Լինում են մարդիկ, որ բացարձակ ներդաշնակության մեջ են իրենց մասնագիտության հետ: Հինգ րոպե նրանց հետ հարաբերվելուց  հետո որևէ այլ ասպարեզում նրանց գոյությունը անհնար է թվում: Չհաշված բեմ-դահլիճ հանդիպումները՝ ես նրա հետ տետ ա տետ շփվել եմ մեկ անգան միայն՝ 2000-ի հունիսին՝ հընթացս Հայաստան իր՝ այն ժամանակ հաճախակի այցերից մեկի: Ու թեև նա բոլոր լրագրողների հետ սիրալիր էր ու հարցերին պատասխանում էր բարյացկամ, ինչ-որ ջիղ կար այդ պատասխաններում, որ ստիպում էր քեզ ձգվել: Կար, իհարկե, հանդիպման հենքում կար «Մոսկովյան վիրտուոզների» վիրտուոզ կատարումների հիշողությունը և նրա ջութակի հիշողությունը, երբ թվում էր՝ երաժշտությունը գոյության միակ կերպն է: Չգիտեմ, երբ գնում էի հարցազրույցի, նույնիսկ չգիտեի՝ ի՞նչ հարցեր եմ տալու, այն զգացողությունն էր, որ հանդիպելու եմ Նիկոլո Պագանինիին: Իսկ Պագանինիին հանդիպելուց հետո արդեն կարևոր չէ՝ ի՞նչ է լինելու: Հյուրանոցի համարում ինձ ընդունեց ժպտադեմ, միջահասակ, խիստ գործնական մի մարդ, որ անմիջապես զգուշացնում է.

-Շնորհակալ եմ, որ չեք ուշացել, մենք ունենք կես ժամ՝ հանդիպման եմ, ես էլ ուշանալ չեմ սիրում:

Ու ես տվեցի իմ ավանդական հարցը.

-Ի՞նչ գիտեք Ձեր մասին, որ ուրիշները չգիտեն:

-Բարդ հարց է: Մարդուն տրված չէ մինչև վերջ ամեն ինչ իմանալ ոչ միայն աշխարհի մասին, այլև՝ ինքն իր: Որոնումը և ինքնաճանաչողությունը կյանքի անհավանական վեկտորներն են, որ մարդուն առաջ են տանում: Ճանաչման կիրքը թերևս մարդու ամենամեծ կիրքն է, որ երբեք չի նվազում:

-Ամբողջ կյանքում երաժշտության մեջ՝ չե՞ք հոգնել երաժշտությունից:

-Բնավ, ինչպես Մարինա Ցվետաևան է ասել՝ երաժշտությունը մի երկիր է, ուր հանդիպում են մարդկանց հոգիները:

-Բայց և բաժանվում են:

-Որ նորից հանդիպեն, այլապես երաժշտությունը կլռի:  

-Երբևէ չե՞ք փորձել երաժշտություն գրել:

-Երբեք: Կոմպոզիտորն Աստծո ընտրյալն է: Կոմպոզիտոր պետք է ծնվել, անհնար է կոմպոզիտոր դառնալ սեփական կամքով:

-Ո՞ր գույնն եք նախընտրում:

-Սևը: Շեքսպիրի ու իմ սիրած գույնն է: Երբեմն թվում է՝ Շեքսպիրը նաև երաժշտություն է գրել, որ չի պահպանվել:

-Ո՞ր քաղաքում եք Ձեզ ամբողջական զգում:

-Սիրում եմ Պետերբուրգը, Վիեննան, Փարիզը: Պետերբուրգը՝ բոլորից շատ:

-Ի՞նչ է նշանակում երաժշտական քաղաք:

-Այն, ինչ տեսանք այսօր Երևանում: Ես կարծում եմ, որ բոլոր դժբախտություններին ու դժվարություններին հակառակ՝ հայ ժողովուրդն իրավունք չունի իրեն դժբախտ համարել, որովհետև այսպիսի տաղանդավոր երեխաներ ունի: Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել բոլորին, և ուրախ եմ, որ սկսել եմ այս գործը: Ուզում եմ հիշեցնել Իոսիֆ Բրոդսկու բառերը՝ ՙՄարդու կյանքը ոչ հաստատուն ձեռքով գրված ճշմարտացի արտահայտություն է, որ ձգտում է ստորակետի և ոչ վերջակետի՚: Մենք վերջակետ չենք դնում:

-Ինչպե՞ս է Ձեզ հաջողվում գերքաղաքական ժամանակներում քաղաքականությունից դուրս լինել և սեփական քաղաքականությունը իրականացնել՝ երաժշտական:

-Երբ քաղաքական գործիչներն իրենց առաջ տեսնում են մի մարդու, որ չի ձգտում քաղաքական գործիչ դառնալ, ում պետք չէ ընտրություններում հաղթել, ում պետք չեն մեդալներ ու շքանշաններ, նրանք ստիպված են լինում ընդունել, որ կյանքի այլ տեսակ էլ կա: Երբեք չեմ ցանկացել քաղաքականությամբ զբաղվել: Գուցե այդ պատճառով էլ իմ առաջ բաց են բոլոր դռները: Ես երբեք ինձ համար ոչինչ չեմ խնդրում: Մարդը գուցե շատ բան փոխել չի կարող, բայց ներգործել կարող է: Տարիներ առաջ ես Հայաստան կաթի փոշի էի ուղարկում, որովհետև ծննդատանը Ադրբեջանից փախած կանայք շոկի հետևանքով կորցրել էին իրենց նորածիններին կերակրելու հնարավորությունը: Կաթի փոշու բազմաթիվ հակերով ես հայտնվեցի մաքսատանը և խնդրեցի կանչել պետին: Ասացին, որ պետը Վյաչեսլավ Միխայլովիչ Կոպնինն է, ավաղ, արդեն հանգուցյալ: Պարոն Կոպնինին խնդրեցի կանչել ռուսական մաքսատան պետին: Էդուարդ Միխայլովիչ Շերեմետին պատմեցի եղելությունը, խնդրեցի կաթի փոշին անհապաղ ուղարկել Հայաստան: Ես գիտեի, որ կաթի  փոշին անպայման պետք էր մաքսատանը ստուգել, որը երկու շաբաթ կտևեր կամ ավելի: Բայց ես գիտեի, որ կաթի փոշին անհապաղ է պետք կաթը կորցրած մայրիկներին ու սոված նորածիններին: Ինձ ընդառաջեցին՝ հենց Սպիվակով լինելու շնորհիվ: Եվ գուցե իմ երաժշտական քաղաքականությունը, ինչպես Դուք բնորոշեցիք, անհրաժեշտ պահին մարդկանց կողքին լինելն է: Հնարավորինս:

-Այնուամենայնիվ, քաղաքականությունը նաև լծակ է, որ ուժ է տալիս մարդկանց համար գործեր անելու:

-Ես այդ գործերն անում եմ մարդկանց վերադարձնելով երաժշտությունը, երաժշտության միջոցով է իմ քաղաքականությունը իրագործվում:

-Ինչպե՞ս է սկսվում ու ավարտվում Ձեր օրը:

-Երաժշտությամբ է սկսվում՝ պարտադիր նվագում եմ, իսկ երեկոյան՝ համերգով՝ հիմնականում:

-Անցած տարի երկարատև բացակայությունից հետո վերադարձաք Մոսկվա, ի՞նչ էր փոխվել Ձեր հայրենիքում, ի՞նչ էր փոխվել Ձեր մեջ արտասահմանում ապրած տարիներին:

-Ես չեմ համարում, որ հայրենիքից ինչ-որ տեղ եմ հեռացել: Ճանապարհորդում է մարդու մարմինը, բայց ոչ հոգին: Իմ հոգին միշտ եղել է այնտեղ, ուր ես ծնվել եմ, պարզապես փոխվում են կյանքի հանգամանքները: Ես հիմա ՌԴ ազգային նվագախմբի գլխավոր դիրիժորն եմ և ժամանակիս մեծ մասը, բնականաբար, պետք է Մոսկվայում անցկացնեմ:

-Իսկ «Մոսկովյան վիրտուոզնե՞րը»:

- «Վիրտուոզների» մեծամասնությունը հիմա ապրում է Մոսկվայում, հավաքվել է նոր, երիտասարդական կազմ, որ շարունակում է հների ավանդույթները:

-Դժվար չէ՞ համատեղել Ազգային նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր և «Մոսկովյան վիրտուոզների» ղեկավար լինելը:

-Իհարկե, դժվար է, բայց երբ մարդը քիչ ժամանակ ունի, քիչ էլ մեղքեր է գործում:

-Դուք վախենու՞մ եք մեղքեր գործել:

-Իհարկե, որպեսզի ստիպված չլինեմ ապաշխարել:

-Ի՞նչ է Ձեզ համար Հայաստանը:

-Իմ երկրորդ հայրենիքը: Երբ ինձ հարցնում են՝ Հայաստանում շա՞տ բարեկամներ ունեք, պատասխանում եմ՝ ամբողջ երկիրը: Ես այդպես եմ մտածում, այդպես եմ զգում:

-Դուք իրո՞ք Գվարներիի ջութակով եք նվագում:

-Ոչ, Ստրադիվարիի:

-Հնարավո՞ր է, որ այդ ջութակով Պագանինին նվագած լինի:

-Ուզում եմ՝ հավատալ, որ այո, բայց գիտեմ, որ ոչ: Նրա ամենահանրահայտ ջութակը Գվարների դել Ջեզուն էր: Շատ պատմություններ կան այդ ջութակի մասին:

-Ի՞նչ է նշանակում նվագել Ստրադիվարիի ջութակով:

-Օ, Ամատիի, Գվարներիի, Ստրադիվարիի ջութակները սեփական բնավորությունն ունեն: Ինձ թվում է՝ նրանք են ընտրում, թե ով պիտի նվագի իրենց լարերով: Այս ջութակով մի քանի տարի է՝ նվագում եմ ու երբեք չգիտեմ՝ իսկ ինձ կենթարկվի՞:

-Ինչպե՞ս:  

-Երկու տարի իմ ջութակն ինձ չէր ՙլսում՚՝ իր բնավորությունն էր ցույց տալիս՝ ջութակը չի ներում, որ երկար ժամանակ չեն նվագում, լարից ընկնում է, սուլում է, խզզում, ճռճռում: Հիմա իրար հասկացել ենք:  

…2000-ի հունիսին նա Հայաստանում էր իր միջազգային բարեգործական հիմնադրամի թոշակառուների համերգին՝ շնորհալի երեխաների՝ նրանց որոնում ու գտնում էր երաժշտի անվրեպ բնազդով: Երբ գրում եմ այս տողերը, ականջներումս նորից Պագանինի է հնչում՝ սքանչելի «Կամպանելլան»: Ու ես հասկանում եմ, որ աշխարհի մի քանի միլիարդ բնակչությունից եզակի մարդիկ ունեն իրենց երաժշտությունը, որ հնչում է անվերջ:

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: