբաններ, փնտրե՛ք եւ տեսե՛ք՝ արդյոք դա ճի՞շտ է: Կարծում եմ՝ ես պատասխանեցի, եւ ես երբեք չեմ ասել դա որեւէ մեկին մեղադրելու մտադրությամբ: