Բաց քո կեղեւը, ծառ,
Ինձ առ կեղեւիդ մեջ…

Իմ սերնդի համար Ռազմիկ Դավոյանի բանաստեղծությունները որոնվող տողեր էին, որ արտահայտում էին մեր սերը, ընդվզումն ու երազները: 1991-ին, երբ դադարեցվեց իմ խմբագրած «Հայոց լեզուն եւ գրականությունը դպրոցում» ամսագրի ֆինանսավորումը, ի թիվս բազում մտավորականների, ես դիմեցի նաեւ նրան՝ իր խոսքն ասելու ու մանկավարժական մամուլի դերը կարեւորելու համար:

Ի զարմանս ինձ՝ Ռազմիկ Դավոյանը ոչ միայն հանձն առավ բարոյական աջակցություն, այլեւ՝ ֆինանսական եւ ինձ առաջարկեց ծրագիր գրել՝ նշելով, թե ամսագիրը ինչո՞վ է մտադիր զբաղվել, որքա՞ն են ֆինանսական ու տպագրական ծախսերը, որից հետո հանդիպել: Հանդիպեցինք հաջորդ օրը՝ Աբովյանի վրա գտնվող «Գիտելիք» ընկերության շենքում: Ընդունելությունը շքեղ էր, պարզվեց, որ ինքն ինձնից նախանձախնդիր է մանկավարժական մամուլի, դպրոցի ու ուսուցչի, հայապահպանության, ուսուցչին մեթոդական ու գիտաճանաչողական հոդվածներով օգնելու, ստեղծագործական ունակությունները զարգացնելու, եւ այլնի, եւ այլնի հարցերում: Ծրագիրն ու ֆինանսական հաշվարկներն էլ վերցրեց, մանրամասն նայեց, ասաց՝ խնդիր չի, չափազանց համեստ ես, մի շաբաթում հարցը կլուծվի: Ես յոթերորդ երկնքում էի, երախտագիտությունս սահմաններ չուներ: Դուրս գալիս ասաց, որ կա մի բայց.

-Դիմում պիտի գրես ՀՅԴ-ին անդամագրվելու եւ ամսագիրն էլ ՀՅԴ-ի օրգան պիտի դառնա:

-Բայց Մեսրոպ Մաշտոցը դաշնակ չէր,-յոթերորդ երկնքից շրմփալով երկիր՝ կարողացա այդքանն ասել:

-Հիմա 20-րդ դարն է:

-20-րդ դարում էլ մարդիկ իրավունք ունեն իրենց գործով զբաղվել՝ առանց կուսակցական դառնալու:

-Ոնց կուզես, ուրեմն՝ զբաղվի:

…Ու մրջյունների շարքերը երկար

Գնում են հոգնած արեւը թաղեն…

***

Քիչ է ասել, որ դա իմ կյանքի ամենածանր հիասթափությունն էր այդ օրերին: Տարիներ անց հիշում էի ծիծաղով ու անգամ երբ իրեն հիշեցրի՝ անչար չարությամբ, ասաց.

-Ու ի՞նչ, պահեցի՞ր: Ափսոս չէ՞ր:

-Պահեցի, երեք տարի՝ անկուսակցական, ոչ ոք էլ ինձ կուսակցական դառնալու պահանջ չառաջադրեց՝ ֆինանսական օգնության դիմաց:

-Որովհետեւ ոչ քեզ են գնահատում, ոչ քո գործն ու հնարավորությունները:

-Գնահատում են, որ չեն ուզում կուսակցական դարձնել...

***

Հետո ես նրան հանդիպեցի 1996-ի օգոստոսին՝ «Հայաստանի Հանրապետութիւն»-ում «Արվեստագետը պետք է կյանքի տերը լինի» վերնագրով հարցազրույցը տպագրվեց օգոստոսի 26-ին:


Լուսանկարը՝ Վիգեն Մնոյան

«Դուք վատ մարդ եք»՝ ասացի ես նրան հարցազրույցի վերջում, որովհետեւ նա հատված կարդաց իր դեռ անտիպ «Ռեքվիեմից» ու մի քանի րոպեում ապացուցեց, որ բանաստեղծին չպիտի հարցեր տալ, բանաստեղծին պետք է կարդալ, բանաստեղծին պետք է հավատալ: «Դուք վատ մարդ եք»՝ ասացի ես, որովհետեւ ինձ պարտված տեսա հարցեր տալու ու պատասխաններ ստանալու իմ իրավունքի մեջ, երբ խոսում եմ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾԻ հետ…

-Ո՞վ է 20-րդ դարավերջի մտավորականը:

-Բազում խնդիրներ, հոգսեր ունեցող անձնավորություն: 20-րդ դարը հակասությունների, պատերազմների, աշխարհի վերաբաժանման ժամանակաշրջան էր: Փոքրաթիվ ժողովուրդներն ինչեր ձեռք բերեցին ու ինչեր կորցրին, մեծ խոսակցության թեմա է, բայց խոշոր հաշվով կատարվեց աշխարհի հերթական վերաբաժանում, եւ 20-րդ դարի մտավորականը, եթե մտավորականի ելակետային պատասխանատվությունը կրում է, պետք է փորձի ինչ-որ ձեւով մարդկության կյանքի ընթացքը փոխել:

-Ինչպե՞ս:

-Շատ դժվար է, որովհետեւ հազարամյակների ընթացքում մտավորականի պարտավորությունների ու պարտականությունների կարծրատիպ է ստեղծվել, որը վերափոխելու անհրաժեշտություն կա: Սոցիալական կյանքը, հասարակական կացութաձեւերը, պետական կառույցները, իշխանության լծակները, ուժերի դասավորման ընթացքը կարծես թե մտավորականին վերապահում են տասներորդական դեր: Ինչ վերափոխություն եղավ, դու պիտի ծառայես այդ վերափոխությանը, որովհետեւ (ես չգիտեմ այդ բացատրությունը հիմքում արդարացվա՞ծ է, թե՞ ոչ) վերափոխությունը լինում է կյանքի պահանջով, եւ մտավորականը պարտավոր է դա պաշտպանել: Ես կարծում եմ, որ մինչեւ հիմա արվեստագետները աշխարհի վերափոխման ընթացքի համակարգեր հրամցրել են մարդկությանը, բայց մարդկությունը չի ուզում այդ ճանապարհով գնալ: Այդ պատճառով էլ արվեստագետների ազդեցությունը կյանքի վրա թույլ է:

-Նկատի ունեք, որ արվեստագետը պետք է իդեա՞լ տա:

-Արվեստագետը իդեալ տվել է, իդեալ տվել է կրոնը, տվել են գաղափարախոսությունները:

-Բայց այդ իդեալները հաճախ են պատվանդան բարձրացվել ու վար բերվել:

-Պիտի փորձել մարդուն կատարելագործել: Կատարյալ մարդու իդեալը մարդկությունն ի վերջո չունի: Մեկ հազարամյակ անցավ, երկրորդի վերջում Թումանյանը նորից ասաց. «Բերանն արնոտ մարդակերը էն անբան Հազար տարում հազիվ դարձավ մարդասպան»:

-Ուրեմն՝ ճշտենք ո՞րն է մտավորական-հասարակություն, մտավորական-պետություն հարաբերության իդեալական տարբերակը:

-Ես առհասարակ դեմ եմ գերակայության: Եթե գերակայություն ես տալիս քաղաքականությանը, տնտեսությանը, մշակույթին, այդ ընթացքում ձեռք են բերվում ախտավոր հատկանիշներ, ես կողմնակից եմ ներդաշնակությանը:

-Մոռացված բառ ասացիք: Բանաստեղծական:

-Այո, հնարավոր է, որ մոռացված է, բայց եթե մարդկությունը չգնա այդ ճանապարհով, մայր բնությունը կպատժի նրան: Մարդն ամենեւին էլ ամենազոր չէ եւ առաքելություն, պատգամ ունի Արարչից պահպանել ու հսկել այդ ներդաշնակությունը, ոչ թե խաթարել:

-Այդ ներդաշնակության հաստատման համար մտավորականը պետք է պետության կողքի՞ն լինի, ընդդիմադի՞ր լինի:

-Մտավորականը պետք է ժողովրդի հետ լինի, մտավորականը ժողովրդի շահերի պաշտպանն է, ծառան այն պետության, որը ծառայում է ժողովրդին, այն իշխանության, որը ծառայում է ժողովրդին: Եթե մտավորականն իր հոգու աչքով տեսնում է, որ պետությունը ժողովրդին չի ծառայում, ակամա ընդդիմություն է դառնում, ակամա, որովհետեւ իր տեղը փոխել չի կարող, չի կարող գնալ օրվա շահի հետեւից:

-Այդ դեպքում մտավորականն ակամա ներքաշվում է քաղաքականության մեջ:

-Ներքաշում են քաղաքականության մեջ:

-Ճի՞շտ է դա:

-Մտավորականին քաղաքականության մեջ ներքաշում է յուրաքանչյուր իշխանություն՝ անկախ տեսակից, բարի կամ չար նպատակներից, բայց իսկական մտավորականը միշտ ժողովրդի հետ է, մարդու հետ է առհասարակ: Եթե այդ կապերը խախտվում են գլոբալ չափերով, հսկա ճեղքվածքներ են առաջանում իշխանության եւ ժողովրդի միջեւ: Պետք է պաշտպանել կյանքը: Որեւէ պետություն, որեւէ իշխանություն գոյություն չունի առանց ժողովրդի, առանց ազգի: Ամենամեծ հարստությունը ժողովուրդն է, եւ մտավորականի ամենամեծ հարստությունը ժողովրդին ծառայելն է, հետեւաբար՝ հայրենիքին, հետեւաբար՝ մարդկությանը:

-Քաղաքական փոփոխությունները հանգեցրին տնտեսական փոփոխությունների՝ հաստատվեցին շուկայական հարաբերություններ: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ բերեցին շուկայական հարաբերությունները հոգեւոր ոլորտ:

-Ավերածություն: Ահռելի ավերածություն:

-Ավերածություն չէ՞ր լինի, եթե չհաստատվեին շուկայական հարաբերություններ:

-Իմ պատկերացմամբ՝ բոլշեւիկյան շրջանի մեծագույն նվաճումը մարդաքանակն էր, որի մեջ ձեւավորվում էին որակներ, որոնք կամա-ակամա նախապատրաստում էին ապագա մի ուրիշ կյանքի: Շուկայական հարաբերությունները ձեւավորվում են կայուն տնտեսություն, օրենսդրական համակարգեր ունեցող երկրներում, մենք ոչ տնտեսություն ունեինք, ոչ օրենսդրական դաշտ, որի հիմքով ձեւավորվեին շուկայական հարաբերությունները, հետեւաբար հաստատվեցին թալանչիական հարաբերություններ: Մարդիկ մի կերպ տալով-առնելով են իրենց գոյությունը պահում:

-Կա՞ր շուկայական հարաբերությունների քաղաքակիրթ որակին անցնելու այլ տարբերակ:

-Անշուշտ կար: Պարտադիր չէր, որ առաջին օրվանից անցնեինք ազատ տնտեսավարման եւ դրոշ թափահարեինք, թե մենք առաջինն ենք: Պետք էր փորձել տնտեսություն ստեղծել, կանոնավորել, ձեւավորել իբրեւ պետական-ազգային հարստություն, չգնալով սուր բախումների եւ ավերածությունների՝ հետո անցնելով շուկայական հարաբերությունների:

-Մենք խորանում ենք տնտեսագիտության մեջ, բայց ընդունենք, որ փլուզվել էր վիթխարի մի կայսրություն իր տնտեսական համակարգերով, եւ տնտեսության նախկին կենսագործունեությունը փաստորեն չէր ապահովվում: Ուշացումն ավելի մեծ ավերածությունների դուռ չէ՞ր բացի: Գուցե մենք գնացինք այն ճանապարհով, որ այդ պայմաններում եւ այդ պահին միակ հնարավորն էր՝ խաղալով այն խաղը, որ պարտադրված էինք, ընտրության հնարավորություն չունենալով:

-Սրբագրեմ Ձեր ձեւակերպումը՝ մենք ընտրեցինք այդ խաղը, մենք չպարտադրվեցինք, ընտրեցինք կոշտ-կոպիտ ձեւերը: Պատճառները բացատրել, իրավ, դժվարանում եմ, որովհետեւ ինչպես Դուք, ինքս էլ տնտեսագետ չեմ: Եղածը եղել է, համոզված եմ, որ պետք է փոխել սկզբունքը՝ ոչ թե ավերել, որն իբրեւ հետեւանք առաջացնում է կողոպուտ, անհաշվենկատ վիճակներ ու բարոյալքություն, այլ՝ ստեղծել:

-Ձեր ասածը գրեթե դասագրքային ճշմարտություն է, բայց ինչ-ից անցնենք՝ ինչպես-ին:

-Ես դա չգիտեմ:

-Կարող են լինել բազում փաստարկներ, որ Ձեր ասած կողոպուտը հետեւանք չէ շուկայական հարաբերությունների եւ ընդհանրապես կապ չունի ազատ տնտեսավարման հետ, բացի այդ՝ ինչպե՞ս կարող են կառուցվել շուկայական հարաբերություններն առանց մասնավոր սեփականության կացութաձեւի:

-Կրկնում եմ՝ ժամանակն է փոխել սկզբունքը, ինչպես-ը իմ եւ Ձեր խնդիրը չէ, դրա համար կան տնտեսագետներ:

-Ձեր կարծիքով՝ կա՞ գրողների կամ գրականության ճգնաժամ

-Չեմ կարծում, թե ճգնաժամ կա գրողների զուտ անհատական-ստեղծագործական կյանքում: Կա ճգնաժամ գրողների սոցիալական կյանքում, որն անմիջականորեն ազդում է նրանց ստեղծագործական վիճակի վրա: Գրական կյանքի ճգնաժամը եւ գրողի ստեղծագործական կյանքի ճգնաժամերն իրար չեն համապատասխանում: Եթե լիներ գրահրատարակչական շուկա, գրողները տպագրվելու հնարավորություն ունենային, վիճակն այլ կլիներ:

-Կարծու՞մ եք, որ եթե գրողն այսօր տպագրվի, իր ապրուստը կհայթայթի:

-Եթե գրողը տպագրվեց եւ հոնորար ստացավ՝ այո: Այսօր մենք չունենք գրական արտադրանքի պահանջարկ ունեցող շուկա, չկա գնորդը: Լավ հրատարակված գիրքն արժի 3-5 դոլար, 2000 դրամով այսօր գրեթե անհեթեթություն է գիրք վաճառելը: Խնդիրն այն է, որ չկա գրական միջավայր:

-Շատ չե՞նք ամեն ինչին տնտեսական բացատրություն տալիս: Եթե կա գրական ճգնաժամ, ունի նաեւ հոգեբանական բացատրություն: Ի՞նչ պիտի գրի այսօր գրողը, ունի՞ չափանիշ, պատկերացնու՞մ է իր նյութը խորքով ու էությամբ:

-Ես իմ գրելիքը գիտեմ:

-Ձեր ստեղծագործական համակարգում Դուք ճգնաժամ չունեք: Բայց Դուք գրականության մարդ եք՝ եւ ընթերցող, եւ քննադատ, ի՞նչ պատկեր եք տեսնում:

-Իմ ընկերների բավական մեծ մասը խուճապի մեջ է: Իրենց գրածն արժեւորելու խնդիրը կա: Եթե ստեղծագործությունը չի արժեւորվում, չի արժանանում հասարակության ուշադրությանը, հոգեբանական խուճապ է առաջանում:

-Չե՞ք կարծում, որ գրողներն այսօր պասիվ վիճակում են:

-Նրանց պարտադրվել է այդ վիճակը քաղաքականության զորավոր մուրճով:

-Քաղաքականության զորավոր մուրճը մշտապես դամոկլյան սուր է եղել մտավորականի գլխին, պատմությունը հարյուրավոր վկայություններ ունի:

-Դա արդարացում չէ:

-Ես չեմ արդարացնում քաղաքականությունը, դա իմ առաքելությունը չէ, ես արձանագրում եմ գրողի որոշակի վիճակը:

-Գրողն այսօր լծակներ չունի:

-Բարոյական նահանջի արդարացում լինել չի կարող լծակների բացակայությունը, շատ չի՞ երկարում ինքնաորոնման, ինքնահերքման, ինքնարտահայտման անորոշությունը:

-Մենք տեսնում ենք, որ գրողները քայլում են եւ նրանցից պահանջում ենք մարտունակ լինել, ուժեղ, պայքարել կարողանալ, կյանքի անվերապահ անհրաժեշտությունների հաստատման համար: Գրողների նահանջը մտահոգիչ է:

-Ես ուզում եմ, որ իմ գրողը հպարտ մարդ լինի, ուժեղ մարդ, որովհետեւ նրա թուլությունը իմ թուլությունն է:

-Գրողը հազիվ պաշտպանում է իր գոյությունը, մինչդեռ նա պիտի ճախրեր: Եթե նա նահանջեր ճախրանքի մեջ, ճիշտ կլիներ նահանջի մեղադրանքը: Բայց ինչպես մեղադրենք հազիվ քայլող մարդուն:

-Իսկ ես չեմ մեղադրում, ես ցավում եմ, տագնապում եմ: Վերջիվերջո, եթե ես պիտի պայմաններ ստեղծեմ նրա ճախրանքի համար, ես պիտի ստեղծեմ պայմաններ նրա ուժեղանալու համար, ես ինքս կուժեղանամ ու կճախրեմ, եւ, ներեցեք, չեմ զգա նրա կարիքը:

-Ոչ, կատարելապես սխալ եք, ձեր ճախրանքը ձեր ճախրանքն է, իսկ իսկական գրողի ճախրանքը կենսական էներգիա է ազգի համար: Ազգին չի կարելի զրկել կենսական էներգիայից, որով հագեցնում ենք մեր քաղցը, չեն մարսվի առանց կենսական էներգիայի, որը պիտի տա արվեստագետը:

-Ուրեմն ինչքա՞ն պիտի սպասենք:

-Այդ հարցը ես պիտի տամ:

-Ինչու՞, այդ հարցը ես եմ տալիս:

-Ոչ, սպասողը ես եմ եւ ես եմ հարցնում:

-Ստացվում է, որ սպասողը ոչ թե Դուք եք կամ ես, սպասողը ՄԵՆՔ ենք, որովհետեւ բոլոր դեպքերում, ինչքան էլ ասենք, թե գրողների դերի արժեզրկում է տեղի ունեցել, հասարակությունն արդեն չի սպասում իր մտավորականի խոսքին, բայց հենց հասարակությունը լուծեց իր ինքնապահպանության հարցերը, նորից նայելու է իր գրողի աչքերին:

-Ճիշտ է, բայց ինքնապահպանության համար էլ նրան պետք է գրողի կենսական էներգիան: Դա վայելք չէ: Կենսական էներգիան գոյության հիմք է, ֆիզիկական անհրաժեշտություն:

-Ստացվում է, որ բոլորս ունենք հարցեր եւ ոչ մեկս չունենք պատասխան:

-Ես պատասխանն ասում եմ:

-Բայց Ձեր պատասխանը փաստորեն հարց է:

-Պատասխանը փաստորեն դառնում է «Պատասխան չկա», որովհետեւ չես ուզում դա դարձնել գոյության հիմք: Պատասխանը հենց այն է, որ կենսական էներգիայի պաշտպանությունը պետք է բարձրացնել օրենքի պաշտպանության մակարդակին, ընդորում՝ միջազգային:

-Ո՞րն է մեխանիզմը:

-Մի զրույցով հնարավոր չէ նման հարց լուծել, դա ենթադրում է կրթության համակարգի, մտածելակերպի, հոգեբանության փոփոխություն եւ պետք են մեխանիզմներ մշակող մեխանիզմներ:

-Ակմեիզմի մասին մի հոդվածում Նիկոլայ Գումիլյովը գրում է, որ եկան որդիները եւ խժռեցին հայրերին՝ դա դիտարկելով իբրեւ զարգացման բնական երեւույթ գրականության մեջ: Հիմա էլ պիտի գա՞ն «որդիները»:

-Կարող են բազում որդիներ գալ, բազում սերունդներ, բայց ոչինչ չստեղծել: «Մինչեւ որ հասնես նախապապերիդ» հոդվածն ու բանաստեղծությունը, որ ես գրել եմ, նշանակում էր՝ մեզնից առաջ ճանապարհ դուրս եկած եւ տիեզերքի մեջ իրենց գոյությունը հաստատած մարդկանց պետք է հասնել, եւ մեր հզորությունն այն կլինի, որ մեր հոգու լույսը կարողանանք կապել նրանց հետ: Իմ սկզբունքը բոլորովին այլ է:

-Դուք ճիշտ եք, բայց եւ արդյունքում առաջանում է որոգայթ, փորձություն, որ մենք հերթական անգամ կթաքնվենք մեր մեծերի թիկունքում ու պարզապես չենք կարողանա մեր լույսը վառել, ուր մնաց հասնել նրանց լույսին:

-Չենք կարող թաքնվել, կկորչենք խավարի մեջ: Մենք պիտի այնքան զորավոր լույս արձակենք, որ հասնենք նրանց:

-Ինչպե՞ս:

-Մեր ազգային արժեքները պահպանելով, պաշտպանելով ազգային հարստությունը, մարդկային արժեքները, մարդկանց անկյուն չքշելով, անկյուններում մեծ գործեր չեն ստեղծվում: Ստեղծագործությունը կյանք է, արվեստագետը պետք է կյանքի տերը լինի, որ կարողանա ստեղծագործել:

-Փառահեղ է, բայց կյանքի տեր են հռչակվում եւ Եղիշե Չարենցն իր «Դանթեական առասպելով», եւ Նաիրի Զարյանն իր «Արա Գեղեցիկով»: Դուք ասեք՝ ո՞րն է չափանիշը: Չե՞ք կարծում, որ պետք է մաքրել գրականության ավգյան ախոռները, ինչպես ժամանակին Պարույր Սեւակն էր ասում:

-Դրանք երկրորդական խնդիրներ են, բացարձակապես երկրորդական, որովհետեւ մեկ բան է հռչակելը, մեկ այլ՝ սերունդների մեջ հաստատելը: Ամեն իշխանություն կարող է մեկին հանճարեղ հռչակել, մյուսին՝ ոչնչացնել, բայց յուրաքանչյուր ստեղծագործություն ունի իր կենսական էներգիան:



Եթե էներգիան մեծ է, կսնի սերունդներին հազարամյակներ, եթե փոքր է, ժամանակի ընթացքում կսպառվի, եթե էներգիա չէ, ընդամենը կիրք է, իր դերը կխաղա եւ կավարտվի: Կենսական էներգիան բոլորովին այլ կատեգորիա է, հավերժության համար է: Շատ քչերն ունեն՝ իսկական հանճարները, մայր բնությունը նրանց հանձնարարել է սնել հասարակությունն իրենց կենսական էներգիայով, որովհետեւ դա է մարդու գոյության հիմքը:

-Հայաստանը եւ Դուք 2000 թվականին:

-Կյանքը շատ արագ է հասունացնում իր նոր պահանջները, ես համոզված եմ, որ 2000-ին լրիվ հասունացած կլինեն հայոց հավաքականության պահանջները եւ ով կարողանա այդ պահանջներին պատասխանել, նա կորոշի Հայաստանի ճակատագիրը: 2000-ի հետ շատ հույսեր եմ կապում, նոր հազարամյակ է, սովորական դար չի փոխվում, հազարամյակ է փոխվում, եւ շատ մեծ են ակնկալիքները: Թվարկությունն սկսեցինք Քրիստոսի ծննդով, 1000 թվականին թվում էր՝աշխարհի վերջն է, ամեն ինչ կործանվում է, բայց ծնվեց, չէ՞, Նարեկացին, գրվեց, չէ՞, «Մատյանը»: Մարդկությունը հերթական հազարամյակն ապրեց, ամրապնդվեց, փառավոր արվեստ ստեղծեց: Բաց աչքերով նայենք պատմությանը եւ ինքներս մեզ:

-Հայաստանի խորհրդանիշը Ձեր կյանքում:

-Հայաստանը ոգի է, չի մեռնում հենց այդ պատճառով եւ շարունակելու է ապրել, որովհետեւ ոգի է:  

«Դուք վատ մարդ եք»՝ ասացի ես նրան, բայց ցավով ու դառնությամբ խոստովանեցի, որ վատը ես եմ, եթե նույնիսկ բանաստեղծության կենսական էներգիան իմ մեջ չի դադարեցնում պատասխանների ու հարցերի անվերջ կարուսելը, երբ բոլորը որոնում են իրար, եւ ոչ մեկը չի գտնում մյուսին: Իսկ բանաստեղծները սիրո երգերի փոխարեն գրում են «Ռեքվիեմներ», աշխարհի կատարելությունն ու ներդաշնակությունը որոնելով հարցերի ու չգտելով պատասխանների մեջ: Կյանքն ապրել է պետք եւ պաշտպանել ապրելու իրավունքը:

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: