2017 թ. հունվարին ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական վարչությունը (ԿՀՎ) գաղտնազերծեց մոտ 12 միլիոն էջ փաստաթղթեր, որոնք վերաբերվում են ԿՀՎ-ի գործունեությանը 1940-1990 թթ: Գաղտնազերծված փաստաթղթերը որոշ չափով լույս են սփռում Սառը պատերազմի տարիներին ԿՀՎ-ի գործունեության վրա: Նյութերն ուսումնասիրելիս՝ Մեդիամաքսը գտավ Անաստաս Միկոյանի գործունեությանը վերաբերող մի շարք հետաքրքիր փաստաթղթեր եւ որոշեց «Միկոյանը ԿՀՎ աչքերով» հատուկ նախագիծ պատրաստել: Մեդիամաքսը նախագիծը ներկայացնում է «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության հետ համատեղ:

***

1959 թվականը նշանակալից էր  խորհրդային եւ ամերիկացի պաշտոնյաների եւ դիվանագետների մի շարք հանդիպումներով եւ այցերով՝ այդ թվում նաեւ բարձր մակարդակով: Օրակարգի հիմնական հարցը Բեռլինն էր, որի շուրջ կողմերի դիրքորոշումները խիստ տարբեր էին: Չնայած դրան՝ աշխարհը սպասում էր  ԱՄՆ-ի եւ ԽՍՀՄ-ի միջեւ հարաբերությունների ջերմացմանը:

1959 թ. հունիսի 23-ին Մոսկվայում էր գտնվում փորձառու ամերիկացի դիվանագետ, Նյու-Յորքի նախկին նահանգապետ եւ ԽՍՀՄ-ում ԱՄՆ նախկին դեսպան Ավերել Հարիմանը: Մի մարդ, ում մասին 1947 թվականին Ստալինն ասոել էր, որ նա «պատասխանատվության իր բաժինն ունի  Ռուզվելտի մահից հետո մեր հարաբերությունների վատթարացման համար»:

Հարիմանը Խորհրդային Միություն էր եկել որպես Հյուսիսամերիկյան թերթային միության հատուկ թղթակից: Այցի շրջանակներում նա եղավ Մոսկվայում, Լենինգրադում, Կիեւում, Յալթայում, Սիբիրում եւ Ուրալում: Այցն ավատվեց Նիկիտա Խրուշչովի հետ հանդիպմամբ:

Հարցազրույցներն ընթացան երկու փուլով՝ Կրեմլում եւ Խրուշչովի առաձնատանը: Երկրորդ հանդիպմանը Գրոմիկոյի եւ Կոզլովի հետ միասին ներկա էր նաեւ Անաստաս Միկոյանը:

Հարիմանին ուղեկցող եւ հանդիպումը թարգմանող դիվանագետ Թեյերի Պետդեպարտամենտին ուղարկած ճեպագրում մասնավորապես ասվում էր.

1. Հիմնականում խոսում էր Խրուշչովը, թեեւ Միկոյանը հաճախ միանում էր զրույցին: Զրույցի ողջ ընթացքում նրանք կատակներ էին անում, Խրուշչովը հաճախ ասում էր «Անաստասն ու ես»: Միեւնույն ժամանակ, նա առանց ամաչելու բավական կոպիտ նկատողություններ էր անում Միկոյանին, որը դրանց չէր պատասխանում:

2.  Մի առիթով Հարիմանը Խրուշչովին կատակով առաջարկեց Միկոյանին ուղարկել ոչ թե Սիբիր, այլ Միացյալ Նահանգներ, եթե նա շատ «անհանգիստ» դառնա: Ի պատասխան՝ Միկոյանն ասաց, որ իրեն Սիբիր աքսորելու համար չափազանց ուշ է, քանի որ նման բաներ այլեւս չեն արվում, իսկ Խրուշչովը կատակով նկատեց, որ Միկոյանի համար կարելի է բացառություն անել:

3. Շարունակելով թեման՝ Հարիմանն ասում է, որ եթե Միկոյանը գար ԱՄՆ, նա կարող էր նշանավոր արդյունաբերող դառնալ, ինչին Խրուշչովը պատասխանեց, որ դա անհնար է, որովհետեւ Միկոյանը բավականաչափ գումար չունի արդյունաբերող դառնալու համար: Հարիմանը պատասխանեց, որ Միկոյանին գումար հարկավոր չէ, քանի որ նա կարող էր անմիջապես գտնել լավ աշխատանք հիանալի աշխատավարձով:

4. Չնայած արտաքին գործերի նախարար Գրոմիկոյի ներկայությանը՝  հենց Միկոյանն էր միակը Խրուշչովից բացի, ով միջազգային հարցերի քննարկման ժամանակ էական մեկնաբանություններ էր անում: Թեյերի տպավորությամբ՝ Միկոյանը միջազգային հարցերից ավելի լավ է գլուխ հանում, քան Խրուշչովը, ավելի քիչ էմոցիոնալ է եւ ունի ավելի խորաթափանց մոտեցում այդ ոլորտում: Թեյերի կարծիքով, միջազգային հարցերում Միկոյանը փոքր-ինչ նման է Ստալինին:

Անաստաս Միկոյանը եւ Ջոն Քեննեդին

Լուսանկարը` Ջոն Քեննեդու գրադարան