Ներկայացնում ենք Sciences Po-ի պրոֆեսոր, Եվրամիության արտաքին գործերի եւ անվտանգության քաղաքականության հարցերով բարձր ներկայացուցչի նախկին հատուկ խորհրդական Զաքի Լաիդիի հոդվածը՝ գրված Project Syndicate-ի համար:
Զաքի Լաիդի
Եվրոպան չպետք է ինքնախաբեությամբ զբաղվի. ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը անխուսափելիորեն կդնի Ուկրաինան ռուսական զոհասեղանին։ Թրամփի վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյաների վերջին հայտարարությունները կասկած չեն թողնում եվրոպացիների նկատմամբ խոր արհամարհանքի մասին: Եվրամիության անդամ երկրների մեծ մասը հավատարիմ է ավանդական ազատական կողմնորոշմանը, ուստի առավել հավանական է, որ նրանք կընկալվեն որպես հակառակորդներ, այլ ոչ դաշնակիցներ:
Թրամփի ցանկանում է ստեղծել անձնիշխան, ոչ ազատական աշխարհակարգ։ Նրա նպատակները երեքն են. քանդել սեփական երկրի ազատական պետությունը, գործարքային դաշինքներ հաստատել աշխարհի խոշոր ոչ ազատական (կամ ոչ ազատականացող) վարչակարգերի՝ Ռուսաստանի, Հնդկաստանի, Չինաստանի, Թուրքիայի եւ Իսրայելի հետ՝ նույնիսկ եթե դա նշանակի ԵՄ-ի մարգինալացում, եւ կառուցել անառիկ հյուսիսամերիկյան ամրոց՝ կլանելով Կանադան, Գրենլանդիան եւ Պանամայի ջրանցքը:
Այս ամրոցը պաշտպանված կլինի մաքսատուրքերով, եւ ամրոցի տերը կկարողանա հարվածել ում կամենա, երբ կամենա՝ առանց դաշնակիցների հետ խորհրդակցելու։ Թրամփը ցանկանում է կառուցել աշխարհակարգ, որտեղ գերիշխում է ազգայնականությունը եւ ուժը՝ վերականգնելով ստատուս քվոն, որից Եվրոպան եւ Ամերիկան հրաժարվեցին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո:
Որքան էլ ցնցող լինի Թրամփի մոտեցումը եվրոպացիների նկատմամբ, այն խորապես արմատավորված է ամերիկյան ավանդույթի մեջ, որը մենք մոռացել էինք։ Դրա վառ օրինակը Թեոդոր Ռուզվելթն էր, որով Թրամփը հիանում է։ Իհարկե, նրա մտքին իսպանա-ամերիկյան պատերազմի «մռայլ հեծյալ» Թեդիի ծաղրանկարն է: Հայտնի է, որ Թրամփը նաեւ ցանկանում է ստանալ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ, որը Ռուզվելթը ստացել է 1904-1905 թվականների ռուս-ճապոնական հակամարտությունը դադարեցնելու գործում իր դերակատարության համար:
Սակայն Թրամփի առաջին եւ ամենակարեւոր նպատակը ամերիկյան ազատական պետության կազմաքանդումն է։ Նա կարող է դա անել՝ արհամարհելով Կոնգրեսը, որը լիովին վերահսկում է իր անձի պաշտամունքը (Հանրապետական կուսակցությունը), եւ առանց մամուլի ազատությունը վերացնելու: Բավական է ընդամենը զտել, վախեցնել եւ շանտաժի ենթարկել խոշոր լրատվամիջոցներին:
Լուսանկարը` REUTERS
Երբ խոսքը վերաբերում է «Ամերիկան կրկին մեծ դարձնելու»՝ MAGA նախագծի երկրորդ (միջազգային) հենասյունին, Թրամփը հասկանում է, որ, չնայած գերտերության կարգավիճակին, ԱՄՆ-ին ուժեղ գործընկերներ են պետք՝ չեղարկելու ՄԱԿ-ի կողմից խարսխված աշխարհակարգը եւ փոխարինելու այն ոչ ազատականով, որտեղ ով ուժեղ է, նա էլ ճիշտ է, իսկ մարդու իրավունքները, միջազգային իրավունքը եւ կլիմայի համաձայնագրերը դատարկ խոսքեր են: Արդեն հեշտ է պատկերացնել, որ ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը եւ Չինաստանը խոշոր գագաթնաժողով կանցկացնեն՝ այս գաղափարներով նոր կարգեր հաստատելու համար, երբ յուրաքանչյուրը կստանա իր Lebensraum-ը (ապրելու տարածքը) եւ խաղազինվորների պես կփոխանակի երկրներ ու բնական պաշարներ: Օրինակ՝ Կրեմլին պետք է կապիտալ, իսկ Թրամփին անհրաժեշտ են կարեւոր հանքանյութեր եւ այլ ռեսուրսներ, որոնցով կպարգեւատրի իր օլիգարխներին։
Նման հովանավոր-հաճախորդ մոդելը պետք է որ արդեն ծանոթ լինի, քանի որ այն խորապես արմատացած է Ռուսաստանում, Թուրքիայում, Հնդկաստանում, Հունգարիայում եւ այլ երկրներում: Ամենամեծ խոչընդոտը կլինի Եվրոպան՝ իր ձանձրալի սոցիալական, բնապահպանական եւ հակակոռուպցիոն կանոնակարգերով: Եվ հենց Եվրոպան է կանգնած Թրամփի երրորդ նպատակի՝ Հյուսիսաամերիկյան ամրոց կառուցելու ճանապարհին: Գրենլանդիան, ի վերջո, Դանիայի կիսաինքնավար տարածքն է։
Հաշվի առնելով Թրամփի նպատակները՝ Եվրոպան պետք է ընդունի, որ միայնակ է։ Նկատելի է եվրոպական առաջնորդների բացակայությունը Սաուդյան Արաբիայում տեղի ունեցող Ուկրաինայի ապագայի շուրջ բանակցություններում՝ հավանաբար այն պատճառով, որ դա պահանջել էր Ռուսաստանը, իսկ Թրամփը՝ հաճույքով համաձայնել:
Բայց Եվրոպան մեղավոր չէ։ Նրա առաջնորդներից շատերը՝ բացառությամբ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանյուել Մակրոնի, վաղուց հրաժարվում էին առերեսվել ճշմարտությանը դաշինքի ռազմավարական խոցելիության մասին:
Օրինակ, Քայա Քալլասը՝ ԵՄ արտաքին գործերի եւ անվտանգության քաղաքականության նոր Գերագույն ներկայացուցիչը, այդպես էլ չհասկացավ, թե ինչու եվրոպական բանակները պետք է համատեղ ռազմական զորավարժություններ անցկացնեն ՆԱՏՕ-ից դուրս: Նրա հիմնավորումը միշտ նույնն էր. ինքնավարության ցանկացած ցուցադրություն կարագացնի ԱՄՆ-ի հետ քաշվելը, ուստի նման ազդանշաններ չպետք է ուղարկվեն:
Հետ չմնալու համար Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը հետեւողականորեն հարգալից է վերաբերվել ԱՄՆ-ին բոլոր թեմաներով, նույնիսկ երբ բոլորը գիտեին, որ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմը կրճատել էր Ուկրաինային ռազմական աջակցությունը Խերսոնում հակահարձակումից հետո: Ըստ երեւույթին, Բայդենի արտաքին քաղաքականության թիմը մտավախություն ուներ, որ Ռուսաստանի բանակի ամբողջական ջախջախումը կարող է Պուտինին դրդել մարտավարական միջուկային զենք կիրառել:
Տեսնելով, որ Ամերիկան ակնհայտորեն որդեգրում է ռուսական պատումը, Եվրոպան փորձում է մոբիլիզացվել Ուկրաինային աջակցելու համար: Բայց խոսքերից ու մտադրություններից բացի այդ ճանապարհին հսկայական դժվարություններ են կանգնած: Նախ, ընդամենը մի քանի եվրոպական պետություններ ունեն զինված ուժեր ներգրավելու միջոցներ, իսկ առաջնագծին ամենամոտիկները չեն ցանկանում սպառել իրենց ուժերը՝ մեկ այլ երկրի տարածք պաշտպանելով:
Երկրորդը՝ առանց ամերիկյան աջակցության եվրոպական ռազմական ներգրավվածությունը գործնականում անհնար է։ Վերջապես, եվրոպական շատ պետություններ պարզապես չեն ցանկանում ԱՄՆ-ի հետ բաց առճակատման գնալ, եթե ԱՄՆ-ը դեմ լինի եվրոպական ռազմական ներգրավմանը: Հատկանշական է Իտալիայի վարչապետ Ջորջիա Մելոնիի օրինակը. նա շարունակում է աջակցել Ուկրաինային, բայց չի ցանկանում ԱՄՆ-ի հետ քաշքշուկի մեջ ընկնել, հատկապես, որ վախենում է, որ ուկրաինական ճգնաժամը կնպաստի Ֆրանսիայի առաջնորդությանը Եվրոպայում:
Ջորջիա Մելոնին Լուսանկարը` REUTERS
Եթե նույնիսկ եվրոպական ուժերը ինչ-որ կերպ մոբիլիզացվեն, ամենեւին պարզ չէ, թե դրանք ինչպես կօգտագործվեն։ Հրադադարը երաշխավորող եվրոպական ուժերի գաղափարը կասկածելի է։ Ռուսական ագրեսիայի դեպքում շատ ավելի իրական է ուկրաինական ուժերին եվրոպական ուժերի ցամաքային աջակցությունը։ Բայց երկար ժամանակ կպահանջվի, որ նման նախագիծն իրականանա:
Եվրոպան եւ՛ մենակ է, եւ՛ անպատրաստ. հնարավոր իրավիճակներից ամենավատը: Բայց Եվրոպան չպետք է հանձնվի:
Թարգմանությունը՝ Մարիա Սադոյանի
Այս հոդվածը թարգմանվել եւ հրապարակվել է «Գալուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնարկութեան աջակցությամբ: Հոդվածում արտահայտված մտքերը պարտադիր չէ, որ արտացոլեն «Գալուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնարկութեան կամ Մեդիամաքսի տեսակետները:
Copyright: Project Syndicate, 2025.
www.project-syndicate.org
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: