Եթե որևէ մեկը պնդի, որ ճանաչում է Արամ Աբրահամյանին, չհավատաք: Չէ, իհարկե, բոլորս, կամ համարյա բոլորս նրան գիտենք իր հոդվածներից, գիտենք իբրև հեռուստալրագրող՝ տարբեր հեռուստաընկերությունների եթերից հեռարձակվող հաղորդումներով ու հարցազրույցներով, բայց դա չի նշանակում ճանաչել մարդուն (քանի՞սս գիտենք, որ նա … երաժշտագետ է, ոչ թե լրագրող՝ մասնագիտությամբ ու նույնիսկ երգեցողություն է դասավանդել Դդմաշենում ու գրել «Գերմանական կվինտետ» գիրքը): Արամ Աբրահամյանին անհնար է ճանաչել, որովհետև նա, մնալով նույնը՝ անվերջ փոխվում է: Հանդգնում եմ պնդել, որ նույնիսկ ինքն իրեն չի ճանաչում ու չի հանդիպում՝ օրվա մեջ հասցնելով ամեն տեղ լինել, բոլորին հանդիպել, անգամ գրել ու… կարդալ ուրիշների գրածը: Թեպետ՝ հայտնի է՝ լրագրողներն իրենց գրածից բացի ոչինչ չեն կարդում, խմբագիրներն էլ՝ իրենց թերթից…

«Առավոտը» նոր էր սկսել տպագրվել ու քաղաքում բոլորը խոսում էին նոր թերթից՝ 1994-ն էր: Առաջին խմբագիրը Իգնատ Մամյանն էր: 1995-ից «Առավոտ» եկավ Արամ Աբրահամյանը, որ արդեն հասցրել էր 1992-1994-ին լինել ՀՀ նախագահի մամուլի քարտուղարը։

Մենք հանդիպել ենք «Առավոտում»: Հոդված էի տարել՝ մի հայացք նետելով գրածիս ու ինձ՝ հարցրեց՝ կոնտակտները գրե՞լ եք, ասացի՝ այո, ու… դուրս եկա աշխատասենյակից, որովհետև այլ հարցեր չեղան: Մտածեցի՝ ոչ էլ կկարդա, ոչ էլ կտպագրի: Առաջին տպավորությունս՝ սառը, անհաղորդ ու անտարբեր մարդ է: Հաջորդ օրը հոդվածս տպագրվեց՝ առանց բառ իսկ փոխելու: Հաճելի էր: Բայց կարծիքս մնաց նույնը: Հետո, իհարկե, եղան բազում գործնական ու ոչ գործնական հանդիպումներ («Առավոտը» Մամուլի շենքի 15-րդ հարկում է, ես աշխատում էի «ՀՀ»-ում, որ 13-14-րդ հարկերում էր, հարկից հարկ հյուր գնալը կամավոր-պարտադիր ծես էր, երբ օրը 48 ժամ խմբագրությունում ես): Արխիվումս «Առավոտ»-ների մի պատկառելի տրցակ կա, որտեղ իմ հոդվածներն են ու նույնիսկ հարցազրույցներ ինձ հետ (վերջերս պարզեցի, որ ոչ բոլորն եմ պահել): 20-րդ դարի 90-ականներին տասնյակներով թերթեր էին ասպարեզ եկել: Մնացին երեքը՝ «Ազգը», «Առավոտը», «Երկիրը»: 29 տարի թերթ պահելը սխրանք է, ընթերցվող թերթը՝ կրկնակի սխրանք, անփոփոխ խմբագրովը՝ բազմակի սխրանք: Եվ խնդիրը միայն ֆինանսական չէ՝ բոլոր խմբագիրները կվկայեն (միայն հոգնությունը ինչ ասես արժի): Եղել է նաև, որ ես եմ հարցազրույցներ արել Արամ Աբրահամյանի հետ, որ տարբեր տարիների շատ տարբեր են եղել, ընտրել եմ այս մեկը («Հայաստանի Հանրապետություն», 31.07.1999)՝ «Առավոտ»՝ ամեն առավոտ» վերնագրով:

***

-Ըստ Ձեզ՝ ո՞վ եք Դուք:

-Ես ժամանակավորապես լրագրությամբ զբաղվող երաժշտագետ եմ:

-Ձեր կարծիքով՝ այսօր ո՞րն է ՙԱռավոտի՚ տեղը լրատվական դաշտում:

-Այս 5 տարում մենք կարողացանք ստեղծել չքաղաքականացված ու չկուսակցականացված լրատվամիջոց, որը հենց լրատվամիջոց է և ոչ քարոզչամիջոց: Ես դա համարում եմ մեր առանձնահատկությունը, մենք իրոք չենք փորձում քարոզել՝ որևէ մեկին պաշտպանել, կամ որևէ մեկի վրա հարձակվել, այլ պարզապես տեղեկացնոմ ենք հասարակությանը Հայաստանում տեղի ունեցող զանազան իրադարձություններին: Լավ իմաստով՝ կողքից նայողի դիրքում ենք: Եվ մենք ունենք մեր ընթերցողը, որ ներկայացնում է հենց նման թերթի պահանջարկ:

-Կարծու՞մ եք, որ իրապես հնարավոր է լրատվություն՝ առանց քարոզչության:

-Վստահ եմ, որ հնարավոր է: Եթե հրապարակման հեղինակ լրագրողը իրեն թույլ չի տալիս որակումներ, քնարական զեղումներ, գովասանքներ կամ փնովումներ: Մեր թերթում որևէ մեկի հասցեին չեք կարդա, թե նա ստահակ է, կամ՝ հանճար, եթե հեղինակը մեր լրագրողներն են: Իսկ թղթակիցներն ու հեղինակները որակումների ազատություն, բնականաբար, ունեն: Ես միշտ ասել եմ՝ լրագրող նիխտ պոլիտիկա:

-Այսինքն՝ իրա՞վ մուզիկանտ չզբաղվել պոլիտիկա:

-Իրավ, իրավ: Մեր խնդիրը չէ խառնվել խոհանոցին, մենք երբեք չենք պնդում, թե այս նախարարը հրաշք է, այս նախարարը՝ սրիկա: Մենք մի փոքր հեռվից դիտում ենք բոլորին իրենց գործերով: Առավելագույնը, որ կարող ենք մեզ թույլ տալ, թեթևակի հեգնանք է:

-Հայաստանի լրատվական դաշտի մասին այսօր խոսում են անխտիր բոլորը՝ հասկացող ու չհասկացող: Ձեր կարծիքով՝ կա՞ այդ դաշտը, ինչպիսի՞ն է և ինչպիսի՞ն պետք է լինի:

-Եթե լույս են տեսնում այսքան թերթեր, աշխատում են այսքան հեռուստա ու ռադիոընկերություններ՝ անկախ կամ կախյալ, ուրեմն օբյեկտիվորեն լրատվական դաշտ կա: Եվ՝ այսօրվա լրատվական դաշտը որոշակի առավելություններ ունի 4-5 տարի առաջվա համեմատությամբ՝ հասարակական կյանքում այսօր չկա այն լարվածությունը, թշնամանքի, անհանդուրժողականության մթնոլորտը, որ կար այն ժամանակ և, լրատվամիջոցները, բնականաբար, արտացոլելով այդ իրականությունը, ավելի հանգիստ են ու հանդուրժող: Դա առավելություն է, իսկ թերությունն այն է, որ այսօր քաղաքական կուսակցությունները, թող ներվի ասել, փալասի վիճակում են, և նրանց լրատվամիջոցները դարձել են չափազանց նվիրված գործող իշխանությանը: Դա վատ է: Երբ 1997-ին սկսեց վերահրատարակվել ՙԱռավոտը՚, լրատվական դաշտում ապաքաղաքականացնող որոշակի ներգործություն ունեցավ այնպես, որ նույնիսկ բավականին կարծր դիրքերում գտնվող «Երկիրը» Շաղիկ Մարուքյանի գալուց հետո դարձավ պակաս քաղաքական ու պակաս քարոզչական: Ես դա բարձր եմ գնահատում: Քաղաքականացվածության աստիճանի նվազումը ճիշտ է, որովհետև ժամանակն է, որ մարդիկ հասկանան՝ թերթերը ոչ մի հարց չեն լուծում, թերթերը տեղեկացնում են: Կոմունիստների օրոք էին թերթերը հարց լուծում, երբ շրջկոմի սանկցիայով հիմնարկի պաշտոնազրկվող տնօրենին նախորդ օրը «մերկացնում էին» մահացու ու աններելի հանցանքների մեջ: Թերթերը հարց չեն լուծում ու չպիտի լուծեն, թերթերի խնդիրը հասարակությանը տեղեկատվություն տալն է:

-Իբրև խմբագիր՝ Ձեր գնահատականով՝ «Առավոտը» այսօր լիովին համապատասխանու՞մ է Ձեր նպատակներին, խնդիրներին, պատկերացումներին: Դուք այսօր հրապարակու՞մ եք Ձեր ուզած թերթը:  

-«Առավոտն» իմ պատկերացումներին համապատասխանում է մոտավորապես 30 տոկոսով: Ես դժգոհ եմ, որ մենք չենք կարողանում գտնել էքսկլյուզիվ նյութեր: Ես դժգոհ եմ, երբ «Առավոտում» հայտնվում են նույն ասուլիսները, պաշտոնատար անձանց նույն հանդիպումներն ու ուղևորությունները, ինչ մյուս թերթերում: Եվ՝ նույնն լուսանկարներով: Դա սարսափելի է: Մենք, իհարկե, մեզ մխիթարում ենք, որ մի քիչ այլ կերպ ենք անում, բայց միևնույն է՝ լավ չէ, պետք է գտնել «կյանքային» սյուժեներ: Ասենք՝ տեղի է ունեցել խորհրդակցություն փողոցային առևտրի վերաբերյալ, բոլոր լրագրողները կգնան ու կլուսաբանեն՝ ինչ ու ինչպես էին ասում քաղաքապետարանի պաշտոնյաները, ի՞նչ պիտի անի «Առավոտի» լրագրողը, որ երբեմն չի անում: Նա պիտի գնա փողոց ու խոսի առևտրականների հետ՝ նրանց խոսքը ու խնդիրները բերի թերթ: Եթե մենք չենք կարողանում գտնել այդ կենսական երակը, թերթը դառնում է տաղտկալի: Ես դժգոհ եմ թերթի ձևավորումից: Իհարկե, ինչ-որ ձևեր գտնվել են, բայց 2 տարում մենք մեր իսկ ձեռքբերումներից նահանջել ենք, դարձել ենք միապաղաղ, հաճախ լուսանկարները սխալ են դրվում, վերնագրերն ու ենթավերնագրերը տեղում չեն, նյութերը խիտ են ու ծավալուն: Ես դժգոհ եմ լուրերից, որովհետև իմ լրագրողներն առաջին ու երկրորդ էջերում հաճախ ոչ թե գրում են բուն լուրեր, այլ՝ ո՞վ ու՞մ մասին ի՞նչ է ասում: Դա լուր չէ: Հազար ու մի բանից եմ դժգոհ, առավելևս ունեմ հսկայական ծրագրեր, որ կապված են մեծ գումարների հետ, որ առայժմ չունենք:

-Ժամանակին, երբ փակվեց «Առավոտ»-1-ը, երևան եկավ «Առավոտ»-2-ը, որ ծավալի, ձևավորման, բովանդակային առումներով քանիցս գերազանցում էր նախորդին իր մակարդակով, արագաշարժությամբ, որակով, բնականաբար, ընթերցողների առավել մեծ լսարանով: Մեր խոսակցությունից ես կարո՞ղ եմ եզրակացնել, որ մոտ ապագայում ի հայտ կգա «Առավոտ»-3-ը՝ իր օրինաչափ առավելություններով:

-Ոչ, որովհետև դրա համար «Առավոտ»-2-ը պիտի փակվի: Իսկապես այդ նպատակով մի քանի ամսվա դադար է պետք: Ես բարոյական իրավունք չունեմ իմ աշխատողներին անորոշ ժամանակով արձակուրդ ուղարկել և չվճարել: Իսկ թոհուբոհի մեջ, հընթացս արմատական փոփոխություններն անիրական ու անհնար են: Նոր հայեցակարգը առաջին հերթին տևական ժամանակ ու իմաստավորում է պահանջում: Ես մի շարք պատճառներ ունեմ «Առավոտ»-2-ը պահպանելու:

- «Առավոտի» 5 տարին ամփոփելիս՝ անցյալի համեմատ ի՞նչ տարբերություններ կան:

-Մինչև 1998-ի փետրվարը իբրև խմբագիր ես զգալի կաշկանդված էի անձնական բարոյաէթիկական նորմերով: Ունենալով լավ հարաբերություններ հանրապետության առաջին նախագահի հետ, ես չէի կարող ինձ թույլ տալ ինչ-ինչ քայլեր, որ լավ լրագրողը անպայման պիտի անի: Բնավ չեմ ափսոսում, առավելևս չեմ ափսոսում, որ հիմա նախորդների մասին մենք թույլ չենք տալիս ոհմակային հարձակումներ՝ արյան պահանջով, ինչ հաճախ են անում մյուս թերթերը: Օբյեկտիվորեն դա անդրադառնում էր և զուտ լրագրական խնդիրների վրա, նաև՝ գնողունակության: Թերթը փետրվարյան իշխանափոխությունից հետո զգալի փոխվել է, և ես որպես լրագրող պիտի ցանկանայի, որ այդ թիմը, որի հետ ես ունեմ մարդկային լավ հարաբերություններ, այլևս երբեք իշխանություն չունենար:

-Լրագրող ընտրելիս ի՞նչն եք կարևորում:

-Առաջինը, որ նրանք ավարտած չլինեն համալսարանի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետը, որի դեկանը իր վերջին հոդվածը գրել է երևի իմ ծննդից առաջ: Ժուռնալիստիկա դասավանդել այնպես, ինչպես առանց ջրի լողալ են սովորեցնում, անիմաստ է: «Կարմիր պրոֆեսուրայի» թոշակի գնալու ժամանակն է վաղուց: Իմ լրագրողը պիտի գրի հակիրճ, հստակ, խիզախ, կարողանա պաշտպանել իր նյութը, չերկնչի պաշտոնյաներից ու հեղինակություններից:

-Պատահականությու՞ն է, որ «Առավոտի» աղջիկները գեղեցիկ են:

-Ոչ, ես, իհարկե, տոպ-մոդելներ չեմ ընտրում, աշխատողներ եմ ընտրում, որ ամեն օր գրում են: Նրանց գեղեցկացնում է «Առավոտի» ներքին լույսը:

-Միայն նրա՞նց:

-Ես ուզում եմ երախտագիտությունս հայտնել «Առավոտի» այն հեղինակներին, որ հաճախ գրում են մեզ համար: Օրինակ՝ փաստաբան Ժուդեքս Շաքարյանը, տաղանդավոր լրագրող Այդին Մորիկյանը, քաղաքագետ Իգոր Մուրադյանը, շատերը, որ իրապես առանձնացնում են «Առավոտը» մյուս թերթերից:

-Օրվա մեջ տեղավորվու՞մ եք:

-Շնորհիվ խիստ կարգապահության՝ այո:

-Ոչ իբրև խմբագիր, իբրև հայ՝ ո՞նց եք վերաբերվում այս երկրին, այս քաղաքին, Հայրենիքի սահմանները՝ Ձեր ընկալումով:

-Ես սիրում եմ էս երկիրը, ես սիրում եմ էս քաղաքը. Երևանից նույնիսկ մեկ շաբաթով հեռանալիս կարոտում եմ Երևանը: Կարծում եմ, որ 20-րդ դարն իր բոլոր արհավիրքներով հայերիս համար հաջող դար է, որովհետև մենք երեք անգամ փորձեցինք պետություն ստեղծել և վաղ թե ուշ՝ բարգավաճող երկիր կունենաք:

-Ձեր հարցը ինձ:

-Եթե հիմա հնարավորություն ունենայիք «Երկիր Նաիրիի» նման թերթ տպագրել, կխմբագրեի՞ք և կունենա՞ր անցյալի հաջողությունը:

-Եթե հիմա լիներ անհրաժեշտ գումարը, ես կհրատարակեի «Մայրենին», որի խմբագիրն էի «Երկիր Նաիրիից» առաջ, որի անհրաժեշտությունը իբրև մանկավարժական-մասնագիտական պարբերական շատ ավելի մեծ է և անցյալ հաջողությունից շատ ավելի մեծ հաջողություն կունենայի:  

***

24 տարի առաջ հուլիսի վերջին օրը այսպիսին էր Արամ Աբրահամյանի մեկ (գուցե ավելի քիչ, գուցե ավելի շատ) ժամը: Նաև՝ իմը: Վստահաբար՝ կորած ժամերի թվից չէր: Իսկ գուցե ոչ:  

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: