Ես միշտ հաճույքով էի հանդիպում նրան՝ հանդարտ, հումորով ու ինտելիգենտ (այս բառի հայերեն լիարժեք համարժեքը չեմ գտել), հավասարակշիռ: Հարցազրույցներն էլ էի հաճույքով անում: 20-րդ դարավերջը ընդհանրապես խոստումնալից ժամանակ էր՝ անկախացել էինք, հաղթել էինք մեզ պարտադրված պատերազմում ու հավատում էինք, որ վերջնական է հաղթանակը, խաղաղությունն էլ՝ հավիտենական: Միամի՞տ էինք, թե՞ պրագմատիկ: Չգիտեմ: Բայց հավատում էինք մեզ ու մեր երկրին: Գուցե երիտասարդ էինք, գուցե անփորձ: Շեփորով հրապարակ ելած ժողովուրդը անվերադարձ պատմություն է, անվերադարձ ժամանակ ու անվերադարձ երկիր: Կարապետ Ռուբինյանի հետ այս հարցազրույցը 1995-ին էր (հունիսի 23-ին տպագրվեց «Երկիր Նաիրիում»):

***

Մեր բոլոր հանդիպումների ժամանակ ինձ հիացրել է ուժեղ մարդու նրա արժանապատիվ կեցվածքը ու խաղաղ հպարտությունը: Միշտ մտածել եմ, որ խորքում պիտի մեծ շարժումներ լինեն, իզուր չէ, որ Կարապետ Ռուբինյանի սիրած բանաստեղծությունը «Լճակն» է:

-Վերջին հարցազրույցից հետո անցել է մեկ տարի, ի՞նչ է փոխվել Ձեր պատգամավորական ու անձնական կյանքում:

-Առաջին զգացողությունը երևի թե հոգնությունն է, բայց հաճելի հոգնությունը, որովհետև կատարվել է մեծ ծավալի աշխատանք, հատկապես ծանրաբեռնված աշխատանք սկսվեց խաբված ավանդատուների վերաբերյալ նախագահի հայտնի հրամանագրից հետո: Ցավոք, առայժմ հաջողվեց օգնել փոքրաթիվ մարդկանց: Որպես պատգամավոր համարում եմ, որ վերջին տարին ինձ համար ամենաբեղմնավորն է եղել՝ Սահմանադրության ստեղծման աշխատանքներին մասնակցելուն զուգահեռ փորձեցի ուժերս ներածին չափով մշակել օրենք տարածքային կառավարման ու տեղական ինքնակառավարման մասին: Դա բավականին ծավալուն աշխատանք էր և գտնում եմ, որ համարյա պատրաստ է արդեն Ազգային ժողովին ներկայացնելու: Այդ օրենքի մի մասն առանձնացվեց իբրև ընդհանուր տնատիրության մասին օրենք, որի նախագիծը 3 ամիս առաջ պաշտոնապես ներկայացրի Գերագույն խորհուրդ: Օրինագիծն ընդգրկվել էր մեծ օրակարգում, բայց կարծում եմ դարձյալ ժառանգություն է մնալու Ազգային ժողովին: Եվ երրորդ օրինագիծը, որ ստեղծել ենք փոքր աշխատանքային խմբով, ՀՀ վարչատարածքային բաժանման մասին օրենքի նախագիծն է: Այս օրենքները շատ կարևոր եմ համարում և կարծում եմ, որ Ազգային ժողովի աշխատանքներն սկսվելուց հետո առաջնահերթ կքննարկվեն՝ հաշվի առնելով, որ Սահմանադրությամբ նախատեսված է վարչատարածքային կառավարման ավելի խոր, լայն բարեփոխումների անցկացում: Անձնական կյանքում ... երեխաներս մեծանում են, ես, կինս, ծնողներս ծերանում ենք:


-Ձեր կարծիքը Հայաստանի արտաքին ու ներքին դրության մասին այսօր՝ 1995-ի հունիսի կեսին:

-Պարզապես երջանիկ եմ, որ տարուց ավելի խաղաղություն է, հաջողվեց զինադադար կնքել, ու զոհեր չկան այլևս, դա կայունացրեց նաև տնտեսական վիճակը, ինչ-որ դրական տեղաշարժեր կան: Համեմատությունը նախորդ 2 տարիների հետ անաչառ մարդու համար տեսանելի կդարձնի թեկուզ փոքր, բայց դրական տեղաշարժերը բոլոր ոլորտներում՝ տնտեսության, մշակույթի, նույնիսկ սպորտի: Ուզում եմ հատկապես շեշտել մեր հաջողություններն արտաքին քաղաքականության մեջ, շահեկան հարաբերություններ ենք հաստատել մեր բոլոր հարևանների հետ, նույնիսկ Թուրքիայի հետ հարաբերություններում դրական տեղաշարժեր կան: Բավականաչափ խոսվել է Ռուսաստանի հետ մեր բարիդրացիական հարաբերությունների մասին, այնպես որ մանրամասնել չեմ ուզում: Միով բանիվ, համարում եմ, որ արտաքին քաղաքականությունը, Հայաստանի դիվանագիտությունը վերջին տարիներին մեծ հաղթանակներ ունեն: Ավելին, այս վիճակի պահպանումը նույնիսկ կարող է բարերար լինել, եթե անգամ չհաջողվի լիակատար վերացնել շրջափակումը, լրիվ բացել Սուխումի գիծը: Խաղաղության այս վիճակը հնարավորություն է տալիս շարունակել տնտեսության զարգացումը:

-Դուք ներկայացնում եք «Հանրապետություն» ընտրական միավորումը: Ի՞նչ կարծիքի եք Ազգային ժողովում Ձեր միավորման և Ձեր անձնական շանսերի մասին իբրև պատգամավորության թեկնածու:

-Չեմ ուզում անհամեստ թվալ, բայց և միավորման, և իմ անձնական շանսերը բարձր եմ գնահատում: Միավորման մասին հատկապես շատ են խոսում, ընդդիմադիրները չարախոսում են և փորձում հերյուրել ՀՀՇ-ի կողքին կանգնածներին: Սկզբունքորեն կարծում եմ, որ միավորման բոլոր անդամներին համատեղել է մեկ համոզմունք՝ այդ կուսակցությունները, ընդունելով հանդերձ բազմաթիվ թերություններն ու սխալները, գտնում են, որ այս իշխանությունները հիմնականում ճիշտ ուղղությամբ են տարել երկիրը, և դրական արդյունքներն ակնառու են: Իրոք, կան ձեռքբերումներ, և կա համոզմունք, որ իշխանությունները շարունակելու են բարեփոխումները բոլոր ոլորտներում: Այս ամենն առաջիկա 4 տարում ևս նրանց գործունեության դրական ընթացքի մասին է վկայում:

-Ընտրապայքարը փաստորեն սկսված է, ի՞նչ տպավորություններ եք ստացել ընտրողների հետ Ձեր հանդիպումներից:

-Ընտրապայքարը սկսված է, այո, և ես մի քանի հանդիպումներ արդեն ունեցել եմ ու ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ բոլորն ընդունում են ձեռքբերումները: Անշուշտ, խոսվում է նաև թերությունների մասին, բայց կա հավատ իշխանությունների ու հանրապետության նախագահի նկատմամբ, համոզմունք, որ նրանք ի վիճակի են շտկել սխալներն ու առաջ գնալ: «Հանրապետություն» ընտրական միավորումը միանշանակ պաշտպանում է Սահմանադրության ընդունումը և իմ բոլոր հանդիպումներից եզրակացրել եմ, որ ժողովուրդը ևս բացարձակ մեծամասնությամբ միանշանակորեն հասկանում է Սահմանադրության կարևորությունը, անհրաժեշտությունը և ՙԱյո՚ է ասելու, այսինքն՝ այս առումով էլ «Հանրապետություն» միավորման և ժողովրդի կարծիքները համընկնում են, և սա հաջողության լուրջ գրավական է: Բարձր եմ գնահատում նաև իմ շանսերը, որովհետև անցած 5 տարիներին չեմ կարծում, որ հուսախաբ եմ արել իմ ընտրողներին: Չեմ չարաշահել նրանց վստահությունը, շիտակ կարող եմ նայել նրանց աչքերին և հայացքս խոնարհելու պատճառ չեմ տեսնում: Այդ պատճառով էլ ընտրողներիս հետ խոսակցությունը ստացվում է: Եթե նույնիսկ վիճում ենք, վերջում հասնում ենք փոխըմբռնման:

-Եթե փորձենք գնահատել 1990-ի ԳԽ և 1995-ի ԱԺ ընտրությունները, ի՞նչ նմանություններ և տարբերություններ եք տեսնում:     

-1990-ին ավելի հեշտ էր: Ոգևորության, հայրենասիրության և նվիրումի մեծ ալիք կար, մեծ սպասումներ կային, ընտրությունը շատ ավելի հեշտ էր: Ըստ էության կային երկու ուժեր՝ հին ուժերը, որոնց հետ այլևս ժողովուրդը իր ազգային խնդիրների լուծման հույսեր չէր կապում, և նոր ուժերը, որոնց 100 տոկոսով վստահում էր: Հիմա արդեն քաղաքական փորձ ձեռք բերած և սոցիալական հիմնականում անխուսափելի դժվարությունների հետևանքով ինչ-որ չափով հիասթափված, ինչ-որ չափով նեղսրտած մարդիկ շատ ավելի դժվարությամբ են ոգևորվում, շատ ավելի դժվար են հավատում ինչ-որ բանի:

-Ձեզ տրվում է կյանքը նորից սկսելու հնարավորություն, ո՞ր երկիրը և ո՞ր ժամանակը կընտրեիք:

-Անշուշտ՝ Հայաստանը: Կյանքս նորից կսկսեի Երևանում: Ժամանակն էլ չէի փոխի: Ես համարում եմ, որ ամենաերջանիկ սերնդին եմ պատկանում, որովհետև ինձ բախտ վիճակվեց իրականացնել իմ պատանեկան համարյա բոլոր երազները: Կոմունիզմի ժամանակ անկախ Հայաստան էի երազում և հիմա, իրոք, համարում եմ հրաշք, որ անկախ Հայաստանի քաղաքացի եմ: Միշտ մտահոգվել եմ Ղարաբաղի խնդրով, իմ սերնդին ու ինձ վիճակվեց ամբողջ ժողովրդի հետ զբաղվել այդ հարցով, կարծում եմ՝ կան որոշակի հաջողություններ: Շարժման տարիները ապրածս ամենաերջանիկ տարիներն էին: Ժամանակի մեջ ոչ հետ, ոչ առաջ գնալ չեմ ուզում, անկախ բոլոր դժվարություններից, որոնք անցողիկ են, սրանք իրավ երջանիկ տարիներ են:

-Իբրև քաղաքական գործիչ՝ Ձեր ամենամեծ ցանկությունը:

-Ղարաբաղի հարցի շուտափույթ լուծումը, պատերազմի ավարտը, հայ ժողովրդի համար ազատ ու անկաշկանդ զարգացման հնարավորությունների ստեղծումը:

-Ի՞նչ հարց էիք սպասում, որ չտվեցի:

-Ինչու՞ չհարցրիք, թե ինչպե՞ս եմ վերաբերվում քաղաքագետի կյանքին ու հաճույք ստանու՞մ եմ քաղաքականությամբ զբաղվելուց:

-Համարեք, որ հարցրի:

-Քաղաքականությամբ զբաղվելն իրականում մեծ արվեստ է, որին ես դեռ լիովին չեմ տիրապետում, բայց աստիճանաբար փորձ եմ ձեռք բերում: Դեռ պետք է հասկանալ, թե ինչ է նշանակում լինել ժողովրդի ընտրյալ: Մեզնից շատերն այդ փորձը չունեին և անհարմար չէին զգում մտնել ժողովրդի մեջ ու հարցնել՝ ինչո՞վ կարող եմ ծառայել: Եվ ժողովուրդն էլ հիմնականում այդպես չի ընկալում պատգամավորին: Շատ հաճախ երկուստեք խառնում են համազգային, քաղաքական, համապետական, համաթաղային, կենցաղային խնդիրները: Բյուրեղացման որոշակի ճանապարհ կա անցնելու: Քաղաքականության մեջ ինքս էլ սովորելու շատ բան ունեմ, բայց և քաղաքական կուլտուրայի վիթխարի պակաս ունի ժողովուրդը: Դա զարմանալի չէ, ինչ-որ չափով բնական ու օրինաչափ է, եթե նկատի ունենանք մեր ոչ հեռավոր անցյալը: Սակայն երբ հայացք ենք նետում մեր ապրած մի քանի տարվան, երբ համեմատվում ենք արդեն եվրոպական երկրների հետ, սովորելու շատ բան ունենք բոլորս: Ընդունենք, որ մեր հասարակության մեջ գրեթե ձևավորված չէ քաղաքական միկրոմիջավայր, առանձին քաղաքագետներ, մերձքաղաքական աղմուկներ, շուրջքաղաքական բամբասանքներ՝ այս ամենը ոչ միայն քիչ է, այլև քաղաքականության միայն ածանցյալներն են, բայց ոչ բուն քաղաքականությունը: Կրկնում եմ, որ սովորելու շատ բան ունենք բոլորս, առավելևս, որ քաղաքականությունն արվեստ է, մտածողություն ու պատասխանատվություն մարդկանց ու սերունդների առջև:

-Ձեր հարցը ինձ:

-Հպարտանու՞մ եք Ձեր մասնագիտությամբ ու հաջողություններով և Ձեզ նվաստացած չե՞ք զգում, երբ Ձեր գործընկերները խառնում են իրենց մասնագիտությունը ու աշխարհի ամենահին մասնագիտությունը:

-Եթե աշխարհի ամենահին մասնագիտությունը համարում եք անբարոյականությունը, անառակությունն անառակություն է բոլոր ոլորտներում՝ որտեղ էլ գործադրվի: Ես չեմ նվաստանում և թույլ չեմ տալիս ինձ նվաստացնել: Իսկ մասնագիտությամբ հպարտանալու մասին չեմ մտածել՝ ժամանակ չկա, աշխատում եմ ու … վատ չեմ աշխատում:

…Կյանքը մեզ տրվում է երևի թե նախևառաջ մեր ժամանակի իմաստավորման համար: Կարապետ Ռուբինյանը չի ուզում ժամանակի մեջ ոչ հետ, ոչ առաջ գնալ: Ինչու՞… Երևի որովհետև իրեն տեր է զգում:

***

Կարապետ Ռուբինյանը ԱԺ փոխնախագահ եղավ և 1995-1998-ին ու 1998-ի փետրվարին (ՀՀ նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հրաժարականից հետո) հրաժարական տվեց՝ (ինչպես Աժ նախագահ Բաբկեն Արարքցյանը և փոխնախագահ Արա Սահակյանը): Այդ օրերին նա նաև հեռացավ ՀՀՇ վարչությունից: 2007-ին վերադարձավ քաղաքականություն՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ ու մասնակցեց նրա նախագահական մրցարշավին: 2008-ին Մարտի 1-ի ընդդիմադիր ցուցարարների ջարդից հետո, մարտի 3-ին ձերբակալվեց և իշխանությունը զավթելու մեղադրանքով 71 օր հայտնվեց «Երևան-Կենտրոն» քրեա-կատարողական հիմնարկում։ 2008-ին անդամագրվեց  ՀԱԿ-ին, 2011-ին հեռացավ նաև ՀԱԿ-ից: 2012-ի մարտին «Ժառանգություն» և «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցությունների հրավերով ընդգրկվեց այդ կուսակցությունների անդամներից և հասարակական հատվածի ներկայացուցիչներից կազմված «Ժառանգություն» կուսակցության Աժ ընտրությունների համամասնական ցուցակում։ 2013-ին ՀՀՇ կուսակցության վերանվանումից հետո Ալեքսանդր Արզումանյանի, Արարատ Զուրաբյանի, Հովհաննես Իգիթյանի և այլոց հետ հիմնադրեց Հայոց համազգային շարժում կուսակցությունը։ 2015-ին դադարեցրեց անդամակցությունը  կուսակցությանը։

Չգիտեմ՝ հիմա ի՞նչ կպատասխաներ, եթե հարցնեի որտե՞ղ և ե՞րբ կցանկանայիք ծնվել, եթե նման հնարավորություն ունենայիք: Գուցե՝ նույնը, գուցե՝ ոչ: Այսօր արդեն աներկբա է, որ 88-ին Շեփորի կանչով մեծ քաղաքականություն մտածները հիմնականում բեկված ճակատագրով մարդիկ են, որ չօգտագործեցին իրենց բոլոր հնարավորությունները: Օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներով: Ոչ իրենց կամքով, բայց և իրենց ընտրությամբ: Եվ դա անխուսափելի էր՝ 1999-ի հոկտեմբերի 27-ի կրակոցներից հետո, երբ երկիրը, պետությունն ու պետականությունը կորցրին բնականոն զարգացման շանսը ու գնացին բոլորովին այլ ճանապարհով, որի ցուցանակին ոչինչ գրված չէր… Ու դեռ չի գրվել:

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: