Ամառ էր, շոգ էր, բացարձակապես անհավես էի: Լինում է, չէ՞, որ տրամադրությունդ զրոյից ցածր է, ու ամեն ինչ նյարդերիդ վրա ազդում է: Հարցազրույցից առաջ մտա Սուրբ Զորավոր եկեղեցի, մոմեր վառելուց հետո նստեցի զով եկեղեցում ու… չէի ուզում գնալ հարցազրույցի՝ հավես չկար: Ինքս ինձ մի կերպ պոկեցի եկեղեցուց ու մի փողոց այն կողմ մտա երգչախմբի շենք: Մի քիչ էլ վախենում էի նրանից: Դե ի՞նչ հարցազրույց մի մարդու հետ, որ քայլող առասպել է, կողքից էլ լսել էի, որ չափազանց խստապահանջ է, քմահաճ ու կամակոր, կարող է պայմանավորվել, բայց չընդունել, և այլն, և այլն… Հակառակ չկամությանս, 15 րոպե շուտ էի հասել, դուռը թակեցի՝ մտածելով, որ հիմա կասեն՝ սպասեք… Չասացին, ինձ ընդունեց ժպտադեմ մի մարդ ու առաջարկեց սառը սուրճ՝ շոգ է, չէ՞ հարցով:



«Ձեր ձայնին բնավ նման չեք»՝ նախաբանը անակնկալի բերեց: «Իսկ ու՞մ եմ նման»՝ հարցրի ինքնաբերաբար: «Վերին դոյի»՝ պատասխանեց ծիծաղելով: Մնում էր ենթադրել, որ ձայնս ներքին դոյի է… Ու բնավ մտքովդ չէր անցնի, որ այդ մարդն արդեն 68 տարեկան է: Թեթև քայլվածք, բարեհամբույր ժպիտ ու արևմտահայերենի հեռավոր արձագանք խոսքի մեջ: Մի քանի րոպեից իմ ամբողջ դժկամությունը հօդս ցնցեց, մինչ նա պտտվում էր նեղլիկ սենյակում ու իմ բազկաթոռի կողքին շարում սուրճի, հյութի, ջրի բաժակները, մերթընդմերթ պատասխանելով զանգերին, ես արդեն հարմարվել էի ներկայացմանը, որ կոչվում էր «Հարցազրույց Հովհաննես
Չեքիջյանի հետ»:

***

Կամա՛ց: Կամա՛ց դահլիճում մարում է շարժումը, դեռ ոչինչ հայտնի չէ, մեղեդին ինչ-որ տեղ դեռ անվանված էլ չէ, դեռ չկա, բայց և հնչում է: Հիմա նա շունչ կառնի, ծանոթ կիսաժպիտը՝ կկոցի աչքերը ու լայն բացված կնայի ուղիղ… Ու կհնչի մեղեդին: Այդպես է: Այդպես չէ: Ամեն անգամ մի քիչ այլ է: Ամեն անգամ: Նորից ու նորից: Ամեն անգամ՝ սկզբից ու ամեն անգամը՝ սկիզբ: Հետո: Ես չգիտեմ: Ոչ ոք չգիտի: Ամեն ինչ նախօրոք ճշտված-ճշգրտված է, անսպասելին բացառվում է: Վերջ: Վարագույր: Սկսում ենք… Հե՛յ, ո՞վ կա այդտեղ…

***

-Ո՞վ եք Դուք՝ ըստ Ձեզ:

-Հովհաննես Չեքիջյանը:

-Ո՞վ է Հովհաննես Չեքիջյանը:

-Պոլսահայ խմբավար, որ ապրում է Երևանում, ու սիրում է երաժշտություն: Սովորական հայ ու սովորական մտավորական:

-Ըստ Ձեզ՝ ինչպիսի՞ն պիտի լինի մտավորական-հասարակություն փոխհարաբերությունը: Ո՞րն է մտավորականի տեղը հասարակական կյանքում:

-Մտավորականի տեղը հասարակական կյանքում պիտի բարձր լինի: Եթե սիգարետ վաճառողը մտավորականից լավ վիճակում է, հարաբերությունները խախտված են: Ցավոք, դա այսօրվա իրականությունն է: Բայց կան մտավորականներ, որ ուզում են իրենց պահպանել և իրենց տեղում մնալ: Ես էլ նրանց թվում եմ: Ես ինձ թույլ չեմ տվել, մինչև այսօր էլ թույլ չեմ տալիս (մեծախոսություն չանենք) իջնել շուկայական մակարդակին, դառնալ վաճառող կամ նման մի բան: Թեպետ կյանքն այդ կողմ է մղում, բայց ես չեմ ուզում հոսանքի մեջ ընկնել: Չգիտեմ՝ ուժս ինչքան կպատի, բավականին դժվար է հոսանքին դեմ գնալը: Համենայն դեպս, ես մենակ չեմ, կան ինձ նման մարդիկ, որ չեն ենթարկվում կյանքի հորձանքին ու չեն զիջում դիրքերը: Բարձունքը պահելն ավելի դժվար է, քան՝ նվաճելը: Հատկապես վերջին տարիներին: Շուկայական հարաբերությունների հաստատումով նախկինի համեմատությամբ շատ բան փոխվեց: Ո՞վ գիտի, ու՞մ է պետք այսօրվա մտավորականը: Ամեն ինչ փողով է՝ եթե շրջագայության պետք է մեկնենք, ստեղծագործական խնդիրներ չկան, գլխավորը փողն է: Առաջներում էլ այդպես էր, բայց հարաբերությունները ուրիշ էին, սկզբունքները՝ ուրիշ էին: Հիմա ամեն ինչ դժվարացավ, բայց դա չի նշանակում, որ պիտի չկարողանանք հաղթահարել: Նույնիսկ այս պայմաններում անցյալ տարի երեք անգամ եվրոպական համերգների մեկնեցինք: Անհնարին ոչինչ չկա: Պետք է աշխատել, պետք է շատ ճիգ գործադրել: Բայց գործն է արդյունք տալիս: Մինչև օրս ես այդ սկզբունքով եմ շարժվել:



-Քաղաքականությունը ներխուժել է բոլորիս կյանք, Ձեր վերաբերմունքը քաղաքականությանը:

-Այո, քաղաքականությունը խուժել է մեր կյանքը, և ստացվել է մի պատկեր, որ հասկացող-չհասկացող խառնվում են: Քաղաքականությունը լուրջ գործ է, որով պիտի զբաղվեն մասնագետ մարդիկ: 3,5 միլիոն հայից 3,5 միլիոն դիվանագե՞տ: Իհարկե, յուրաքանչյուրն ունի իր կարծիքը, բայց և այնպես հայերիս միշտ բնորոշ է եղել ամեն ինչի չափազանցումը: Այս դեպքում դա շատ ցայտուն է: Մարդիկ կարծում են՝ իրենց մտածածն ամենաճիշտն է: Բայց մարդ ինչքան քիչ գիտի, այնքան շատ է խոսում: Շատ իմացողը գերադասում է լռել:

-Չառլի Չապլինն ասում էր. «Եթե յուրաքանչյուրն ասեր այն, ինչ հաստատ գիտի, ի՛նչ լռություն կտիրեր աշխարհում»:

-Ուրեմն՝ իրավ իմաստուն է եղել:

-Ինչպե՞ս եք պատկերացնում մտավորական-պետություն հարաբերությունը:

-Մտավորական-պետություն հարաբերության միջև ոչինչ չպետք է լինի՝ մտավորականը կամ պետությունը պետք է լինի մոտավորապես նույնը: Չի կարելի անտեսել միմյանց: Փառք Աստծո, նման բան չի եղել ինձ հետ՝ որ դուռն էլ բախում եմ, լավ ընդունում են ինձ:

-Չե՞ք կարծում, որ որոշակի խզում կա պետության ու մտավորականի միջև:

-Իմ պատկերացմամբ՝ չպիտի լինի: Սիգարետ վաճառողն այլևս մտավորական չէ, իսկ իր բարձունքում մնացողն արդեն պետության հետ է:

-Բայց երկու դեպքում էլ հաց է պետք:

-Մտավորականը իր ճանապարհը ինքը պետք է հաղթահարի, չսպասի, որ ամեն ինչ պետությունն անի իր համար: Դա սխալ է: Պետությունը կերակրող չէ:

-20-րդ դարավերջին հասած հայ ժողովուրդը իր գոյության որակական նոր փուլ է մտել, տնտեսության մեջ դա անվանում ենք շուկայական հարաբերություններ, ի՞նչ կանվանենք հոգևոր ոլորտում, այս տեղաշարժերը ու՞ր կտանեն մեզ:

-Այսպես թե այնպես, շուկայական հարաբերությունները բոլորին են վերաբերում: Տասնյակ տարիներ սովորել ենք, որ ամեն ինչ անի պետությունը: Եղել են կարծեցյալ հեշտ ճանապարհներ, որոնցից օգտվել իմացողը լավ է օգտվել: Եթե ամբողջ ազգով, ամբողջ պետությունով ընդունեցինք շուկայական հարաբերությունները, արվեստը նույնը պիտի աներ: Ես սխալ եմ համարում այն սկզբունքը, որ լուրջ դասական մի համերգի տոմսը 10 դրամով վաճառվի, արատավոր մտածողություն է՝ ամեն ինչ իր արժեքն ունի, լավը՝ բարձր, լավագույնը՝ թանկ: Զարմանալիորեն դեռ կարծում են, որ էժան ճանապարհով հեշտ է նպատակին հասնելը: Բայց արվեստում չկա էժան ճանապարհ: Ամբողջ աշխարհում արվեստն իր գինն ունի, ցանկացած երկրում, ցանկացած համերգասրահում: Ոչ ոք ձրի համերգի ձեզ չի հրավիրի: Եզակի դեպքեր կարող են լինել: Ճիշտ է, սխալ է՝ աշխարհն այդպես է: Լուրջ համերգի ունկնդիրը պետք է վճարի:



-Այսօրվա մշակութային կյանքի Ձեր գնահատականը:

-Եթե մենք բավարարվում ենք միջակություններով, շատ սխալ է: Շատ են շուրջբոլորը միջակությունները, տեսնում եմ, լսում եմ, հիասթափվում: «Դեպի ու՞ր ենք գնում»՝ հարցնում եմ ինքս ինձ: Հեշտ ճանապարհ ընտրողների թիվը շատացել է: Հեշտ ճանապարհ չպետք է ընտրենք՝ հեռանկար չկա:

-Բայց ո՞րն է պատճառը:

-Պատճառն այն է, որ վերահսկողություն չկա: Սեղանի երգ երգողը գնում է արտասահման, հայ ժողովուրդ է ներկայացնում բեմում: Կա, չէ՞, մշակույթի նախարարություն, կան որոշակի օղակներ, որոնք պիտի փրկեն մեր պատիվը: Այսօր արտասահմանը դարձել է դրամ աշխատելու միջոց, բայց դրամ աշխատել կարելի է ավելի ազնիվ ճանապարհով: Արվեստը պիտի որոշակի մակարդակ ունենա, այլապես արվեստ չէ, խայտառակություն է:

-Բանաձևեք, ուրեմն, ճշմարիտ արվեստի չափանիշը:

-Բանաձևված է վաղուց, Ամերիկա չեմ հայտնագործի: Եթե ինչ-որ ուժ կա, որ մաքրում, վերափոխում է մարդուն՝ համերգին գալիս է մեկ մարդ, հեռանում է մեկ ուրիշը՝ մաքրված, հոգեպես խաղաղված, պայծառ, ուրեմն գործել է արվեստի ուժը:

-Կարելի՞ է համարել, որ արվեստի չափանիշը ճանապարհն է դեպի մարդու ներաշխարհ:

-Անկասկած: Մենք հոգևոր կյանքի հետ գործ ունենք: Անվերջ կարելի է խոսել երաժշտության ներգործության մասին, մաքրագործումի, կատարելության, մարդկային հոգու գաղտնարանները ներթափանցելու և այլնի, և այլնի: Այդ ամենը ասվել է վաղուց: Ասվել է հազար անգամ: Այնուամենայնիվ, ամեն սերունդ փորձում է իր չափանիշը և գտնում է իր ըմբռնումների, պատկրեացումների հանգույն նոր կանոնակարգը, որ կարճ կոչվում է չափանիշ, երկար ճանապարհ դեպի մարդու ներաշխարհ, դեպի ներդաշնակություն, դեպի կատարելություն:

***

-Ո՞րն է արվեստում Ձեր տեղը և որո՞նք են Ձեր անելիքները:

-Իմ տեղը արվեստում նոր չպիտի գտնեմ: Կյանքում բնավ երբեք անհաջողակ չեմ եղել: Բարեբախտաբար: Բայց և սյսօր շատ ավելին կարող եմ անել, շատ ավելիի ներուժը ունեմ ինքս, ունի իմ ղեկավարած խումբը, ֆինանսական որոշ խոչընդոտներ արգելակում են մեր՝ մեզ վայել ընթացքը, ուստի մենք կարճացրել ենք մեր քայլերը: Մեր երգացանկը չենք կարողանում նույնիսկ Հայաստանում երգել: Համերգի նախապատրաստման համար ծախսված գումարները գերազանցում են տոմսերի վաճառքից ստացված շահույթը: Ցավոք, դահլիճ չունենք, վարձակալումը լրացուցիչ ծախս է: Համենայն դեպս, մինչև օրս կարճ-կարճ քայլերով հաղթահարել ենք անհաղթահարելի թվացողը: Անկասկած, մշակութային դաշտի անկանոնությունը անդրադարձել է նաև մեր կոլեկտիվի վրա: Այս տարի լրանում է ակադեմիական երգչախմբի ստեղծման 60 տարին: Իմ կարծիքով՝ պետք է նշվի, ինչպես 10 տարի առաջ 50-ամյակը նշվեց: Բայց ամեն ինչ որոշում են ֆինանսները: Կուզենայի, շատ կուզենայի այս առիթով սիմֆոնիկ նվագախումբ հրավիրվեր, և ինչպես առաջներում, միասնական համերգներ տայինք: Պետերբուրգի սիմֆոնիկ նվագախումբը 114 տարվա պատմություն ունի և Եվրոպայի 5 լավագույն նվագախմբերից մեկն է: Համատեղ 77 համերգներ ենք տվել Պետերբուրգում, հնչեցնելով հազվագյուտ, սքանչելի ստեղծագործություններ, որոնց, ցավոք, ծանոթ չէ երևանյան հանդիսատեսը: Եվ, ըստ իս, լավագույն առիթն է հայ ունկնդրին ներկայացնել այդ ստեղծագործությունները, ներկայանալ նորովի՝ 60 տարում կուտակած փորձով, հղկված արվեստով, որի տերը մենք ենք, իսկ հասցեատերը՝ ժողովուրդը: Բայց նման նվագախումբ հրավիրել Երևան, նշանակում է՝ արժանին վճարել: Ահա և ամեն ինչ որոշում են ֆինանսները, իսկ վճռելու ենք մենք և ոչ միայն մենք…

***

- Հայաստանը և Դուք 2000 թվականին:

-Դուք համոզվա՞ծ եք, որ ես 2000 թվականին կլինեմ:

-Միանգամայն:

-2000 թվականը բնավ էլ առասպելական չէ: Սովորական թիվ է լինելու: Չեմ կարծում, որ շատ տարբերվի նախորդներից: Տարի է, կգա-կանցնի: Եթե մեր տարին համեմատենք աստղային տարիների հետ, երևի ակնթարթ է: Հետևաբար՝ 30 տարի ավել, թե 20 տարի պակաս ապրելը նշանակություն չունի:

-Այդքան դաժա՞ն: Մարդու համար մի ժամն էլ նշանակություն ունի:

-Ունի, բայց այդ ակնթարթն ապրողը պիտի լուցկի վառի՝ ցանկանա իր կարճ ժամանակում ինչ-որ գործ անել: Այնքան մարդ կա, որ ոչինչ չի անում: Իհարկե, լուցկի վառողի համար մեկ ժամն էլ մեծ բան է, բայց մյուսների համար ավել-պակաս…

-2000-ին Հայաստանում Ձեր կարծիքով ովքեր շատ կլինեն՝ լուցկի վառողնե՞րը, թե՞ լուցկի չունեցողները:



-Օ՛, վառողները միշտ էլ շատ քիչ են ու քիչ կլինեն:

-Ուրեմն՝ ինչպե՞ս է հարատևում արվեստը:

-Բախ, Բեթհովեն, Մոցարտ՝ շատ քի՞չ են եղել, չէ՞: Միլիարդավոր մարդկանց կողքին եզակի անհատներ: Նրանց լուցկի վառելն էր, որով վառվել ենք և մենք, այսինքն՝ Բեթհովենի, Բախի, Մոցարտի աշխարհը անցել է մեզ: Եթե այսօր մի հրաշքով Բեթհովենը գերեզմանից դուրս գար, ժողովրդի առաջ կանգներ, ժողովրդին չէր բավարարի: Բեթհովենի սիմֆոնիաները, օրինակ, այնքան շատ են կատարվել, որ չափանիշը… փոխվել է: Հնարավոր է՝ դահլիճն այսօր չընդուներ Բեթհովենին: Նույնիսկ:

-Իսկ եթե Պագանինին գա՞ր:

-Պագանինին կատարող էր:

-Նաև կոմպոզիտոր էր:

-Դժվար թե նախկին ընդունելությանն արժանանար: Փոխվել է ունկնդիրը: Այսօրվա ունկնդրին բավարարելը շատ դժվար է, տարբեր պրոբլեմների հետ կապված: Նրան հետաքրքրում է դահլիճի պաստառների գույնը, աթոռների վիճակը, լուսավորության աստիճանը, դրսի եղանակը: Նա ունի ձայնասկավառակներ, ուսումնասիրում է տարբեր երկեր, մի քանի մենկաբանություններ լսելուց հետո գալիս է դահլիճ: Իսկ Պագանինիի ժամանակ միայն իր ջութակն էր: Ինքն էր:

-Կարո՞ղ է այսօրվա երաժիշտն իր առասպելը ստեղծել:

-Ի՞նչ ասել է առասպել:

-Այն, ինչ այսօրվա մեջ է երեկվա ջութակահար, կոմպոզիտոր, խռովարար Պագանինին: Որքան էլ հարցը դիլետանտական հնչի:

-Բեմ բարձրացող մարդը, կատարողական արվեստի մշակը, եթե բեմ է բարձրացել, գիտի իր անելիքը: Մինչև բեմն անթիվ խոչընդոտներ կան, դա խոսակցության այլ ոլորտ է: Բեմ բարձրացող մարդը պիտի իմանա, որ կատարողական արվեստը չունի սահմաններ՝ միշտ լավից լավը կա, ինչքան առաջ ես գնում, կատարելությունը հորիզոնի պես քեզ հետ է ու քեզ հետ չէ, երբեք ոչ ոք չի հասնում նրան: Այնուամենայնիվ, դու պիտի ապացուցես չապացուցվածը, անապացուցելին: Ես ինձ համարել եմ չափված-ձևված մարդ և չունեմ անիմաստ քայլեր, անիմաստ շարժումներ: Համերգը սկսվում է սովորական, իսկ վերջին տակտերի ժամանակ խումբը ձեռքումս դառնում է մի խմոր, փորձի ժամանակ չարածս անում եմ, ու խումբը գալիս է ինձ հետ: Գալիս եմ տուն, մտածում եմ, մտածում եմ ու չեմ կարողանում գաղտնիքը գտնել: Այն օրը, որ գաղտնիքը գտա, բեմը կթողնեմ ու կհեռանամ: Չգիտեմ՝ կարողացա՞ Ձեզ բացատրել:

-Եթե ընդհանրապես բացատրվում է՝ գուցե իբրև արվեստի հերթական առեղծված:

-Այո, մաթեմատիկա չէ, ֆիզիկա չէ, նույնիսկ պատմություն չէ: Անհնար է ապացուցել, ինքս իմ մեջ ես ապացույց չունեմ՝ ո՞նց եղավ, չգիտեմ: Իմ գործում շատ հեշտ է 99 սանտիմետր գնալը, բայց մեկ միլիմետր ավելին…

-Ինչու՞, եթե գիտես՝ ու՞ր ես հասնելու:

-Մեկ միլիմետրից հետո գիտես, որ չափի զգացում չկա, այլևս չափանիշ չկա: Արվեստի հրաշքն է արդեն:

-Ու ամեն անգամ արվեստի հրաշքը ստեղծում է նոր չափանի՞շ:

-Ու ամեն մի համերգ սկիզբ է կյանքի:

***

-Հայաստանի խորհրդանիշը Ձեր կյանքում:

-Ասեմ պարզ՝ Հայաստանը հայերիս երկիրն է: Ամեն հայ պիտի գուրգուրի իր երկիրը: Կան, իհարկե, որ հեռանում են: Ես էլ կարող էի, բայց գիտեմ, որ չեմ գնա, այլապես ժամանակին չէի գա: Դժվարություններ ունեմ բոլորի նման, բայց այս հողին, այս երկրին, այս աշխարհին, այս մարդկանց կապված եմ, հետևաբար՝ Հայաստանի Հանրապետությանը կապված եմ: Ես կյանքը սիրող մարդ եմ և հաստատ գիտեմ, որ մեռնելու եմ: Թե ինչպե՞ս ու ե՞րբ, լավ է, որ չգիտեմ: Մարդ մի գերեզման պիտի ունենա և այդ գերեզմանի իրավունքը նվաճած պիտի լինի: Ու գիտեմ, որ չի մեռնում երաժշտությունը:

***
Կամա՛ց-կամա՛ց մարում է ձայնը: Ոչ, շարունակվում է, բայց ոչ ոք չի լսում, ձայնը նորից հագնում է մեղեդու պատյանը ու գնում պահվելու տիեզերական գոյության խարսխակայաններում: Հեռու՛: Անվերջորեն հեռու: Ու նորից է գալու: Երբ այս հպարտ ու զարմանալի հայը ասի. «Հե՛յ, ո՞վ կա այդտեղ» ու ծանոթ կիսաժպիտի մեջ կկոցած աչքերով նայի ուղիղ մեղեդու, իսկ գուցե մեր աչքերին: Նա այդ իրավունքն ունի:

***

Այս հարցազրույցը տպագրվեց «Հայաստանի Հանրապետութիւն»-ում (3.07.1996)՝ «Եվ ամեն մի համերգ սկիզբ է կյանքի» վերնագրով: Իսկ ծանոթացել էինք մենք հեռակա, երբ ես 1995-ի հուլիսի 2-ին իմ ստորին դոյի ձայնով զանգահարել էի նրան ու խնդրել իր տեսակետը Սահմանադրության մասին և առանց մտածելու ստացել էի պատասխանը. «Այսօր մեզ հաց ու ջրի նման, իսկ գուցե հացից ու ջրից առավել, անհրաժեշտ է կարգուկանոն: Իսկ կարգուկանոն հաստատել հնարավոր չի լինի, եթե շարունակենք ապրել առանց Հիմնական օրենքի: եվ վերջապես՝ ես համոզված եմ, որ մեր պարտիտուրան մենք պետք է ունենանք»:



Իսկ մեկ տարի անց (29.06.1996) Սահմանադրության մեկ տարվա մասին ես (դարձյալ հեռախոսով) նրանից լսեցի. «Սահմանադրությունը պետության գոյության համար շատ կարևոր փաստաթուղթ էր, և մենք նույնիսկ ուշացել էինք Սահմանադրություն ունենալու համար՝ ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհում Սահմանադրությունը պետության իրական գոյության հիմքն է: Այս մեկ տարում, որ մենք Սահմանադրությամբ ապրեցինք, կյանքի շատ-շատ ոլորտներ կանոնակարգվեցին, տարաբաժանվեցին օրենսդիր, գործադիր, դատական իշխանությունները, ինչը իր հերթին կանոնավորեց մեր կյանքը: Այս ամենից ելնելով՝ ես հույս ունեմ, որ հանրապետության մշակութային կյանքը ևս բնականոն հունի մեջ կմտնի»:

***

1928-ի դեկտեմբերի 23-ին Կոստանդնուպոլսում ծնված Հովհաննես Չեքիջյանը՝
ԽՍՀՄ և ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ, ԽՍՀՄ և ՀԽՍՀ պետական մրցանակների դափնեկիր, Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր,  
ԽՍՀՄ «Ժողովուրդների բարեկամություն» շքանշանակիր, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության «Մեսրոպ Մաշտոց» մեդալակիր, Մովսես Խորենացու մեդալակիր, Հայ առաքելական եկեղեցու «Սուրբ Սահակ-Սուրբ Մեսրոպ» մեդալակիր,
Համաշխարհային հայկական կոնգրեսի «Ոսկե խաչի», Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանակիր, Մաղաքիա Պատրիարք Օրմանյանի անվան ոսկե շքանշանակիր, «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի շքանշանակիր, Հայաստանի ազգային հերոս, 94 տարեկանում էլ շարունակում է խմբավարի իր աշխատանքը և նրա համար երեկոն մնում է այն հրաշքը, որի բացատրությունը դեռ չի գտել: Եվ՝ փառք Աստծո:

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: