Երեւան: Մեդիամաքս: ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը տարածել է ԱԳ փոխնախարար Շավարշ Քոչարյանի եւ «Կենտրոն» հեռուստաընկերության մեկնաբան Պետրոս Ղազարյանի հեռուստազրույցի սղագրությունը:

Ներկայացնում ենք ծավալուն հատված այդ զրույցից, որը վերաբերում է Հայաստանի կողմից Թուրքիայի սահմանների ճանաչման խնդրին.

[…Պետրոս Ղազարյան. Երբ մենք ստորագրում ենք արձանագրություններ, որտեղ գրված է, որ մենք ճանաչում ենք ժամանակակից Թուրքիայի սահմանները…

Շավարշ Քոչարյան. Այդպիսի բան չկա գրված:

Պետրոս Ղազարյան. Եվ ընդունում ենք հռչակագիր… մենք ճանաչում ենք Թուրքիան…

Շավարշ Քոչարյան. Այնտեղ գրված է՝ միջազգային իրավունքի փաստաթղթերի համաձայն:

Պետրոս Ղազարյան. Այո: Ժամանակակից Թուրքիայի սահմաններն են:

Շավարշ Քոչարյան. Միջազգային իրավունքի փաստաթղթերի համաձայն. այդ ո՞ր պայմանագրի համաձայն:

Պետրոս Ղազարյան. Իսկ այստեղ մենք գրում ենք՝ եւ՛ Սեւր, եւ՛ պահանջատիրություն, եւ՛ Վուդրո Վիլսոն: Համաձայնեք, որ դրանք ակնհայտ իրար հակասում են:

Շավարշ Քոչարյան. Եթե արձանագրությունը ֆիքսում է՝ միջազգային իրավունքի փաստաթղթերի համաձայն, այդ ո՞ր միջազգային իրավունքի փաստաթուղթն է, որը ֆիքսում է դա:

Պետրոս Ղազարյան. ՄԱԿ-ի կանոնակարգով ընդունված սահմանները:

Շավարշ Քոչարյան. ՄԱԿ-ի կանոնակարգը երբեւէ չի անդրադարձել որեւէ կոնկրետ սահմանի, այն էլ՝ մեր տարածաշրջանի, կամ Հայաստան-Թուրքիա, կամ Հայաստան - Ադրբեջան, եւ այլն: Դուք կարող էիք հիշատակել Կարսի պայմանագիրը: Բայց Կարսի պայմանագրի մասին հիշատակում արձանագրություններում չկա: Եվ դա պատահական չէ: Դա իրոք Թուրքիայի երազանքն էր բանակցությունների ժամանակ…

Պետրոս Ղազարյան. Այսինքն՝ Հայաստանը հիմա չի՞ ճանաչում Թուրքիայի սահմանները:

Շավարշ Քոչարյան. Իրենց երազանքն էր, որպեսզի արձանագրություններում ֆիքսվի Կարսի պայմանագիրը, որը չի ֆիքսվել, եւ դա էական է: Գոյություն ունի երկու տարբեր մոտեցում` այն պատկերացումը, որն ունի հայությունը, եւ այն պատկերացումը, որ ունեն Թուրքիայում շատ ուժեր: Եվ այդ նույն հարցում, տեսեք, մեզանում ասում են` դուք այս արձանագրություններով, ըստ էության, ճանաչում եք ներկա սահմանը: Հիմա ես Ձեզ բերեմ ճիշտ հակադիր մոտեցում, որը հնչել է Թուրքիայի Ազգային ժողովում, երբ ներկայիս վարչապետ, այն ժամանակվա արտգործնախարար Դավութօղլուն ներկայացնում էր այդ արձանագրությունները: Իրենց կուսակցություններից մեկի ղեկավար Դենիզ Բայքալը ուղղակի հայտարարեց, թե` այս ի՞նչ եք անում, դուք չեք արձանագրել ներկա սահմանը, ակնհայտորեն արձանագրությունները հղում չեն կատարում Կարսի պայմանագրի վրա, այսինքն՝ սահմանի լինելիությունը՝ որտեղ է, բաց է մնացել: Սա էլ նրանց քննադատությունը:

Այդ պատճառով, սա այն դեպքն է, որ առաջ շարժվելու համար պետք չէ հստակեցում. մենք ունենք մեր մոտեցումը, իրենք՝ իրենց:

Խնդիրը կայանում է հետեւյալում` ո՞րն էր գործընթացի նպատակը: Եթե նպատակը կայանում էր նրանում, որ որեւէ հարց բերել այնպիսի հստակեցման, որից հետո անհնարին է խոսել կարգավորման մասին, ապա կարելի էր այդ ճանապարհով գնալ, բայց ի սկզբանե մեր՝ հայկական կողմի մոտեցումը, Հայաստանի նախագահի մոտեցումը լրիվ այլ է եղել. դա անկեղծորեն փորձել չնայած բոլոր տարբեր մոտեցումների, հակասությունների, այդպիսի դաժան անցյալի, այնուամենայնիվ, քանի որ աշխարհագրորեն մենք դատապարտված ենք՝ իրար կողք ապրելու, փորձել քայլ առ քայլ կարգավորել հարաբերությունները…

Պետրոս Ղազարյան. Այնուամենայնիվ, Դուք իմ հարցին չպատասխանեցիք, պարոն Քոչարյան:

Շավարշ Քոչարյան. Ես պատասխանում եմ:

Պետրոս Ղազարյան. Հայաստանը ճանաչու՞մ է Թուրքիայի սահմանները, թե՞ ոչ:

Շավարշ Քոչարյան. Ես շատ պարզ եւ հստակ պատասխանեցի: Եթե ցանկություն կա, որպեսզի կարգավորում չլինի, կարելի է ցանկացած հարց տանել դեպի փակուղի, ու այդ դեպքում առաջընթաց չի լինի: Հիմա ես նորից եմ ասում, նորից եմ ֆիքսում, որ մեր նպատակը եղել է նրանում, որ չնայած տարբեր մեկնաբանություններին, տարաձայնություններին, ծանր այդ դժվարին անցյալին՝ փորձել շարժվել առաջ կարգավորման հարցում՝ առանց նախապայմանների:

Պետրոս Ղազարյան. Հայաստանը Թուրքիայի սահմանները ճանաչու՞մ է, թե՞ ոչ:

Շավարշ Քոչարյան. Դուք ինչպե՞ս եք պատկերացնում:

Պետրոս Ղազարյան. Ես չգիտեմ, Դուք պաշտոնյա եք, ես լրագրող եմ: Իմ պատկերացումները էական չեն:

Շավարշ Քոչարյան. Ճանաչելու համար պետք են դիվանագիտական հարաբերություններ: Դիվանագիտական հարաբերություններ քանի որ չկան, խոսել սահմանի մասին, անիմաստ է:

Պետրոս Ղազարյան. Այսինքն՝ չե՞նք ճանաչում սահմանները:

Շավարշ Քոչարյան. Եթե չկան դիվանագիտական հարաբերություններ, ինչի՞ մասին է խոսքը:

Պետրոս Ղազարյան. Շատ երկրների միջեւ չկան, բայց մենք ճանաչում ենք, կամ չենք ճանաչում: Դա պարտադիր պայման չէ:

Շավարշ Քոչարյան. Դրա համար նորից. արձանագրությունները երկուսն էին՝ մեկը դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու մասին, մյուսը՝ հարաբերությունները կարգավորելու մասին: «Դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու մասին» արձանագրությունը արդեն պիտի անդրադառնար սահմաններին, եւ այնտեղ ֆիքսված է՝ ճանաչում է սահմանը՝ համաձայն միջազգային իրավունքի փաստաթղթերի:

Պետրոս Ղազարյան. Մենք սկսեցինք հռչակագրից: Ես կարդում եմ Ցեղասպանության հռչակագիրը, այստեղ խոսվում է Սեւրի եւ Վուդրո Վիլսոնի, պահանջատիրության մասին: Ես ուզում եմ հասկանալ. այսինքն՝ մեր պետությունը չի ճանաչում Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը եւ դնում է Սեւրով, Վիլսոնի իրավարար ակտով նախանշված այդ խնդիրները, թե՞, այնուամենայնիվ, սա բարոյահոգեբանական է, մենք ճանաչում ենք, սա սկզբունքային հարց է:

Շավարշ Քոչարյան. Մեր պետության մոտեցումը հստակ արտահայտված է ներկա փուլում, արձանագրություններում, որոնք ստորագրված են: Ոչ ավել, ոչ պակաս: Որպեսզի մենք կարողանանք առաջ շարժվել, դա արձանագրություններն են: Վերջ:

Պետրոս Ղազարյան. Ես առաջ շարժվելու մասին չեմ խոսում: Այսինքն՝ չունե՞նք տեսակետ այդ մասին:

Շավարշ Քոչարյան. Մենք շատ հստակ ունենք:

Պետրոս Ղազարյան. Ճանաչու՞մ ենք, թե՞ ոչ Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը:

Շավարշ Քոչարյան. Չի կարելի խոսել ճանաչելու մասին, քանի դեռ չկան դիվանագիտական հարաբերություններ: Կլինի դիվանագիտական հարաբերություն՝ համաձայն արձանագրությունների, կունենանք այն, ինչ որ...

Պետրոս Ղազարյան. Այսինքն՝ դիրքորոշում չունենք:

Շավարշ Քոչարյան. Ունենք, եւ դա արձանագրություններում է:

Պետրոս Ղազարյան. Եթե ունենք, ապա ճանաչու՞մ ենք, թե՞ ոչ:

Շավարշ Քոչարյան. Նորից եմ կրկնում. Ճիշտ այնպես, ինչպես գրված է արձանագրություններում՝ ճանաչում ենք՝ համաձայն այն միջազգային իրավունքի փաստաթղթերի, որոնք առկա են: Այդքան բան: Ոչ ավելին: Իսկ դրա մեկնաբանությունը, նույն կերպ Դենիզ Բայքալն է փորձում մեկից հասկանալ: Դե թող փորձի հասկանալ: Ես չեմ շեղվի այն նպատակից, որը մենք դրել ենք եւ որին անկեղծորեն շարունակում ենք ձգտել:

Պետրոս Ղազարյան. Պարո՛ն Քոչարյան, ինձ թվում է՝ ես շատ պարզ բան եմ ուզում հասկանալ:

Շավարշ Քոչարյան. Ես հասկանում եմ: Ցանկացած հարց կարելի է շատ պարզ դնել եւ բերել նրան, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների համար ինքներս սկսենք նախապայմաններ առաջ քաշել: Մենք դրա կողմնակիցը չենք: Դրա համար ես ինձ թույլ չեմ տա խոսել այսօր նախապայմանների լեզվով: Մենք երբեւէ դա չենք արել: Այս ամբողջ գործընթացի ընթացքում Թուրքիան անընդհատ խոսել է նախապայմաններով, եւ մենք միշտ եղել ենք անկեղծ, որովհետեւ կար համաձայնություն՝ առաջ շարժվելու համար գործել առանց նախապայմանների: Մենք ազնվորեն դա պահպանել ենք: Եվ այնքան ժամանակ կպահպանենք, քանի այդ հեռանկարը վերջնականպես չի փակվել...]