Հայաստանի վարչապետ Կարեն Կարապետյանի բացառիկ հարցազրույցը Մեդիամաքսին

- Պարոն վարչապետ, Ձեր կենսագրությունը, բնականաբար, հրապարակված է կառավարության կայքում, սակայն դրանում կան կետեր եւ դրվագներ, որոնց մասին մենք քիչ բան գիտենք կամ առհասարակ չգիտենք: Կցանկանայի այսօր փորձենք մի փոքր «բացել» ձեր կենսագրությունը: Դրանում կարդում ենք, որ Ձեր առաջին աշխատավայրը եղել է Հայկական ԽՍՀ Պետպլանի հաշվողական կենտրոնը։ Ինչո՞վ էիք այնտեղ զբաղվում։

- Պետպլանի հաշվողական կենտրոնում աշխատել եմ չորս տարի։ Չափազանց լավ ու հետաքրքիր հիմնարկ էր, որտեղ աշխատում էին շատ տաղանդավոր մարդիկ, եւ ձեւավորված էր իսկական գիտական միջավայր։

Մենք զբաղվում էինք Հայաստանի ժողտնտեսության համար կանխատեսումներով՝ կիրառելով հետաքրքիր մաթեմատիկական մեթոդներ եւ մոդելներ: Կենտրոնում աշխատելու ընթացքում պաշտպանել եմ թեկնածուական թեզս:

Ժողտնտեսության ճյուղային եւ ռեգիոնալ զարգացման միջեւ հաճախ ի հայտ էին գալիս անհամաչափություններ, եւ ես փորձում էի գտնել այնպիսի լուծումներ, որոնք թույլ կտային ապահովել տնտեսության այս կամ այն ճյուղի եւ ռեգիոնի զարգացումը:

- Այն տարիների աշխատանքը Ձեր այսօրվա գործունեությանն ինչ-որ կերպ նպաստո՞ւմ է:

- Ցանկացած գիտելիք եւ փորձ երբեւէ պետք է գալիս: Սովորելով կիրառական մաթեմատիկայի ֆակուլտետում՝ ես չէի պատկերացնում, որ տարիներ անց հնարավորություն կունենամ որոշակի գիտելիքներ կիրառել էներգետիկայի ոլորտում: Օրինակ, պահեստի հայտնի խնդիրը կիրառել եմ «Հայէներգոյում»` դիսպետչերիզացիայի խնդիրների կարգավորման ժամանակ:

Կարեն Կարապետյանը Արցախում

Լուսանկարը` Հրայր Բադալյան

Մեր դիսպետչերները համարվում էին ԽՍՀՄ լավագույն մասնագետները, ինչը իրականում այդպես էլ կար, եւ սկզբնական շրջանում որոշակի վերապահմամբ էին նայում մաթեմատիկոսին, որը եկել է էներգետիկայի ոլորտ: «Պահեստի» աշխատանքի կազմակերպման մոդելը, մասնավորապես, օգտագործել ենք ջրամբարներում ջրի օպտիմալ քանակ պահելու խնդիրը լուծելու համար:

- Այսինքն, կառավարչի համար ցանկալի կամ, նույնիսկ, պարտադի՞ր է որոշակի մաթեմատիկական գիտելիքներ ունենալ:

- Պարտադիր չէ (ժպտում է – հեղ.): Ես մաթեմատիկոսներին, իհարկե, շատ եմ հարգում եւ գնահատում ու կողմնակալ վերաբերմունք ունեմ իրենց հանդեպ, բայց կարծում եմ, որ կառավարիչ լինելու համար պետք է զուգորդվեն տարբեր որակներ եւ հմտություններ: Երբեմն մաթեմատիկոսները խնդիրներին չափազանց նեղ են նայում: Բայց եթե մաթեմատիկոսը օժտված է տեսլականով, ապա, իհարկե, դա հետաքրքիր կարող է լինել:

- Դուք սիրում եք թուղթ ու գրիչով հարցերը քննարկել, տեղում հաշվարկներ անել:

- Դա միայն մաթեմատիկոսներին բնորոշ սովորություն չէ (ծիծաղում է-հեղ.:)

- Այսինքն, Ձեզ հոգու խորքում մաթեմատիկոս չե՞ք համարում:

- Ոչ, համարում եմ: Ինձ համար շատ կարեւոր է տեսնել պատճառա-հետեւանքային կապը՝ եթե ինչ-որ բան ենք անում՝ ինչո՞ւ ենք դա անում, ի՞նչ արդյունք է տալու, ինչպե՞ս է անդրադառնալու այլ խնդիրների վրա:

- Խորհրդային տարիներին հայկական մաթեմատիկական դպրոցը լավ համբավ ու մեծ հեղինակություն ուներ: Այսօրվա վիճակի մասին ի՞նչ կասեք:

- Այսօր էլ լավ դպրոց ունենք, մտադիր ենք մի շարք միջոցառումներ իրականացնել, որպեսզի եղած ավանդույթները ամրացնենք եւ առաջ տանենք: Մտածում ենք դպրոցներում հատուկ ուշադրություն դարձնել բնագիտական առարկաներին: Բայց դա չի նշանակում, որ այլ ուղղություններին ուշադրություն չենք դարձնելու: Շատ եմ կարեւորում նաեւ օտար լեզուների, ֆիզկուլտուրայի, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, ֆինանսների ու բիզնես հմտությունների դասավանդումը մեր դպրոցներում:

- Պետպլանում աշխատելուն զուգահեռ դասավանդել եք Երեւանի պետական համալսարանում: Ի՞նչ առարկա եք դասավանդել:

- Երկու տարի դասավանդել եմ «Գծային ծրագրավորում» եւ «Օպտիմիզացիոն մեթոդներ» առարկաների գործնական մասը: Ձեզ մի «գաղտնիք» բացեմ`իմ ուսանողների թվում է եղել նաեւ Վաչե Գաբրիելյանը:

- ԵՊՀ-ում դասավանդում էիք բուհը ավարտելուց անմիջապես հետո: Երիտասարդ դասախոս լինելով՝ հե՞շտ էիք լեզու գտնում ուսանողների հետ:

- Մի «գաղտնիք» էլ բացեմ (ծիծաղում է-հեղ.): Այն կուրսում, որին դասավանդում էի, սովորում էր կրտսեր եղբայրս, եւ նա լավ «կապող օղակ» էր իմ եւ ուսանողների միջեւ:

- Ի դեպ, Դուք միշտ ընդգծված ջերմությամբ եք խոսում ուսանողների մասին: Վերջերս էլ նրանց հորդորեցիք «սիրել, սիրահարվել, քեֆ անել»:

- Իսկապես շատ ջերմ եմ վերաբերվում: Շատերը իմ ելույթում միայն այդ հատվածը նկատեցին, ոմանք էլ չգիտես թե ինչու դրանում «ցինիզմ» տեսան: Ուսանողական տարիները մարդու կյանքում հիմնականում ամենաանհոգ ու երջանիկ տարիներն են լինում, որոնցից պետք է առավելագույն օգուտ քաղել եւ, այո՛, նաեւ սիրել, սիրահարվել ու քեֆ անել:

Կարեն Կարապետյանը Գյումրիում

Լուսանկարը` ՀՀ կառավարության մամուլի ծառայություն

Ուսանողներին նաեւ կոչ էի արել ծառայել մեր երկրին: Համոզված եմ, որ լիարժեք կյանքով ապրում ես միայն այն դեպքում, երբ հաճույք ես ստանում քո աշխատանքից: Եթե մարդն իր ընտանիքին, ընկերությանը, շրջապատին, հասարակությանը եւ երկրին պետքական լինելու ցանկությունը իրացնել չի կարողանում, դժվար թե հաճույք ստանա այլ բաներից՝ երաժշտությունից, համեղ ուտելիքից եւ այլն:

- Մենք խոսեցինք ձեր առաջին աշխատավայրի եւ համալսարանի մասին, բայց դպրոցական տարիները բաց թողեցինք: Դուք դպրոցը ոսկե՞ մեդալով եք ավարտել:

- Ոչ: Դպրոցում գերազանց եմ սովորել, բայց ավարտել եմ առանց մեդալի:

- Իսկ վարքն ինչպիսի՞ն էր:

- Երեւի՝ լավը (ժպտում է – հեղ.):

- Այսինքն, կռվարար չե՞ք եղել:

- Երբ կարիքը եղել է, կռիվ արել եմ: Բայց դա շատ հաճախ չի պատահել: Դասերից փախել եմ, ինչպես նաեւ գործել եմ բոլոր այն «մեղքերը», որոնք հատուկ են դպրոցականներին:

- Եթե չեմ սխալվում, դպրոցական տարիքում մեկ տարի անցկացրել եք Կուբայում, որտեղ աշխատել է Ձեր հայրը:

- Դպրոցական տարիներին երեք տարի Հայաստանից դուրս եմ սովորել` 2-րդ դասարանում մեկ տարի՝ Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետությունում եւ 5-րդ ու 6-րդ դասարաններում՝ երկու տարի Կուբայում, որտեղ հայրս աշխատում էր որպես ԽՍՀՄ էներգետիկների խմբի ղեկավար:

- Համադասարանցիս եւս երկու տարի ապրել է Կուբայում՝ դպրոցական տարիքում, եւ մինչ այժմ շատ վառ տպավորություններ ունի:

- Ես էլ ջերմ հիշողություններ ունեմ: Ընդհանրապես, շատ ջերմ վերաբերմունք ունեմ բոլոր այն երկրների նկատմամբ, որտեղ ապրել եմ: Այդ փորձը կարեւոր էր նաեւ այն առումով, որ ամեն օր տարբեր ազգերի ներկայացուցիչների շփվելու հնարավորություն ունեի, իսկ դա նպաստում է աշխարհընկալման ընդլայնմանն ու հանդուրժողականության ձեւավորմանը:

Կուբայի մեր դպրոցում երեխաներ էին սովորում ոչ միայն ԽՍՀՄ գրեթե բոլոր հանրապետություններից, այլեւ Չեխոսլովակիայից, Հունգարիայից, ԳԴՀ-ից, Ռումինիայից, Վիետնամից, Մոնղոլիայից: Տասնամյակներ անց, Արգենտինայում գազի կոնֆերանսի ժամանակ հանդիպեցի Կուբայի համադասարանցիներիցս մեկին։

- Երբեւէ վերադարձե՞լ եք Կուբա:

- Ոչ, բայց մի օր անպայման գնալու եմ:

- Պարոն վարչապետ, մարդիկ հաճախ մանկության հետ կապված հուշեր են ունենում, որոնք կարծես «տպվում են» հիշողության մեջ: Դուք այդպիսիք ունե՞ք:

- Հիշողությունը դիսկրետային երեւույթ է՝ կարող եք ամենայն մանրամասնությամբ հիշել որեւէ իրադարձություն՝ առանց հասկանալու՝ ինչո՞ւ հատկապես այդ մեկը: Ես էլ, բոլոր մարդկանց նման, հիշողությանս մեջ նման դրվագներ ունեմ:

Կարեն Կարապետյանը

Լուսանկարը` անձնական արխիվից

- Պարոն վարչապետ, Դուք կարծես մի «սահման» եք գծել, որը չեք հատում, երբ խոսքը գնում է Ձեր անձնական կյանքի, ընտանիքի մասին: Կարծո՞ւմ եք, որ այդ հարցերի մասին խոսելուց կարող եք ավելի խոցելի դառնալ:

- Ոչ, պարզապես կան բաներ, որոնք համարում եմ խիստ անձնական: Կարծում եմ, իրավունք ունեմ չխոսել այն թեմաների մասին, որոնք վերաբերում են բացառապես իմ ընտանիքին:

- Հանրության ուշադրության կենտրոնում լինելը Ձեզ անհարմարություն  պատճառո՞ւմ է:

- Այո:

- Իսկ որո՞նք են նման պաշտոնում աշխատելու ամենամեծ դրական ու բացասական կողմերը Ձեր համար:

- Այսպես ձեւակերպեմ՝ երբեմն դիսկոմֆորտի պատճառը ազատ ժամանակի բացակայությունն է: Դրա հետեւանքով հիմա շատ քիչ եմ կարդում, չնայած միշտ փորձել եմ շատ կարդալ, համերգների չեմ գնում, սպորտով քիչ եմ զբաղվում, թոռնիկիս կարող է օրերով չտեսնեմ գործի գնալուց նա դեռ չի հասցնում արթնանալ, իսկ երբ վերադառնում եմ աշխատանքից՝ հիմնականում արդեն քնած է լինում: (Զրույցը կայացել էր նոյեմբերի 18-ին, երբ վարչապետի զույգ թոռնիկները դեռ չէին ծնվել-հեղ.): Իհարկե, սա ոչ միայն ինձ է բնորոշ, այլեւ բոլոր նրանց, ովքեր պատասխանատու պաշտոններ են զբաղեցնում կառավարման համակարգում:

Սա չափազանց հետաքրքիր ու պատասխանատու աշխատանք է: Ասել եմ եւ կարող եմ կրկնել՝ ցանկացած կառավարչի համար գերագույն հաճույք է ծառայել սեփական ժողովրդին ու երկրին:

- Դուք հաջողակ մարդու համբավ ունեք: Մի մարդու, ում մոտ միշտ ամեն ինչ ստացվել է: Դժվարություններ երբեւէ ունեցե՞լ եք:

- Իհարկե, բազմաթիվ նման պահեր են եղել իմ կյանքում: Ես ապրել եմ այնպես, ինչպես Խորհրդային Հայաստանում ապրում էին բոլորը: Ամեն ինչ սահուն ու հարթ չի կարող լինել, անգամ եթե կողքից նման տպավորություն կա:

- Իսկ հիմա փողը ի՞նչ դեր է խաղում ձեր կյանքում:

- Փողն ընկալում եմ որպես ֆինանսական անկախություն ապահովելու միջոց, որը բերում է մարդու անկախությանը: Երբ այն ապահովված է, նյութական բարիքների չափը ինձ համար նշանակություն չունի:

- Ոմանք պնդում են, որ Դուք այդ ֆինանսական անկախությունը ձեռք եք բերել տարբեր պաշտոններ զբաղեցնելու ընթացքում:

- Իրականությունն այն է, որ ես ֆինանսական անկախությունս ապահովել եմ պետական ոլորտում աշխատանքի անցնելուց շատ առաջ: Առհասարակ, նման պաշտոններ զբաղեցրել եմ երեք անգամ՝ 2001թ. կես տարի եղել եմ էներգետիկայի փոխնախարար, 2010-ից 11 ամիս աշխատել եմ որպես Երեւանի քաղաքապետ, եւ մեկ տարուց ավելի է, ինչ զբաղեցնում եմ վարչապետի պաշտոնը:

Երբ ԽՍՀՄ-ում սկսվեց կոոպերատիվ շարժումը, մենք մի քանի մաթեմատիկոսներով ընկերություն հիմնեցինք, որն առաջիններից էր Հայաստանում: Իսկ 1988 թվականին չինացի գործընկերների հետ մեր ստեղծած համատեղ ձեռնարկությունը թվով 14-րդ էր ԽՍՀՄ-ում:

Սկսել էինք մաթեմատիկական խնդիրներ լուծելուց` հավաքել էինք մեր լավագույն ծրագրավորողներին: Երբ հաճախորդներին առաջարկում էինք մեր լուծումները, շատերը ասում էին, որ ավելի լավ է իրենց համակարգիչ վաճառենք: Մենք էլ հպարտ կեցվածք էինք ընդունում եւ ասում, որ առեւտրական չենք: Բայց հետո այնպես ստացվեց, որ համակարգիչ վաճառելը շատ ավելի շահութաբեր էր, քան ծրագրեր գրելը (ծիծաղում է-հեղ.):

Ժամանակի ընթացքում ընկերությունը մեծացավ եւ ծավալվեց: Գրասենյակներ ունեինք Մոսկվայում, Եկատերինբուրգում, Մինսկում, Աշխաբադում, Բեյրութում: Շատ դիվերսիֆիկացված բիզնես էր, ստեղծել էինք բանկ, ավիաընկերություն, զբաղվում էինք գունավոր մետաղներով, ավիափոխադրումներով, տուրիզմով, սեփական արտադրություններ ունեինք եւ այլն:

Այնպես որ, իմ եկամուտների աղբյուրները միշտ պարզ ու հստակ են եղել: Այդ առումով, ինքս ինձ հետ միշտ շատ ներդաշնակ եմ եղել:

- Հարվածային գործիքներ նվագելիս Ձեզ տեսել ենք երկու անգամ: Մեկ անգամ, երբ տարածվեց մի ձայնագրություն, որտեղ նվագում եք Արցախում, երեխաների խմբի հետ: Այս տարի էլ Ձեզ հարվածային գործիքներ նվագելիս տեսանք ՀՀԿ նախընտրական հոլովակներից մեկում: Հաճա՞խ եք նվագում:

- Պրոֆեսիոնալ երբեք չեմ զբաղվել: Ուսանողական տարիներին նվագել եմ մի խմբում՝ ոչ շատ երկար ժամանակ: Հիմա շատ հազվադեպ եմ նվագում: Ավելի ճիշտ կլինի ասել` եզակի դեպքերում:

Կարեն Կարապետյանը՝ ՀՀԿ նախընտրական հոլովակում

Լուսանկարը` ՀՀԿ

- Իսկ ռոքի սիրահար ինչպե՞ս դարձաք:

- Իմ ընտրությունն է եղել՝ մեր տանը ռոք լսողներ չկային: Բայց ես միայն ռոք չեմ լսում, սիրում եմ նաեւ ֆանք, ջազ-ռոք, ֆոլք: Հաճույքով լսում եմ հայկական ժողովրդական երաժշտություն:

- Երբ վարչապետ չէիք, Արցախ շատ էիք այցելում: Ամռանը արձակուրդը եւս Արցախում անցկացրեցիք: Կարելի՞ է պնդել, որ Արցախը հատուկ նշանակություն ունի Ձեր կյանքում:

- Կարծում եմ, որ Արցախը յուրաքանչյուր հայ մարդու համար շատ հատուկ նշանակություն ունի: Այնտեղ է անցնում այն սահմանագիծը, որտեղ որոշվում է մեր ազգային արժանապատվությունը, ինքնասիրությունն ու ինքնությունը: Իրականում այսօր էլ առիթը բաց չեմ թողնում Արցախում լինել, որտեղ ինձ չափազանց լավ եմ զգում: Դա ասում եմ ոչ այն պատճառով, որ ծագումով արցախցի եմ: Ես, իհարկե, հպարտ եմ իմ արցախյան արմատներով, սակայն իմ էությամբ ես երեւանցի եմ, քանի որ մեծացել եւ ապրել եմ Երեւանում:

- Ո՞րն է Ձեր ամենամեծ բացահայտումը վարչապետի պաշտոնում:

- Ես կցանկանայի, որ մեզանում պրագմատիզմն ու ռացիոնալ մտածողությունը ավելի լայն տարածում ունենան։ Թվում է, որ ելնելով այն դժվարություններից, որ տեսել է մեր ազգը պատմության ընթացքում՝ մենք պետք է չափազանց պրագմատիկ ազգ լինեինք: Որոշ հարցերում այդպես է, սակայն շատ հաճախ իլյուզիաներով ենք ապրում:

Կարեն Կարապետյանը Արցախում

Լուսանկարը` Հրայր Բադալյան

Այս պաշտոնում ինձ ամենաշատը զարմացրել է այն, որ պոպուլիզմը դարձել է ուժեղ գործոն: Շատ են մարդիկ, որոնք տեսախցիկի առջեւ մի բան են ասում, տեսախցիկից դուրս՝ այլ բան, իսկ իրականում մտածում՝ լրիվ այլ բան: Ինքս երբեւէ տեսախցիկի առջեւ չեմ ասել որեւէ բան, որին չեմ հավատացել: Չեմ փորձում որեւէ մեկին արհեստական դուր գալ, սուտ խոսելը սկզբունքորեն չեմ ընդունում: Լինում են դեպքեր, երբ ճիշտն ասել չես կարող, բայց, կարծում եմ, չկան դեպքեր, երբ պետք է սուտ խոսել:

- Բայց ճիշտը չասելը սուտ խոսելուն հավասարազո՞ր չէ:

- Ոչ: Սուտ խոսելը վատ բան է, բայց, ցավոք, դրա հետ մեր առօրյա կյանքում մշտապես առնչվում ենք:

- Ի՞նչ եք ասում սուտ խոսող մարդկանց, երբ հանդիպում եք նրանց:

- Իրենց որեւէ բան չեմ ասում, ինքս ինձ համար համապատասխան եզրակացություններ եմ անում:

- Այդ դեպքում մեր զրույցն ավարտենք այս հարցով՝ աշխարհում ավելի շատ են բարի՞, թե՞ չար մարդիկ:

- Իհարկե, բարի մարդիկ ավելի շատ են, ինձ համար դա միանշանակ է: Չար մարդիկ պարզապես ավելի շատ ուշադրություն են գրավում ու ավելի բարձր են խոսում՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ ամենուր:

Կարեն Կարապետյանի հետ զրուցել է Արա Թադեւոսյանը