Մեդիամաքս-ն այսօր գործարկում է «50 գլոբալ հայերը» հատուկ նախագիծը`յուրաքանչյուր շաբաթ ներկայացնելու ենք մեկ «գլոբալ հայի» դիմանկարը:

Ի՞նչ ենք հասկանում` «գլոբալ հայ» ասելով: Դրանք ծագումով Հայաստանից կամ նախկին ԽՍՀՄ-ից հայ մարդիկ են, որոնք ապրում են արտասահմանում, հասել են հաջողությունների, սակայն լայն հասարակությանը հայտնի չեն: Մեր նպատակն է ներկայացնել “մարդկային պատմություններ”` պատմել ոչ միայն նրանց աշխատանքային հաջողությունների, այլեւ կենցաղի, ընտանիքների մասին:

Նախագծի գլխավոր գործընկերն է Երեւանի կոնյակի գործարանը, որի Արարատ ապրանքանիշը ներկայանում է որպես գլոբալ հայկական բրենդ:

Արթուր Մարտիրոսյանը ծնվել է 1963 թվականին Թբիլիսիում` անգլերենի ուսուցչուհու եւ ավիացիայի ինժեների ընտանիքում: Ապրում է Բոստոնում: Բանակցային գործի մասնագետ է: Աշխատում է որպես ավագ խորհրդատու CM&Partners ընկերությունում:

Արթուրն ունի երեք երեխա: Ավագ դուստրը 27 տարեկան է: Սովորել է Երեւանում, հաճախել է հայկական դպրոց, բուհն ավարտել է ԱՄՆ-ում, ամուսնացած է: Արթուրն ունի նաեւ երկվորյակներ` տղա եւ աղջիկ, նրանք 16 տարեկան են:

1983 թվականին ընդունվեցի Լենինգրադի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի թարգմանչական բաժինը: Այդ տեղն ընդունվելը հեշտ չէր, այն “ծանոթով” էր: Ես քննությունները հանձնում էի առանց ծանոթությունների, եւ այդ պատճառով ընդունվեցի ոչ միանգամից, Խորհրդային բանակում ծառայելուց հետո:.

Արթուրի ծնողները Թբիլիսիից Երեւան են տեղափոխվել 1988 թվականին, եւ այդ ժամանակվանից ապրում են այստեղ: Ավարտելով ԼՊՀ-ն, նա սկսեց մտածել հետագա անելիքների մասին: 6 ամիս աշխատեց Իթոնում (Անգլիա), եւ ծնողների մոտ վերադարձավ այն ժամանակ, երբ նրանք արդեն Հայաստանում էին:

Արթուր Մարտիրոսյանը Թբիլիսիի մանկապարտեզում:

Հայաստանում ես ապրեցի ընդամենը կես տարի եւ նախկին ԽՍՀՄ-ը լքեցի 1991 թվականին: Դեռեւս Թբիլիսիում, ավագ դասարաններում սովորելիս, երազում էի ընդունվել ՄՄՀՊԻ (Մոսկվայի Միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտ) եւ դառնալ դիվանագետ, սակայն մեր ընտանիքը կուսակցական մարմիններից երաշխավորագրեր ստանալու հնարավորություն չուներ: Ես պատահաբար իմացա, որ կարելի է գործերը հանձնել ամերիկյան բուհեր: Քննությունները պետք էր հանձնել Մոսկվայում, ես հատուկ գնացել է Պողպատի եւ ձուլվածքների ինստիտուտ, որտեղ հանձնեցի GRE, TOEFL քննությունները: Փաստաթղթերն ուղարկեցի 6 համալսարաններ, ինձ ընդունեցին դրանցից հինգում: Միջազգային հարաբերությունների ուսուցման ամենահետաքրքիր ծրագիրը ներկայացրել էր Յելի համալսարանը:

Արթուր Մարտիրոսյանը` դպրոցի շրջանավարտ:

Յելից Արթուրին ուղղված պաշտոնական փաստաթղթեր եկան... Ամերիկայի Հայկական Ասամբլեայի երեւանյան գրասենյակի ֆաքսին. դա ֆաքսի միակ համարն էր, որը կարողացել էին գտնել ամերիկացիները: Չմոռանանք, որ 1991 թվականն էր, դեռեւս գոյություն ուներ Խորհրդային Միությունը:

Յելի համալսարանն ամբողջովին վճարեց իմ ուսման համար: Ավելին, ես նույնիսկ գումար էի ստանում, որը բավարարում էր բնակարան վարձելու եւ սնվելու համար: Ինձ դասավանդում էին հակամարտությունների ուսումնասիրության եւ անցումային հասարակությունների լավագույն մասնագետները` Ռոբերտ Դալը, Խուան Լինցը, Բրյուս Րասեթը եւ ուրիշներ: Այդ մարդիկ համաշխարհային մեծության «աստղեր» են:

Արթուր Մարտիրոսյանը`Յելի համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի շրջանավարտ

Արթուր Մարտիրոսյանը Յելի համալսարանի հայաստանցի առաջին ուսանողն էր: Նրան թվում էր, որ մեկնում է Ամերիկա կրթություն ստանալու եւ վերադառնալու համար, սակայն ճակատագիրն այլ կերպ դասավորվեց:

Հարվարդում ինձ առաջարկեցին հետխորհրդային տարածքի խորհրդատուի աշխատանք: Այդ տեղին հավակնում էր 25 մարդ: Ես անցա հարցազրույցների մի քանի փուլ, վերջին փուլում մնացինք երեքով` ես եւ երկու ամերիկացիներ` Հարվարդի շրջանավարտներ, որոնք ԽՍՀՄ մասնագետներ էին եւ հետագայում լավ կարիերա ունեցան: Ի վերջո, ընտրեցին ինձ, եւ դա մեծ հաջողություն էր, քանի որ սկսեցի աշխատել Հարվարդյան բանակցային մեթոդաբանության հիմնադիրներից մեկի, բանակցային գործընթացի «գուրու» Ռոջեր Ֆիշերի հետ: Գրեթե 12 տարի ես աշխատել եմ նրա հետ Վրաստանի, Բալկանների եւ Մերձավոր Արեւելքի հակամարտությունների թեմաներով: Դա ֆանտաստիկ դպրոց էր: Հետ նայելով, հասկանում եմ, որ պրոֆեսիոնալ աճի եզակի հնարավորություն էի ստացել:

Արթուր Մարտիրոսյանը`Յելի համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի ֆուտբոլային թիմի ավագ:

Արթուրի պետերբուրգցի համակուրսեցիները նրան աշխատանք էին առաջարկում նաեւ Ռուսաստանում: Նա խոստովանում է, որ եթե այն ժամանակ համաձայներ, այսօր, թերեւս, հարուստ մարդ կլիներ: Սակայն նա չի ափսոսում ընտրության համար: Նրան շատ ավելի հետաքրքիր էր, օրինակ, օգնել բանակցություններ վարել պաղեստինցիներին եւ իսրայելցիներին:

Մենք ելնում էինք նրանից, որ երկու կողմերն էլ պետք է խոսեն մեկ բանակցային «լեզվով»: Իսրայելական կողմին հարկ չկար երկար համոզել. ամեն տարի Իսրայելից Հարվարդի համալսարանի Քենեդիի կառավարման դպրոցում սովորելու hամար գալիս է 20 մարդ: Նրանք ստանում են բանակցություններ վարելու մեթոդաբանության գլխավոր գործիքները եւ գիտելիքները: Պաղեստինցիները շատ քիչ էին, հետագայում նրանք ստեղծեցին այսպես կոչված բանակցությունների աջակցության խումբ, որն անմիջականորեն աշխատում է Պաղեստինի ինքնավարության գլխավոր բանակցող Սաեբ Էրեկաթի հետ:

Արթուր Մարտիրոսյանը իսրայելցի եւ պաղեստինցի բանակցողների հետ:

Նա տալիս է նրանց առաջադրանքներ, իսկ նրանք նյութեր են պատրաստում: Սա այն անձնակազմն է, որը մշակում է խնդիրները տեխնիկական կողմերը. Երուսաղեմ, տարածքային հարցեր, փախստականներ, ջրային պաշարներ եւ այլն: Պաղեստինցիները բանակցությունների մեթոդաբանությունը յուրացնելու ավելի մեծ խնդիր ունեն, քան իսրայելցիները: Պաղեստինյան կողմը սովոր է խոսել առեւտրի լեզվով: Ըստ էության, իսրայելցիներն իրենք են նրանց սովորեցրել, օրինակ` 1000 բանտարկյալներին փոխելով մեկ կապրալի դիմաց: Միասնական բանակցային «լեզվի» մշակումը» հակամարտության լուծում չէ, սակայն անհրաժեշտ պայման է նպատակին հասնելու համար:

Բնականաբար, Արթուր Մարտիրոսյանը հետեւում է ղարաբաղյան հակամարտության բանակցությունների ընթացքին: Նրա խոսքերով, Լեռնային Ղարաբաղի դեպքում խնդիրը բարդանում է այն պատճառով, որ կողմերից մեկը` Ադրբեջանը, ելնում է նրանից, որ գոյություն ունի խնդրի լուծում` ոչ բանակցային ճանապարհով:

Մենք տեսնում ենք, որ նրանք զինվում են եւ կարող են փորձել լուծել խնդիրը ռազմական ճանապարհով: Եթե խոսենք բանակցային լեզվով, ապա դա “խաղ է զրոյական արդյունքով”: Նրանք խոսում են ինչ-որ լայն ինքնավարության մասին եւ դրա հետ մեկտեղ պատրաստվում պատերազմի: Նրանց հետաքրքրում է վերահսկողությունը տարածքների նկատմամբ, մեզ հետաքրքրում է նախնիների հողում ապրելու մարդկանց իրավունքը: Իրականում, հարցը մեզ համար լուծված է. Արցախի ժողովուրդն ինքնորոշվել է: Թվում է թե ուժը, տնտեսական բաղադրիչը նրանց կողմն են, բայց դրանք պատրանքներ են: Ամեն ինչ փոխվում է, հայտարարագրված թվերի առավելությունը մարտի դաշտում այլ կերպ է դրսեւորվում: Դա միանգամայն այն լեզուն չէ, որով նրանք պետք է խոսեն հայերի հետ: Փաստորեն, մեզ բավարարում է «ստատուս-քվոն», քանի որ այն ավելի լավն է նրանից, թե ինչ են մեզ առաջարկում բանակցությունների սեղանին, իսկ ադրբեջանական կողմին չի բավարարում ոչ «ստատուս-քվոն», եւ ոչ էլ այն, ինչ առաջարկվում է բանակցություններում: Այս փակուղուց դուրս գալու ելքը միակն է. “բանակցային ջիու-ջիթսու”, այսինքն, անհրաժեշտ է համոզել Ադրբեջանին, որ նրանց այլընտրանքները բանակցություններին` պատերազմը եւ Հայաստանի մեկուսացումը, անհեռանկարային են: Այդ պատճառով մեր ռազմավարական երկարաժամկետ նպատակը կայանում է մրցունակ տնտեսության եւ մարտունակ բանակի ստեղծման մեջ: Միայն այդպես մենք կարող ենք ադրբեջանական կողմին բանակցությունների սեղանին հրավիրել այլ հարթությունում որոշումներ փնտրելու համար` այն է, ինչպե՞ս շարունակել ապրել նույն տարածաշրջանում:

Արթուր Մարտիրոսյանը ռուս եւ չեչեն բանակցողների հետ Հաագայում:

Երբ զրուցում էինք Արթուրի հետ (դա ս.թ. հունվարի վերջում էր), նա մեկնում էր հերթական գործուղման` Կիեւ: Այնտեղ նա պետք է օգներ ընդհանուր լեզու գտնել ամերիկյան Ciscօ կորպորացիայի եւ ուկրաինական կողմի ներկայացուցիչներին: Այնուհետեւ պետք է մեկներ Մոսկվա` բիզնես-քոլեջում միջին եւ բարձր օղակների մենեջերների եւ Մոսկվայի քաղաքապետարանի հետ աշխատելու համար:

Ինձ մոտ միջազգային եւ կորպորատիվ նախագծերի լավ համակցություն է ձեւավորվել: Իհարկե, ավելի լավ “կերակրում” են կորպորատիվ նախագծերը, քանի որ միջազգային նախագծերի վրա տարվող աշխատանքի վճարը շատ ավելի ցածր է: Չնայած, իմ գործընկերները, որոնք շատ ավելի պատկառելի կորպորատիվ պորտֆոլիո ունեն, ձգտում են ավելի շատ աշխատել միջազգային նախագծերում: Պատկերացրեք, երբ մասնագետը, ԱՄՆ-ում կորպորատիվ հաճախորդների հետ աշխատելիս, կարող է ոչ թե վկայակոչել իսրայելցիների եւ պաղեստինցիների բանակցությունների պատմությունը, այլ ներկայացնել նրանց հետ իր անմիջական աշխատանքի փորձը: Դա մեծ առավելություն է տալիս լսարանը գրավելու համար:

Հարցնում եմ Արթուրին. արդյո՞ք բանակցային գործի մասնագետին ավելի հեշտ է լուծել իր կենցաղային, առօրեական հարցերը, քան այն մարդկանց, որոնք չունեն նման գիտելիքներ: Օրինակ, արդյո՞ք նա ավելի հեշտ կհամոզի բանկային աշխատողին վարկ տրամադրելու հարցում, քան ես:

Ինձ հեշտ է այն իմաստով, որ ես համակարգված եմ պատրաստվում այդ բանակցություններին եւ գիտեմ, ինչ եմ անելու, եթե չպայմանավորվեմ նրա հետ: Ռոջեր Ֆիշերը գործածության մեջ դրեց BATNA հապավումը (Best Alternative to the Negotiated Agreement- Ձեռքբերված համաձայնության լավագույն այլընտրանքը): Ինձ հեշտ է, որովհետեւ ես փորձ ունեմ: Երբեմն հատուկ ձգտում ես ստանալ այդ կենցաղային բանակցային փորձը: Երկու տարի առաջ քայլում էի Դամասկոսի “Միդհատ փաշա սուկ” հսկայական փակ շուկայով: Առաջին հարկում խանութների սեփականատերերը նստած սպասում են, թե երբ կմոտենան իրենց, շատ հազվադեպ էին կանչում իրենց մոտ: Եվ ահա ինձ մոտեցավ մարդ, ում խանութը երկրորդ հարկում էր: Նա «որսորդ» էր, քայլում եւ ընտրում էր, թե ում կարելի է կանչել դամասկյան շալերի իր խանութը: Նա գիտեր, որ մյուսների հետ համեմատ թերություն ուներ` երկրորդ հարկը: Եվ իմանալով դա, նա շատ հմտորեն բանակցություններ էր վարում: Առեւտուրը եւս բանակցությունների արվեստ է: Շատ հետաքրքիր եր հետեւել դրան:

Արթուր Մարտիրոսյանը ընտանիքի հետ` դստեր հարսանիքին (2009թ.):

Ավելի դժվար է բանակցություններ վարել ընտանիքում: Փորձում եմ մեթոդաբանություն սովորեցնել երեխաներիս: Երբեմն իրենք են խնդրում ինձ հիմնավորել, թե ինչու եմ «ոչ» ասում: Մյուս կողմից, երբ երեխաները դեռահաս տարիքում են, ավելի ճկուն ուղիներ է պետք փնտրել: Ավելի հաճախ ինձ մոտ դա ստացվում է: Չնայած չեմ կարող ասել, որ միշտ նման արդյունքի եմ հասնում, երբ ասում  եմ «ոչ» եւ դա նեղվածություն չի առաջանում: Մեթոդն ավելի լավ է աշխատում, երբ մարդիկ հասկանում են, որ հարաբերությունները երկարաժամկետ բնույթ են կրում, իսկ մանիպուլյատիվ մեթոդները միայն խարխլում են վստահությունը:

Boston Globe թերթի հոդվածը պատմում է Արթուր Մարտիրոսյանի աշխատանքի մասին Իրաքում (2009թ.):

Արթուր Մարտիրոսյանին մտահոգում է խնդիրը, որին նա հաճախ բախվում է հետխորհրդային տարածքում: Դա բախումն է կարճաժամկետ եւ երկարաժամկետ շահերի միջեւ:

Շատ հաճախ ընտրությունը կատարվում է կարճաժամկետ շահերի օգտին` ի վնաս երկարաժամկետ շահերի: Նման իրավիճակի ականատես հաճախ եմ դառնում: 90-ականներին եւ 2000-ականների սկզբին ամեն ինչ կարճաժամկետության դրոշի ներքո էր: Այժմ իրավիճակը փոքր-ինչ փոխվում է: Ի թիվս այլ հարցերի, դա կապված է նաեւ արժեքների համակարգում տիրող ճգնաժամի հետ: Որքան ավելի շատ նախապատվությունը տանք երկարաժամկետ շահերին, այդքան ավելի շատ հնարավորություններ կունենանք մրցունակ պետություն կառուցելու համար: Ժամանակակից աշխարհում մրցունակությունը հաճախ ենթադրում է ոչ միայն մրցակցություն, այլեւ համագործակցություն, դրան են գալիս բազմաթիվ խոշոր համաշխարհային ընկերություններ: Իսկ դա, իր հերթին, պահանջում է շահերի վերաբերյալ բանակցություններ վարելու հմտություններ, ինչը թույլ է տալիս պահպանել հարաբերությունները եւ բարելավել բանակցությունների արդյունքները: Բրիտանական “Հաթվեյթ” ընկերության հետազոտությունների համաձայն, Ֆորբս 2000 ցուցակի այն ընկերությունները, որոնք ունեին բանակցություններ վարելու համակարգային իրավասություն, ճգնաժամի ժամանակ ունեցել են շահույթի միջինը 40%-անոց աճ, իսկ այդ լիազորությունները չունեցող ընկերությունները կորցրել են շահույթի միջինը մինչեւ 63%-ը:

Մտած՞ում է Արթուր Մարտիրոսյանը երբեւէ Հայաստան վերադառնալու եւ այստեղ ապրելու մասին:

Ես բավականին արագ եմ անցել կարիերային աճի փուլը: Հիմա ինձ լավ են ճանաչում պրոֆեսիոնալ բանակցողների շրջանակներում, եւ երբեմն նույնիսկ կարող եմ ինձ թույլ Fմերժել այս կամ այն առաջարկը: Ահա, վերջերս ինձ առաջարկում էին աշխատել Քաշմիրում: Ըստ էության, այսօր, երբ կա սքայփը, քո գտնվելու վայրն այդքան էլ կարեւոր չէ. քեզ կարող են գտնել աշխարհի ցանկացած կետում եւ աշխատանք առաջարկել աշխարհի ցանկացած կետում:

Քանի դեռ երեխաներս կրթություն են ստանում ԱՄՆ-ում, դա ինձ հետ է պահում Հայաստան վերադառնալուց: Ես ձգտում եմ Հայաստանի հետ որոշ նախագծեր կապել, քանի որ բանակցային գիտելիքների փոխանցումը կարեւոր է մեր պետության համար: Որոշ չափով դա ստացվում է. Հայաստանում ապրում են մի քանի տասնյակ մարդիկ, որոնք մեզ մոտ Բոստոնում ուսանել են բանակցային գործի հիմնարար սկզբունքները Momentum ծրագրի շրջանակներում:

Momentum ծրագրի մասնակիցները սենատոր Թեդ Քենեդիի հետ:

դոսյե

Momentum ծրագիրը

2000 թվականին Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնը, համագործակցելով Կոնֆլիկտների կառավարման խմբի (CMG, որը ներկայում գործում է CM&Partners անվան ներքո) հետ, նախաձեռնեց «Մոմենտում» ծրագիրը: ավելին

2000 թվականին Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնը, համագործակցելով Կոնֆլիկտների կառավարման խմբի (CMG, որը ներկայում գործում է CM&Partners անվան ներքո) հետ, նախաձեռնեց «Մոմենտում» ծրագիրը:

«Մոմենտում» ծրագրի նպատակն է օգնել երիտասարդ եւ առաջադեմ որոշում կայացնողներին ձեռք բերել իրենց երկրները ժողովրդավար եւ բարգավաճ դարձնելու, համաշխարհային տնտեսական եւ քաղաքական մրցակցության մեջ իրենց ուրույն տեղն ապահովելու համար անհրաժեշտ առաջնորդական հմտություններ, ինչպես նաեւ կիրառել նոր բանակցային եւ առաջնորդության հմտությունները միջտարածաշրջանային համագործակցության փոխշահավետ ծրագրերի մշակման եւ իրականացման համար:

Ծրագրի գոյության ընթացքում ԱՄՆ-ում դասընթացների են մասնակցել հայ երիտասարդ առաջնորդների բազմաթիվ խմբեր` լրագրողներ, տեղական կառավարման մասնագետներ, երիտասարդ ուսուցիչներ, իրավաբաններ, շահույթ չհետապնդող միջազգային եւ տեղական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, հանրային ցանցերի անդամներ, հանրային կյանքի սոցիալական, տնտեսական, քաղաքական ոլորտների ներկայացուցիչներ, երիտասարդ քաղաքական գործիչներ:

 

Ծրագրի մանրամասն նկարագրությունը հասանելի է այստեղ:

 

Ուզում եմ հավատալ, որ կգա ժամանակ, երբ կկարողանամ աշխատել եւ ապրել Բոստոնի եւ Երեւանի միջեւ: Աշխատանքս այնպիսին է, որ շատ եմ ճանապարհորդում եւ ինքս եմ ընտրում, թե ինչ նախագծերով զբաղվել: Երեւի, դա ամենամեծ պրոֆեսիոնալ ձեռքբերումն է. զբաղվել սիրած գործով եւ ունենալ ընտրության հնարավորություն:

Արա Թադեւոսյան