Ֆրունզե Դովլաթյան. Բարեւ, ես եմ - Mediamax.am

Ֆրունզե Դովլաթյան. Բարեւ, ես եմ
2173 դիտում

Ֆրունզե Դովլաթյան. Բարեւ, ես եմ


Կինոտուն բազում այցերից մեկի ժամանակ մեզ ծանոթացրել էր Հենրիկ Մալյանը: Ֆրունզե Դովլաթյանը՝ «Բարեւ, ես եմ», «Սարոյան եղբայրներ», «Երկունք», «Ապրեցեք երկար», «Մենավոր ընկուզենին», «Կարոտ», «Երեւանյան օրերի խրոնիկա», «Օտար խաղեր», ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ...Նրա ֆիլմերի ու կոչումների թվարկումից արդեն գլխապտույտ ես ունենում: Ու երբ Հենրիկ Մալյանը հենց այնպես ասում է.

«Ծանոթացեք՝ Ֆրունզե Դովլաթյան», մնում է պատասխանել. «Բարեւ, ես եմ»:

-Դու ո՞վ ես:
-Ես ես եմ:

Երբ երիտասարդ ես՝ ծովը ծնկից է, բնավ հանդգնություն չի թվում կանգնել Հենրիկ Մալյանի ու Ֆրունզե Դովլաթյանի կողքին ու ասել. «Ես ես եմ»: Գուցե նաեւ այն պատճառով, որ այդ պահին ուրիշ պատասխան չես գտնում... Իմ հանդուգն պատասխանը Ֆրունզե Դովլաթյանը գնահատեց.

-Հենրիկ, հայտնի մարդ ես, մի անգամ ասե՞լ ես՝ ես ես եմ:
-Չէ, ինձ սովորաբար ճանաչում են ու չեն հարցնում՝ ով եմ, եթե չեն ճանաչում, չեն էլ հարցնում:

Չգիտեմ՝ քանի՞ գույն փոխեցի, բայց որ սկսել էի՝ պիտի շարունակեի ու հարցազրույց խնդրեցի, միջամտեց Հենրիկ Մալյանը. «Համաձայնի, լիքը անկապ հարց կտա, բայց վերջում կհասկանաս, որ ահագին հետաքրքիր տղա ես, չես ուզել, բայց կյանքդ պատմել ես»: Պայմանավորվեցինք: Հարցազրույցը անկեղծ էր ու մանրամասն, բայց ինձ թվում էր կիսատ, չգիտեմ՝ ի՞նչն էր պակասում, գուցե ես իրեն ավելի շատ էի սիրում, քան կարողացել էի հարցերով փոխանցել: Ու իրեն ասացի, ծիծաղեց.

-Դու մաքսիմալիստ ես, ուզում ես մի հարցազրույցով աշխարհի հարցերը տալ ու պատասխանները ստանալ: Ես երբեք չեմ նկարում այն կինոն, որ ուզում եմ, միշտ ուրիշ է ստացվում, լա՞վ, վա՞տ՝ կարեւոր չէ, ուրիշ: Միքելանջելոն ասում էր՝ երբեք չեմ քանդակել այն արձանը, որ եղել է մտքումս, բայց քանդակածս ավելին է եղել:

-Դավիթի մասին էր ասում, գիտեմ:
-Միքելանջելոյի՞ հետ էլ ես հարցազրույց արել:
-Չէ, բայց հանդիպել եմ:
-Քեզնից հավատալու է:

...Գուցե տարօրինակ էր, որ Ֆրունզե Դովլաթյանի հետ ես ինձ ավելի ազատ ու անկաշկանդ էի զգում, քան՝ Հենրիկ Մալյանի, թեպետ Մալյանին շատ ավելի վաղուց էի ճանաչում ու ավելի հաճախ էի հանդիպում: Ու արդեն բոլորովին տարօրինակ չէր, որ Դովլաթյանը միանգամից անցավ «Դու»-ի, ես մնացի «Դուք»-ի ակնածալից շրջանակներում:

***

Պայմանավորվել էինք հարցազրույցի համար, Կինոտանը, ժամը 14-ին, արդեն 14.30 էր, իսկ ես 12-ից խրվել էի լուսավորության նախարարությունում՝ նախարարի հրավիրած ինչ-որ խորհրդակցության: Երբ դուրս եկա, չգիտեի՝ գնամ խմբագրություն ու զանգե՞մ, թե՞ գնամ Կինոտուն: Որոշեցի Կինոտուն, հետո գոնե կասեմ՝ եկա, գնացել էիք: Դեռ հեռվից լսեցի նարդու զառերի ու քարերի շրխկոցն ու մտածեցի՝ բախտս պահակներն են, նրանց պիտի ասեմ, որ Դովլաթյանին փոխանցեն՝ եկել էի, գնացել էիք: Դուռը բաց էր, մտա: Հենրիկ Մալյանն ու Ֆրունզե Դովլաթյանը գերագույն լրջությամբ… նարդի էինք խաղում:

-Հեն, նայի, «Բարեւ, ես եմ»-ը եկավ, իսկ դու ասում էիր՝ չի գա, որ ուշացավ՝ չի գա, ճշտապահ է:
-Կներեք, տարբերակ չունեի՝ նախարարություն էին կանչել, հազար ներողություն…
-Հայկինոյի մալն ու դովլաթը պատանդ է վերցրել, ասում է՝ հազար ներողություն, բա մեզ պե՞տք է քո հազարը,- շատ խիստ ասաց Դովլաթյանն ու նայելով ինձ՝ ոտքից ոտք տատանվող ու լացը արդեն կոկորդումս՝ սկսեց ծիծաղել:

Հենրիկ Մալյանը խաղն ընդհատեց ու վեր կացավ.

-Դե լավ, դուք գործ ունեք, ես գնացի:
-Տեսա՞ր, ոնց բախտը բերեց, մարս էի անում: Տղա ես մնա, խաղը ավարտի:

Մալյանն արդեն դռների մոտից նետեց.

-Տղա ես, ասա՝ մի ժամ ինչ էինք խոսում:
-Եվ ի՞նչ էիք խոսում,-հարցրի ես:
-Դու լուրջ հավատում ես, որ հիմա քեզ պատմելու եմ, թե երկու հասուն տղամարդ մի ժամ ինչ են խոսել մի երիտասարդ աղջկա մասի՞ն,-պատասխանեց Դովլաթյանը:
-Ոսկորներս լրիվ լվացի՞ք:
-Մաս-մաքուր, հարցդ տուր:

***

Մի անգամ հարցրեց.

-Ես այնպիսի զգացողություն ունեմ, որ քեզ վաղուց եմ ճանաչում:
-Դե հա, մի 40 տարի:
-Ի՞նչ 40, դու 30 էլ չկաս:
-Չկամ, բայց... Կայարանի կողմերը մի աղջիկ էիք հավանել, գեղեցիկ, շատ գեղեցիկ, գնացիք ձեռքը խնդրելու, մերժեց՝ առանց բացատրության: Խնամախոսներին թողեց տանը ու դուրս եկավ, էլ չվերադարձավ: Ձեզ մնաց հեռանալը: Հիշու՞մ եք:
-Դու Հրանտ Ադամյանի աղջիկը չե՞ս (հայրս՝ Հրանտ Ադամյանը, ու մայրս՝ Ջուլիետա Ղափանցյանը, աշխատում էին Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտում, հայրս գրականություն էր դասավանդում՝ Մռավյանի վրայի մասնաշենքում, որի երկրորդ հարկում կուլտուրայի ֆակուլտետն էր, մայրս՝ պատմություն, եւ շաբաթը մեկ-երկու անգամ էր լինում մեր մասնաշենքում), հորդ ճանաչում եմ:
-Իսկ մո՞րս՝ Ջուլիետա Ղափանցյանի՞ն:

Ֆրունզե Դովլաթյանը
Ֆրունզե Դովլաթյանը

Բարձրահասակ, հմայիչ, հայացքով օձ հմայող Ֆրունզե Դովլաթյանը ձգվեց՝ ավելի բարձրահասակ դարձավ, ավելի հմայիչ, աչքերում արդեն մայրս էր՝ երիտասարդ, անհասկանալի, անհասանելի…

-Դու Ջուլիետայի աղջի՞կն ես:
-Փաստորեն:  
-Ոչինչ չասաց՝ թողեց, գնաց, վիրավորական էր:
-Գիտեմ:
-Քեզ պատմե՞լ է:
-Իհարկե:
-Չէ, հայրդ շատ արժանավոր մարդ է, բայց ինչո՞վ էր ինձնից լավը:
-Դե հայրս դեռ հորիզոնում էլ չկար, որ լավ ու վատի խնդիր լիներ, պարզապես Դուք խնամախոս էիք եկել ցիլինդրով, իսկ մայրս գլխարկ չի սիրում: Գլխաբաց գայիք, գուցե չմերժեր:

Ֆրունզե Դովլաթյանը երկար նայեց ինձ, այնքան երկար, որ զղջացի բացբերանության համար:

-Բայց լավ է, որ այդպես ստացվեց, թե չէ ես ու դու այսօր այստեղ նստած չէինք լինի:

…Մի քանի օր անց երեկոյան մայրս խոհանոցում հարցրեց.

-Դու Ֆրունզե Դովլաթյանի հետ վերջերս հանդիպե՞լ ես:
-Հա, մի քանի օր առաջ տեսել եմ:
-Ի՞նչ եք խոսել:
-Սովորական, ոնց ես, ոնց չես, ինչ կա, չկա: Ինչու՞ ես հարցնում:
-Ճի՞շտ ես ասում:
-Ի՞նչը:

Ես, իհարկե, հասկացել էի՝ ինչն ինչոց է, բայց ո՞նց մորս խոստովանեի, որ իր գաղտնիքը արդեն գաղտնիք չէ…

-Առավոտյան ձեր կորպուսում Ֆրունզե Դովլաթյանին հանդիպեցի, առաջներում բարեւում, անցնում էր, այսօր կանգնեց ու ուսանողների մոտ ձեռքս համբուրեց, մեկ էլ շնորհակալություն հայտնեց: Չհասկացա՝ ինչի՞ համար: Երեւի ուրիշի տեղն էր դրել:

***

-Ինչու՞ դերասանական կարիերան թողեցիք ու ռեժիսոր դարձաք:
-Ինչու՞ թողեցի, լավ էլ նկարվում էի:
-Ուրիշների ֆիլմերում:
-Չեմ սիրում ռեժիսորից կախում ունենալ: Չեմ սիրում, որ դերասանը ռեժիսորին չի ենթարկվում:
-Բայց փաստեր կան, որ նկարվել եք:
-Կան, որ ռեժիսոր դարձա,-ասաց ու ծիծաղեց:-Բայց դու լավ պրովոկատոր ես:

***

Հարցրի՝ «Սարոյան եղբայրներում» ինքը Հայկի՞ կողմն է, թե՞ Գեւորգի: Անսպասելի զայրացավ.

-Քանի՞ տարի պիտի անցնի, որ հասկանաք՝ Հայկն էլ, Գեւորգն էլ մենք ենք, ես եմ, դու ես, դու քո՞ կողմն ես, թե՞ ուրիշի: Էդ կռիվ-կռիվ խաղալը մերը չի, մեզ պարտադրված էր, դա էր մեզ սպանում:
-Պապը սպանվեց, Հայկը սպանվեց, Գեւորգը սպանվեց, ո՞վ հաղթեց:
-Երբ երկու եղբայր իրար դեմ են կռվում, ոչ ոք չի հաղթում, բոլորն էլ պարտվում են:
-Բայց նրանք իրար դեմ չէին կռվում՝ երկրի համար էինք կռվում:
-Ուզում ես քեզ ասեմ, որ այն ժամանակ հաղթեց Հայկը, հիմա՝ Գեւո՞րգը: Չէ, իշխանությունները փոխվում են, հայրենիքը մեկն է:

***

-Հայաստանի խորհրդանիշը Ձեր կյանքում:
-Ժողովուրդը: Հայ ժողովուրդը:
 
***

1996-ի սեպտեմբերի 11-ին «Հայաստանի Հանրապետություն»-ում հարցազրույց էի արել ու հարցրել.

-Ո՞վ է 20-րդ դարավերջի մտավորականը:
-Մտավորական հասկացությունը բավականին մեծ ընդգրկում եւ մեծ էլ ըմբռնում ունի հասարակության մեջ, որ բաժանում է մտավորականներին մի քանի շերտերի՝ գիտնականներ, մշակույթի գործիչներ, ուսուցիչներ, ինժեներներ, բժիշկներ… չթվարկեմ մասնագիտությունները: Ես կգերադասեի խոսել ստեղծագործական մտավորականների եւ հատկապես արվեստագետների մասին: Վերջին տարիներին մտավորականները ակտիվորեն մխրճվեցին կյանքի մեջ եւ իրենց նեղ մասնագիտությունից բացի երկրորդ մասնագիտություն դարձրին քաղաքականությունը: Միայն Անդրեյ Սախարովի օրինակը բավական է իմ ասածը հաստատելու համար: Այնպես որ՝ մտավորականի տեսակը փոփոխվել է: Դարակեսի հետ համեմատած՝ դարավերջի մտավորականի անատոմիան այլ է, խնդիրներն այլ են, ինչպես այլ են կյանքի ներկայացրած պահանջները: Բոլոր դեպքերում՝ իբրեւ 20-րդ դարի մտավորականի, արվեստագետի, մտածողի, մարդու իդեալ կարող եմ հիշատակել Գաբրիել Գարսիա Մարկեսին՝ նրա վեպերը զարմանալի տարողունակ են, եւ զարմանալի կինեմատոգրաֆիկ:
-Ձեր վերաբերմունքը մտավորական-հասարակություն եւ մտավորական-պետություն հարաբերությանը:
-Ես միմյանցից չեմ կարող բաժանել այդ հարցադրումները: Ընդհանրապես արեւմտյան աշխարհում ընդունված է, որ պետության ղեկավար կազմը իրավաբանների թվից է համալրվում: Մեզ մոտ մտավորականները ստանձնեցին այդ դերը եւ կարճ ժամանակում ապացուցեցին, որ ունեն տնտեսական, քաղաքական, դիվանագիտական այլեւայլ ընդունակություններ, որ պետք են պետության ղեկավարներին: Մտավորականը հասարակության անդամ է, իսկ դա նշանակում է, որ նա ապրում է հասարակության օրենքներով, բայց եւ հարց է՝ մտավորականն իր խղճի, կոչումի, առաքելության թելադրանքով պիտի կանգնի պետությա՞ն կողքին, թե՞ պիտի ընդդիմադիր լինի պետությանը: Ի՞նչ դիրք պիտի գրավի հասարակության եւ պետության միջեւ: Երկրի պատմությունը սովորաբար թվականներով են հիշում՝ կար 60-ականների սերունդ հասկացությունը, ինձ էլ դասում են նրանց թվին: Այդ տարիներին մշակույթի բնագավառում մեծ թռիչք կատարվեց, ստեղծվեցին կինոյի, թատրոնի, գրականության փայլուն ստեղծագործություններ: Եվ այդ տարիներին մտավորականները, թեեւ պաշտոնական քաղաքականությունը բնորոշում էր իբրեւ հալոցք, պարզապես պայքարի մեջ մտան պետության հետ իրենց յուրաքանչյուր քայլում, ինքնաբերաբար դառնալով ընդդիմություն, որի շնորհիվ մասամբ բացվեցին շղարշները, ետ քաշվեց ՙերկաթե վարագույրը՚, գաղափարների, գրականության այնպիսի հոսք սկսվեց: Առաջմղիչ ուժն արվեստն էր, որ տարիների կուտակումից հետո վերջապես ճեղք էր գտել ու դուրս էր հորդում:
-Այդպե՞ս նկարվեց «Բարեւ, ես եմ»-ը:
-Հիմնականում: Ֆիլմը կուտակումների արդյունք էր: Հիշու՞մ եք՝ վերջնամասի հատվածներից մեկում հերոսուհին, ում դերը խաղում էր Մարգարիտա Տերեխովան, պարում էր Պոնոմարյովի տանը: Ռոլան Բիկովը՝ նրա դերակատարը, նայում է, նայում ու ասում. «Տես՝ ինչ ազատություն է: Սա մենք չենք ունեցել: Քարշ մի տվեք անցյալի բեռը ձեզ հետ, դա ծանր բեռ է»: Այս երկու հասկացությունների վրա էր ֆիլմը կառուցված՝ նոր ժամանակի նոր ալիքը որակական փոփոխություններ էր բերել, վերջիվերջո մենք պետք է հասկանայինք, որ այս կամ այն կուսակցությանը, այս կամ այն գործչին կպցրած պիտակները քանոնով գծված են եւ բուն կյանքի հետ կապ չունեցող երեւույթներ են: Բայց այս ճշմարտությունը պետք էր տեղ հասցնել անձնավորված, միս ու արյուն ունեցող մարդկանց միջոցով՝ այդպիսին էր «Սարոյան եղբայրները»: Ֆիլմը հայապահպանության,  հայի էության ճշտման խնդիր ուներ:

Դրվագ «Բարեւ, ես եմ» ֆիլմից
Դրվագ «Բարեւ, ես եմ» ֆիլմից

-Թերեւս ֆիլմը մի քիչ ժամանակից առաջ էր անցել՝ մենք սովորել էինք, որ կարող ենք լինել կամ կարմիր, կամ սպիտակ ու հանկարծ այդ կարմիր-սպիտակի մեջ տեսանք, որ ունենք մեր գույնը, մեր աչքերը, պիտի խոսենք մեր ձայնով, նայենք մեր հայացքով: Եվ դա զարմանալի էր, եւ դա գեղեցիկ էր, եւ դա արդեն նոր խոսք էր, արվեստագետի ընդգծված քաղաքականություն:
-Այո, եւ արվեստագետի խնդիրը պետք է լինի այդ քաղաքականությունը հասարակությանը ներկայացնել ոչ մերկապարանոց, կարգախոսային մակարդակով, այլ իբրեւ արվեստի գործ, որը որքան անկեղծ լինի, պարզ, այնքան ավելի մնայուն ու ազդեցիկ կլինի:

***

Մի անգամ հարցրի.

-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում մեծ քաղաքականությանը:
-Զարմանալի է, երբեմն մխրճվում եմ քաղաքականության մեջ, երբեմն պատսպարվում եմ իմ կեղեւի մեջ, որ ոչ ոք ինձ չդիպչի, երբեմն չեմ դիմանում, նորից եմ ակտիվանում: Բնականաբար՝ գլխովին չեմ նվիրվել քաղաքականությանը, որովհետեւ արվեստն ինձնից բոլորանվեր նվիրում է պահանջում:
-Ճի՞շտ է, որ արվեստագետն իր կենսական էներգիան, որ պետք է ծառայեցներ արվեստին եւ այդ արվեստով շատ ավելի մեծ արդյունքի կարող էր հասնել, նպատակամղում է քաղաքական ոլորտ:
-Լրիվ համաձայն եմ, որ ճիշտ չէ, բայց այս պարագայում արվեստագետը ենթարկվում է մեծ անհրաժեշտության թելադրանքին: Հավերժական թվացող կայսրության փլուզումից հետո ստեղծված կացությունը ինձ ու իմ ընկերներին պարտադրեց անորոշ, հեղհեղուկ վիճակ: Ժամանակին արգելվածը հիմա թույլատրված էր... եւ ոչինչ չէր ստեղծվում: Ի՞նչ կատարվեց: Ի՞նչ առեղծված էր: Ինչու՞: Կամաց-կամաց սկսեցինք ետ քաշվել՝ չցանկանալով որեւէ բանի խառնվել, սպասելով, որ ժամանակը կգա ու կշարունակենք մեր գործը, բայց եւ շատերս էլ շուտով հասկացանք, որ այդ սպասումը երկար կտեւի եւ ավելի վտանգավոր ու տեւական կարող է դառնալ մեր անգործության պատճառով: Այդպես ես ՙվերադարձա՚:

***

Հարցրի հիշողության դերի մասին.

-Հայերս հիշողությունների մեջ թաղված ժողովուրդ ենք, պատմական ու սովորական անցյալով գերհագեցած, գերծանրաբեռ: Մեր անցյալն է, ու՞ր պիտի փախչենք, դաջված է մեզ, մերն է, ու մենք ենք իրենը: Բայց հուշարձան դարձնել այդ հիշողությունները՝ սառը, այսօրվա կյանքին ոչ մի կենսական թրթիռ չտվող, աններելի է: Անցյալի կարոտը մեզ չպետք է խեղդի: Պետք է սթափ լինի թե անցյալի, թե ներկայի գնահատումներում, եւ առավել՝ ապագայի:
-Ի՞նչ է դա նշանակում:
-Արվեստի շտեմարանը, ուր հազարամյակների ընթացքում անխախտ ամբարվել են մարդկանց տաղանդը, ձիրքերը, հայտնագործությունները, հիմա կարծես թե չի լրացվում: Ասպարեզը, այնուամենայնիվ, չի լրացվում՝ երիտասարդները ուշանում են:
-Ֆինանսների՞ պատճառով:
-Ոչ միայն: Նախեւառաջ՝ դանդաղում է սերնդափոխությունը: Ես չեմ տեսնում հոգեկան թռիչքի ցանկություն ունեցող մարդկանց, որ ի վիճակի են 90-ականների հայ կինոյի դեմքը դառնալ ու դիմագիծ որոշել, ինչպես եղավ 60-ականներին, 70-ականներին, 80-ականներին: Ամենաահավորը, որ մարդիկ վարժվում են այդ վիճակին, ընտելանում են անելանելիությանը, ինչ-որ տեղ կորչում է կինոյի հրաշքի զգացողությունը: 7 տարի ես ուզում եմ ֆիլմ նկարել ու հավատում եմ այդ հրաշքին:
-Այսքան տարիներ հետո ու այսքան ֆիլմեր նկարելուց հետո նոր ֆիլմը Ձեզ համար հրա՞շք է:
-7 տարին դաժան է, երբ 70 տարեկան ես դառնում: 7 տարի առաջ, երբ 63 տարեկան էի, կարող էի եւ երկու ֆիլմ նկարել:

***

«Արվեստագետը ինչո՞վ կարող է նպաստել հասարակության ձեւավորմանը» հարցրի մի օր:

-Արվեստագետը միշտ էլ հասարակական կյանքի հորձանուտում է: Հիշեք Հրանտ Մաթեւոսյանի «Մենք ենք, մեր սարերը»: Ինչ ժամանակին լույս տեսավ այդ գիրքը եւ ինչպես սլացիկ մտավ մարդկանց գիտակցության մեջ: Մերն էր, մեր ներքինը, ինչպես եւ Հենրիկ Մալյանի ֆիլմը, որ շատ տարբեր է, բայց եւ մերն է, մեր ներքինը դարձյալ: Սա մի կողմից, մյուս կողմից հայտնվեց Սարգիս Փարաջանովը իր «Նռան գույնով», որ ոչ մի մաթեմատիկական լուծում չունի, մաքուր արվեստ է, հոգեկան էներգիա, մերը, ներքինը: Ավելացրեց «Սարոյան եղբայրները»՝ մենք ենք:

***

Հարցրի 2000-ի Հայաստանի մասին.

-Հայաստանը 2000-ին չգիտեմ, բայց Երեւանը լույսերի մեջ կտեսնեմ: Ես Երեւանը շատ եմ սիրում: Ես հույս ունեմ ֆիլմեր նկարել, ամենամեծ ցանկությունս է գոնե այս ֆիլմս նկարել: Շատ է պետք, շատ: Ինչպես սերը, ֆիլմը սիրո մասին է:
-Կարծում եք, որ պատերազմի, խավարի, ցրտի, կորուստների, դառնությունների միջով անցած մարդկանց սիրո մասին ֆիլմը կհետաքրքրի՞:
-Անպայման: Ամենամռայլ ճգնաժամի օրերին Չապլինը նկարեց «Ծիծաղը», եւ դա փրկեց մարդկանց: Եթե սերը չլինի, ջրհեղեղ կլինի, հոգեկան ջրհեղեղ: Ես չեմ հավատում, թե սերը հնարել են, որպեսզի կարողանան արժանավայել ապրել, իրենց շրջապատի եւ իրենց ներսի պարապը լցնել:

…Ֆրունզե Դովլաթյանը չնկարեց «Պատը»:

***

Մեր վերջին ու պատահական հանդիպմանը, Կինոտան առաջ, հարցրի.

-Մալյանին հիշու՞մ եք:

Ծխախոտը մատների արանքում դողաց, շրջվեց դեպի շենքի դռներն ու ասաց.

-Սպասում եմ, որ դուրս է գալու: Չի գնացել: Իմ կեսն էր, իմ ախպերը:
-Բայց դուք այնքան տարբեր եք՝ թե կյանքում, թե կինոյում:
-Դու ի՞նչ ես հասկանում կյանքից, անգիր արած հարցեր եք տալիս, պատասխանները չեք էլ լսում, ձեր մտքում եղածն եք առաջ բրդում: Պլան եք կատարում, մարդուն չեք տեսնում, չեք լսում, չեք հասկանում:
-Ի՞նչ եք ասել, որ չեմ հասկացել,- ընդվզեցի ես:
-Դու՝ չէ, դուք՝ լրագրողներդ: Չեք հարգում ձեր մասնագիտությունը, գործ է՝ անում եք, քար է՝ գլորում եք: Բեմ չբարձրանաս, գիտեմ՝ ինչ ես ասելու: Խոր մտածես, կհասկանաս, ու ես եմ ճիշտը, դուք տալիս եք այն հարցերը, որոնց պատասխանները գիտեք: Դուք վախենում եք տալ այն հարցը, որի պատասխանը ոչ ոք չգիտի:
-Ու ո՞րն է այդ հարցը:
-Մենք ճամփա ընկանք առավոտ ծեգին,
Թարմ-թեթեւ էր մեր ճամփորդի հոգին,
Ուրախ էինք մենք, ու մեր՝ սիրտը՝ բաց…
Բա ինչու՞ տեղ չհասանք…

…1997-ին, 70 տարեկանում Ֆրունզե Դովլաթյանը վախճանվեց ամռան վերջին օրը՝ օգոստոսի 31-ին, մենավոր ընկուզենին կտրվեց, կինոյի աշունը սկսվել էր…

Ականջներումս նրա հարցն է. «Ինչու՞ տեղ չհասանք»:

…Սերգեյ Փարաջանովը չնկարեց «Արա Գեղեցիկը»:
…Հենրիկ Մալյանը չկարեց «Կոմիտասը»:
…Ֆրունզե Դովլաթյանը չնկարեց «Պատը»:

Ֆրունզե Դովլաթյանը եւ Սերգեյ Փարաջանովը
Ֆրունզե Դովլաթյանը եւ Սերգեյ Փարաջանովը

Փարաջանով-Մալյան-Դովլաթյան՝ 20-րդ դարի անկրկնելի եռանկյունին նրանց մահով փակվեց՝ ներփակելով իր մեջ ծնված ու չծնված ֆիլմեր: Նրանց հեռանալուց հետո մենք հայտնվեցինք նրանց բացակայության ՊԱՏԻ առաջ, որ դեռ չենք կարողացել ոչ շրջանցել, ոչ քանդել: Հեռանալու տեղ չունենք, թռիչքի՝ ուժ: Մնում է, հավատալ, որ ՌԵԺԻՍՈՐԸ մի օր կվերադառնա՝ ասելու՝ «Բարեւ, ես եմ»: Գոնե Արտավազդ Փելեշյանի Homo sapiens-ի տեսքով:

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին:

Կարծիքներ

Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում:




Մեր ընտրանին