Ցայտաղբյուրները կամ, ժողովրդական լեզվով ասած, պուլպուլակները, անշուշտ, Երեւանի այցեքարտերից են: Այնուամենայնիվ, ամեն անգամ ցայտաղբյուրների մոտով անցնելիս՝  հասկանում ես, որ այդ ջուրը ժամանակի շուրջ 99%-ն ուղղակի հոսում է` առանց բավարարելու որեւէ մեկի ծարավը: Ուրախանում եմ` տեսնելով հազվադեպ ցայտաղբյուր, որտեղից ջուրը հոսում է կոճակ սեղմելիս, կամ ծորակը բացելիս:

Կարծիքս բնական հարստությունը գնահատողներից բացի կկիսեն նաեւ նրանք, ովքեր տեղյակ չեն, որ իրականում ցայտաղբյուրներից հոսող ջուրը աննշան տոկոս է կազմում Երեւան մատակարարվող ջրի կորուստներում: Իսկ ահա նրանք, ովքեր գիտեն այդ մասին, կհակադրվեն ինձ:

Veolia Water ֆրանսիական ընկերությունը 2006-ից 2016-ը վարձակալել է Երեւանի եւ հարակից տարածքների ջրամատակարարման եւ ջրահեռացման համակարգը, որը կառավարում է «Երեւան Ջուր» ՓԲԸ-ի միջոցով: 

Երեւան Ջրի ջրային կորուստներն իրոք խոշորածավալ են. ըստ վերջինիս 2011-2012 ֆինանսական տարվա (1 հունիսի 2011թ. – 31 մայիսի 2012թ.) գործունեության մասին հաշվետվության, պայմանագրային 6-րդ տարում 312.72 մլն խմ արտադրված ջրից չհաշվառված ջուրը կազմել է 251.58 մլն խմ, կամ ջրարտադրության 80.4%-ը:

Չհաշվառված ջրից կորուստներին է բաժին ընկնում 245.98 մլն խմ-ը, իսկ մնացած 5.6 մլն -ը գնում է այսպես կոչված «չվճարվող ծառայություններին»՝ ջրամբարների եւ ցանցի լվացում, հրշեջ հիդրանտներ, քաղաքի մաքրում եւ ցայտաղբյուրներ:

Ստացվում է, որ ցայտաղբյուրների ջուրը «այսբերգի երեւացող մասն է» միայն, եւ կորուստների առյուծի բաժինը մեր աչքից հեռու է:

Երեւան Ջրի հաղորդակցության եւ հաճախորդների հետ հարաբերությունների տնօրեն Գագիկ Մարգարյանը բացատրում է նման ծավալի կորուստները հիմնականում ջրամատակարարման ցանցի մաշվածությամբ եւ ապօրինի միացումներով ու հավաստիացնում, որ ընկերությունը հնարավոր միջոցներ է ձեռնարկում կորուստները նվազեցնելու ուղղությամբ:

«Մեզ մեղադրում են, որ տարեցտարի ջրի կորուստը չի իջնում 80%-ից՝ ուշադրություն չդարձնելով այն փաստի վրա, որ նույն տոկոսի կորուստ արձանագրվում էր ինչպես 16, այնպես էլ 23 ժամ ջրամատակարարման միջին տեւողության եւ, դրա հետ մեկտեղ, ջրարտադրության զգալի նվազեցման դեպքում»,- ասել է Գագիկ Մարգարյանը Մեդիամաքս-ի հետ հարցազրույցում:  

Ըստ ընկերության հաշվետվության, ջրամատակարարման շարունակականությունը 2011-2012  ֆինանսական տարում աճել է 6.07%-ով, իսկ ջրարտադրությունը՝ նվազել 6.56%-ով, ինչը հնարավոր է դարձել ջրամատակարարման համակարգի կառավարման բարելավման, շահագործման արդյունավետության բարձրացման եւ կորուստների նվազեցման արդյունքում: Ընդհանուր ջրակորուստը նախորդ տարվա համեմատ նվազել է 8.94%-ով, որը հետեւանք է ինչպես տեխնիկական ջրակորուստների նվազեցման, այնպես էլ ապօրինի ջրօգտագործումների դեմ իրականացվող պայքարի ուժեղացման:

Ջրի կորուստների նվազեցմանն ուղղված աշխատանքներն ավելի ակնառու են երեւում, երբ դիտարկվում է ավելի մեծ ժամանակահատված:

«2008-ի հունվարին Հայաստանում միջինը արտադրվել է 11936 լիտր/վայրկյան ջուր, 2012-ի հունվարին՝ 9539, այսինքն` աղբյուրներից վերցվող ջրի քանակը նվազել է 20%-ով: Մյուս կողմից, ջրամատակարարման շարունակականությունը 2008-ի հունվարին եղել է 75%, այսինքն` ջրամատակարարման միջին տեւողությունը կազմել է 18 ժամ: Մինչդեռ 2012թ. հունվարին այդ ցուցանիշը կազմել է 96.1% (23 ժամ), այսինքն` աճել է 28%-ով: Ստացվում է, որ 28%-ով ջրամատակարարումն աճել է այն պարագայում, երբ 20%-ով նվազել է աղբյուրներից վերցված ջրի քանակը: Փաստացի, կորուստները կրճատվել են կիսով չափ», - պարզաբանում է Գագիկ Մարգարյանը:

Այդուհանդերձ, կորուստների տեսակարար կշիռը շարունակում է շատ մեծ մնալ,

ինչի հիմնական պատճառներից է Երեւանի ջրամատակարարման ցանցի ընդհանուր մաշվածությունը: Մայրաքաղաքի բնակիչների համար արդեն սովորական են դարձել Երեւան Ջրի հայտարարությունները ջրանջատումների մասին՝ բարոյապես հնացած համակարգը վերակենդանացնելու հերթական փորձի նպատակով:

Այն լիովին արդիականացնելու համար պահանջվում են հսկայական ներդրումներ, որոնց ծավալը տարբեր գնահատականներով կարող է կազմել շուրջ $‌600 մլն:

2006-ից մինչեւ 2016թ. ցանցը վարձակալած Երեւան Ջուրը շահագրգռված չէ նման ծավալի ներդրումներ իրականացնել. երկարաժամկետ  ներդրումներ իրականացնելու համար, ընկերության ղեկավարության համոզմամբ, անհրաժեշտ է երկարաժամկետ պայմանագիր, ինչպես դա արվել է, օրինակ, «Զվարթնոց» օդանավակայանի դեպքում:

Սպառողների իրավունքների պաշտպանություն միության նախագահ Արմեն Պողոսյանը գտնում է, որ ընկերության այս փաստարկն օբյեկտիվ է, սակայն նշում է, որ այն չպետք է կոմերցիոն կորուստների նվազեցման հանդեպ անտարբերության հիմնավորում դառնա: 

«Ես ընդունում եմ այս հանգամանքը, բայց պետք է հիշել, որ մեխանիկական (ջրատարերի մաշվածությամբ պայմանավորված) կորուստները ընդհանուրի կեսն են միայն, մինչդեռ մյուս կեսը բաժին է հասնում կոմերցիոն կորուստներին՝ ջրագողությանը»,- ասել է Արմեն Պողոսյանը Մեդիամաքսի հետ հարցազրույցում:

Նա նշում է, որ Միությունը տարիներ շարունակ պնդում է, որպեսզի իր մասնագետների ներկայությամբ ուսումնասիրվի ջրամատակարարման ողջ շղթան՝ սկսած ջրառից, սակայն դա իրեն դեռ չի հաջողվել:

«Մենք կասկածներ ունենք, որ ամենամեծ կորուստները տեղի եւ ունենում ոչ թե բնակարաններում, այլ խոշոր սպառողների մոտ՝ հյուրանոցներում, լողավազաններում, լողավազաններով առանձնատներում, սաունաներում եւ այլն»,- ասում է Արմեն Պողոսյանը:

Նա մատնանշում է նաեւ այն փաստը, որ շենքերի ներսում ջրաբաշխիչ ցանցը, որը եւս վատ տեխնիկական վիճակում է, գտնվում է ոչ թե Երեւան Ջրի, այլ համատիրությունների ենթակայության ներքո, ինչը լրացուցիչ խնդիրներ է ստեղծում: «Անհրաժեշտ է, որ ներշենքային ջրաբաշխիչ տնտեսությունն անցնի Երեւան Ջրի հաշվեկշռին՝ նրա պատասխանատվության տակ, քանի որ թե վթարների, թե վարակների դեպքում կառավարման տեսանկյունից կազմակերպչական խնդիրներ են ծագում»,- ասում է Արմեն Պողոսյանը:

Սպառողների իրավունքների պաշտպանը նշել է նաեւ, որ Երեւան Ջուրը  չի կատարում սակագնի նվազեցման իր պարտավորությունը, իսկ ընկերության փաստարկները

գնաճի եւ դրամ/եվրո փոխարժեքների տատանումների վերաբերյալ, Արմեն Պողոսյանի կարծիքով, պարզապես մանիպուլյացիա են: «Ես շատ եմ աշխատել իրենց (Երեւան Ջրի – հեղ.) հետ եւ գտնում եմ, որ մենեջմենթն այնտեղ անբավարար մակարդակի է»,- ասում է Պողոսյանը:

Երեւան Ջրի մենեջմենթի որակի մասին հանրության շրջանում կարծիքը կփոխվի, եթե ընկերությանը հաջողվի շուրջօրյա անխափան ջրամատակարարում ապահովել ամբողջ քաղաքում, ինչպես նաեւ նվազագույնի հասցնել առեւտրային կորուստները, իսկ թե ինչպիսին է լինելու Երեւանի ջրամատակարարման ցանցի հետագա ճակատագիրը, կորոշվի 2016-ին:

Ռուբեն Հարությունյան