Մեդիամաքսի բացառիկ հարցազրույցը սիրիական ընդդիմության առաջնորդներից մեկի հետ

Յասին Ալ Հաջ Սալեհը սիրիացի գրող, հրապարակախոս եւ այլախոհ է: Գրում է Սիրիային եւ արաբական աշխարհին վերաբերող թեմաներով: 1980 թ-ին` 19 տարեկան հասակում բանտարկվել է ընդդիմադիր կոմունիստական կուսակցության անդամ լինելու համար ու 16 տարի անցկացրել Թադմուր բանտում:

Այժմ ապրում է Դամասկոսում, սատարում է սիրիական ընդդիմությանը:

Այդ երկրում զարգացումների շուրջ նրա հոդվածները հրապարակվում են The New York Times-ը, Լիբանանի The Daily Star-ը, մերձավոր արեւելյան Jadaliyya-ն:

- Ի՞նչը Սիրիա բերեց Արաբական գարունը՝ սոցիալական վիճակը, թե՞…

- Երեւի նկատել եք, որ հեղափոխությունները բռնկվում են հիմնականում այն երկրներում, որոնց ղեկավարները բռնակալներ են, ովքեր կառավարում են երկիրը տասնամյակներ եւ նպատակ ունեն իշխանությունը մահից հետո փոխանցել իրենց զավակներին: Տարիներ շարունակ այդ երկրների ժողովրդի մտածողության մեջ առկա է եղել այդ գաղափարը: Սա արտացոլվել է նաեւ երկրների ղեկավարների կառավարման ոճում՝ ընդդիմության նկատմամբ ճնշումներ, արքաներին վայել ապրելակերպ, ԶԼՄ-ների անազատություն… Սիրիան հենց այսպիսի կառավարման ձեւ ունեցող երկիր է, որտեղ ընտանեկան իշխանությունը շատ ուժեղ է: Բաշար ալ Ասադը իշխանության գալով՝ հիմնվեց իր հոր ստեղծած կոշտ անվտանգության համակարգի վրա, վերացրեց ընդդիմությունը ու սկսեց, այսպես ասած, “տնտեսության ազատականացման” քաղաքականություն վարել: Արդյունքում 11 տարիների ընթացքում հասարակությանը պատկանող ռեսուրսները, ինֆորմացիոն եւ կապի միջոցները դարձան մենաշնորհ անհատների ձեռքում:

Ներկայումս այդ քաղաքականության արդյունքում փոքր քաղաքները, ի տարբերություն մեծերի, անուշադրության են մատնված, գլխավոր քաղաքական կենտրոններն ավելի վեր են դասվում, քան արվարձանները, էլիտայի ու սովորական ազգաբնակչության միջեւ ջրբաժանն ավելի է մեծանում… Հենց այս պատճառով մոտավորապես մեկ տարի առաջ սկսվեց հեղափոխական շարժումը:

Կարելի է ասել, որ սիրիացիներին ավելի կտրուկ գործողությունների գնալ ստիպեց Թունիսի եւ Եգիպտոսի հեղափոխությունների դրական հանգուցալուծումը: Արաբական աշխարհի երկրներն իրար հետ կապված են էմոցիոնալ եւ մշակութային հզոր կապով, ու դա է պատճառը, որ Արաբական գարունը հեշտությամբ տեղափոխվեց Թունիսից Եգիպտոս, Լիբիա, Յեմեն, Բահրեյն եւ Սիրիա: 

- Դուք իսկապե՞ս կարծում եք, որ ռեժիմի փոփոխության դեպքում Սիրիան կդառնա ավելի ժողովրդավար երկիր: Իսկ այդ պարագայում Եգիպտոսի օրինակը Ձեզ չի՞ վախեցնում: Այնտեղ հեղափոխությունը մեկ տարի առաջ է ավարտվել, բայց անհանգիստ վիճակը դեռ շարունակվում է եւ ստիպում մարդկանց գնալ Թահրիր: 

- Անիրատեսական կլինի հավատալ, որ Սիրիան շատ շուտով կդառնա դեմոկրատական սկզբունքներով առաջնորդվող երկիր` «Բաաս» կուսակցության 50 տարի իշխանությունից եւ Ասադների 42 տարի տեւած բռնապետությունից հետո: Դժվար է, քանի որ սոցիալական դասերի միջեւ առկա է հսկա տարաբաժանում, գոյություն ունեն կրոնական եւ անջատողական ուժեր, թույլ արտադրություն, քաղաքական էլիտան էլ ոչ այնքան նորմալ մակարդակի է: Դեմոկրատիայի կերտմանը մասնակցում են հասարակական զանգվածներ, որոնք պայքարում են բռնապետության դեմ, ուզում են, որ երկրում հասարակությունն ավելի ազատ լինի: Ինքս գտնում եմ, որ հեղափոխությունը Սիրիայում կբերի ավելի ազատ վիճակի, բազմակարծությունը կգերիշխի, կստեղծվեն լավ հնարավորություններ քննարկելու սոցիալական, քաղաքական, օրենսդրական խնդիրներ, բայց, այնուամենայնիվ, կայուն դեմոկրատիան ավելի դժվար գործընթաց է:

Բավարար չէ միայն ռեժիմի տապալումը հանուն դեմոկրատիայի, քանի որ պետք է հոգեպես դուրս գալ Սիրիան կառավարող Ասադների ժամանակաշրջանից, որը ֆիզիկական եւ հոգեւոր ճգնաժամի առաջ է կանգնեցրել քաղաքական դաշտը: Եթե հեղափոխությունն իրականանա, հասարակությունը կանգնելու է լուրջ մարտահրավերների առաջ. պետք է իրականացնել վերակառուցում, որը կլինի առաջին վերակառուցումը երկրի պատմության ընթացքում, ինչպես նաեւ անհրաժեշտ է ավելացնել շփումները հասարակության տարբեր դասերի միջեւ՝ փորձելով հաշտեցնել սիրիական ժողովրդի այդ դասերը…

Նաեւ կարծում եմ, որ Եգիպտոսի ներկայիս վիճակն ամեն դեպքում ավելի լավ է ու կայուն, քան Մուբարաքի ժամանակ: Թեկուզ միայն իսլամիստների հեռանկարային գործունեության օրինակով, ովքեր այսօր մեծամասնություն են կազմում Եգիպտոսի քաղաքական համակարգում. նրանք այսօր կորցրել են իրենց “զոհի” կարգավիճակը եւ կարծես թե հասնում են հաջողությունների Եգիպտոսի սոցիալական եւ տնտեսական խնդիրները բարձրաձայնելու եւ լուծումներ փնտրելու ճանապարհին: Եգիպտոսում արդեն ստեղծվել է լավ հնարավորություն քաղաքական բանավեճերի եւ ավելի շատ քաղաքական ազատության համար: Սա պատմություն է՝ լի խնդիրներով, որոնք «հավերժ չեն» ու չեն ճահճանալու ու թարախակալելու:

-2005 թվականին Ձեր հարցազրույցներից մեկում Դուք կանխատեսել էիք. “ …Իմ նախընտրած սցենարը ռեժիմի ամբողջական փոփոխությունը չէ: Ավելի շատ պետք է արտաքին ճնշում առկա ռեժիմի վրա, որպեսզի ավելի մեծ թվով սիրիացիներ ծավալեն հասարակական գործունեություն, եւ որքան շատ լինի այդ սիրիացիների թիվը, այնքան ավելի լավը կլինի Սիրիայի ապագան…”: Հիմա է՞լ եք գտնում, որ այս սցենարը հնարավոր է, թե՞ Ասադը պետք է ամեն դեպքում հեռանա: 

-2005-ին ամեն ինչ այլ կերպ էր: Այն, ինչ այն ժամանակ խանգարում էր երկրում  հասարակական կարգին, արտաքին ճնշումն էր, ու կար անհրաժեշտություն սիրիացիների շրջանում ավելի մեծ հասարակական հետաքրքրություն առաջացնել քաղաքական գործընթացների նկատմամբ: Դա արվում էր, քանի որ մտավախություն կար, որ ռեժիմը կտապալվեր, իսկ սիրիական հասարակությունն այդ պահին քաղաքականապես ակտիվ չէր լինի: Այսօր իրավիճակը լրիվ այլ է: Մենք ունենք հեղափոխություն, հանրահավաքներ, որոնց մասնակցում են մեծ թվով ակտիվ սիրիացիներ տարբեր շրջաններում, ինչն, անշուշտ, տանելու է դեպի ռեժիմի տապալման: Ասադը, ով 2012-ի փետրվարի 17-ի դրությամբ սպանել է 8280 մարդ, պետք է հեռանա:

- 2011-ի դեկտեմբերի 7-ին ամերիկյան հեռուստաալիքներից մեկին տված բացառիկ հարցազրույցում Ասադը նշել էր. “…Մենք երբեք չենք ասել, թե ժողովրդավար երկիր ենք, բայց դրա հետ մեկտեղ մենք այն չենք, ինչ նախկինում, մենք առաջ ենք շարժվում… բարեփոխումներով: Հատկապես վերջին 9 ամիսների ընթացքում մենք բավական առաջընթաց ենք գրանցել: Ժողովրդավար երկիր դառնալու համար շատ ժամանակ է անհրաժեշտ, բայց մենք գնում ենք դրան: Այն ամենը, ինչ ես անում եմ, հիմնված է իմ ժողովրդի կամքի վրա…”: Պարոն Սալեհ, նախագահին կարծես թե ժամանակ է պետք ռեֆորմներ իրականացնելու համար… ու նա խնդրում է, որ իրեն ժամանակ տան: Ինչու՞ ընդդիմությունը չի համաձայնվում Ասադին շանս տալ:

-  Դուք հիմա խոսում եք մի մարդու մասին, ով սկսել է կառավարել երկիրը հեղափոխության բռնկումից 11 տարի առաջ: Սկզբում նա ասում էր, որ առաջնայինը տնտեսական բարեփոխումներն են, հետո անցավ վարչական բարեփոխումներին՝ իբր հանուն երկրի անվտանգության: Ես չգիտեմ պատմությունից նման օրինակ, որ Բաշար ալ Ասադի նման բռնակալները` իշխանության ու փողի սիրահարները, վերափոխվեին ու դառնային դեմոկրատական արժեքներ դավանողներ: Մոտ օրերս քվեարկության է դրվելու Սահմանադրության նոր տեքստը: Սա մի նոր ապացույց է, որ ռեժիմը դեմոկրատիայի անցնելու մտադրություն ընդհանրապես չունի: Այդ Սահմանդրությունն Ասադին տալիս է անսահմանափակ իշխանություն, տալիս է հնարավորություն իր նախագահական ժամկետի ավարտից հետո` 2014 թվականին նորից առաջադրվել նախագահի պաշտոնում: Իսկ հասարակ սիրիացուն որեւէ բան չի տալիս… Այս Սահմանադրության ընդունման ժամանակահատվածում հարյուրավոր սիրիացիներ են զոհվել: Ըստ նոր Սահմանդրության, նախագահը պատասխանատու է այն ամենի համար, ինչ անում է իր լիազորությունների շրջանակում, բացառություն է կազմում “դավաճանությունը”: Ստացվում է, որ, ըստ նոր Սահմանադրության, Ասադը պատասխանատու չէ իր հրամանով սպանված հազարավոր սիրիացիների մահվան համար: Ուստի այս նոր Սահմանադրությունը հաշվարկված է այնպես, որ նվազագույն վնաս հասցվի նախագահի հեղինակությանը եւ նրա ընտանիքին ու կարողությանը:

- Ասադի աջակիցները մեղադրում են ընդդիմությանն Արեւմուտքի ձեռքին խաղալիք լինելու համար: Ի՞նչ եք մտածում այս մասին: 

- Դե, համակարգը միշտ ճիշտ է իր հակառակորդներին քննադատելիս… Սիրիայում հեղափոխությունը բռնկվեց առանց որեւէ արեւմտյան երկրի աջակցության, իսկ դրանից դեռ մեկ տարի առաջ նույն արեւմտյան երկրների ու Ասադի ռեժիմի հարաբերությունները գնալով ավելի էին ջերմանում, ու այդ ժամանակ ոչ ոք չէր խոսում սիրիական ժողովրդի եւ ընդդիմության մասին: Այո, շատերն են այս հեղափոխությունը կապում արեւմուտքի աջակցության հետ: Ամեն դեպքում,  ես համոզված եմ, որ մոտ ապագայում այդ ուժերը փորձելու են ազդել սիրիական ընդդիմության վրա, ու ամեն ինչ անելու են, որ այն ծառայի իրենց շահերին: Սա մի երեւույթ է, որի հետ մենք բախվելու ենք շատ շուտով:

- Իսկ լիբիական սցենարի կրկնությունը որքանո՞վ եք հավանական համարում Սիրիայում:

 - Կարծես թե նման կրկնություն ոչ ոք չի ուզում: Ոչ սիրիական կողմը, ոչ Արեւմուտքը, ոչ էլ արաբական մյուս երկրները… Բայց, հնարավոր է, որ տեսնենք լիբիական սցենարի փոքր-ինչ փոփոխված տարբերակը, եթե ռեժիմը շարունակի զանգվածային սպանությունները: Ամեն դեպքում, դրությունը քիչ-քիչ սահում է սիրիացիների ձեռքերից, հարցը գնալով ավելի միջազգայնացվում է:

- Սիրիական ընդդիմությունը բազմատարր է, հիմնականում երկրից դուրս է գործունեություն ծավալում: Չկա՞ արդյոք անհասկացվածություն ընդդիմության տարբեր կուսակցությունների միջեւ:

- Երբ ընդդիմությունը ներկայացնող “Մուսուլման եղբայրների” գործունեությունն արգելվեց Սիրիայում, սիրիացի այլախոհները բավական խնդիրներ ունեցան երկրի ներսում: Հեղափոխությունից հետո, դժբախտաբար, շատերը հեռացան երկրից: Անցած տարի ստեղծվեց Սիրիայի ազգային խորհուրդը, որը միավորեց իսլամիստներին, սեկուլյարիստներին, լիբերալներին… Սիրիայի ազգային խորհուրդը մեծ աջակցություն է վայելում նաեւ երկրի ներսում: Ես ինքս որեւէ քաղաքական ուժ չեմ ներկայացնում, ես քաղաքական գործիչ չեմ: Աջակցում եմ հեղափոխությանն իմ հոդվածներով ու ստեղծագործություններով:

- Թուրքիան փաստորեն դավաճանեց Ասադի ռեժիմին: Ձեր նշած Սիրիայի ազգային խորհրդի կենտրոնակայանը Անկարայում է գտնվում: Վերջերս էլ պաշտոնական Անկարան Ասադին համեմատեց Սլոբոդան Միլոշեվիչի հետ: Արդյո՞ք սիրիական ընդդիմությունն իսկապես վստահում է Թուրքիային եւ նրա հետ հետագայում էլ համագործակցության հույսեր է կապում: 

- Իմ կարծիքով, մենք թուրքերին չվստահելու պատճառ չունենք: Թուրքիան միջազգային ասպարեզում լուրջ դերակատարում ունեցող երկիր է, իսլամական երկրի լավ օրինակ, աշխարհիկ պետություն, որն իր քաղաքացիներին տալիս է բազմաթիվ քաղաքացիական արտոնություններ՝ մեր երկրի ու արաբական մյուս երկրների հետ համեմատած:

Սիրիական ընդդիմության վիճակն այսօր այնքան էլ հարմար չէ, որ Թուրքիայի ամեն քայլի նկատմամբ դետալային կասկածամտություն դրսեւորի, հակառակը, պետք է գործել Թուրքիայի ու մյուս երկրների նկատմամբ վստահության հիմքի վրա: Սպասվում է, որ հեղափոխությունից հետո նոր կառավարությունը գործելու է Սիրիայի ազգային շահերից ելնելով, եւ այդ գործում համագործակցությունը թե տեղական եւ թե միջազգային տարբեր ուժերի հետ ցանկալի է:

- Արաբական լիգան մոտ ապագայում կփորձի՞  օրինականացնել Սիրիայի դեմ ռազմական գործողությունների մասին օրինագիծը: 

- Դա հնարավոր է: Հատկապես այն պարագայում, եթե անվտանգության միջանցք բացելու գործընթացը ձախողվի: Բայց Արաբական լիգան միայնակ նման որոշում չի կարող ընդունել, նրանց պետք է սատարեն նաեւ միջազգային այլ ուժեր: Ու կարծես թե ոչ ոք չի ցանկանում դեռ ռազմական գործողությունների մասին խոսել: Հենց միայն աճող հանցագործություններն ու նորանոր մարդկային կորուստները կստիպեն արեւմտյան հանրությանը եւ Արաբական լիգային ավելի կտրուկ քայլերի դիմել:

- Իսկ ինչու՞ է Ռուսաստանը հրաժարվում պաշտոնական մակարդակներում սիրիական ընդդիմության ներկայացուցիչների հետ հանդիպումներից:

- Ռուսները ցանկանում են ընդամենը կոսմետիկ փոփոխություններ անել, իսկ ռեժիմը նույնը պահել: Նրանք աջակցում են ռեժիմին ու համարում, որ ընդդիմությունն է պատասխանատու երկրում տեղի ունեցող բռնությունների համար: Սա իրականության կոպիտ խեղաթյուրում է: Ըստ իս, Ռուսաստանի նման տեսակետի հիմնական շարժիչ ուժն այն է, որ այդ երկրի ռեժիմը էապես չի տարբերվում Ասադի ռեժիմից: Պատճառներից է նաեւ ռուսների` Արեւմուտքից վիրավորված լինելը, եւ նրանք ամեն ինչ անում են, որ առավելագույն օգուտներ քաղեն ստեղծված իրավիճակից:

- Ինչպիսի՞ զարգացումներ են հնարավոր Դամասկոսում ԱՄՆ-ի դեսպանատան փակման եւ արեւմտյան մի շարք դիվանագետների` երկրից վտարման արդյունքում: Եվ ի՞նչ ազդեցություն կունենան տնտեսական պատժամիջոցները երկրի վրա:

- Կարծում եմ, դեսպանների հետ կանչումը չունի որեւէ կարեւորություն, դա մի պարզ ստրատեգիա է, որը հանգեցնելու է ռեժիմի փլուզմանը մոտ ապագայում: Սա նաեւ տանում է տնտեսական պատժամիջոցների: Իհարկե, այդ պատժամիջոցները ռեժիմի վրա էլ են ազդում, բայց դրանք ավելի շատ սովորական ժողովրդին են վնասում: Մի բան հստակ է. որքան գոյատեւի ռեժիմը, այնքան քաղաքական, տնտեսական, հումանիտար առումներով ավելի դժվար է լինելու:

- Հետաքրքիր է, ի՞նչ պլաններ ունի Ալ Քաիդան Սիրիայի հարցում: Հիշենք, որ օրեր առաջ Այման ալ-Զավահրին ուղերձում դիմելով սիրիացի ժողովրդին՝ կոչ էր արել մահմեդականներին կռվել իրենց սիրիացի եղբայրների հետ ազատության համար, հիվանդ եւ անջատողական ասադների ռեժիմի դեմ. “Վիրավորված Սիրիան դեռ արնահոսում է, եւ մսագործ Ասադը անզուսպ է ու կանգ չի առնում…”: Շատերը կասկածներ ունեն, որ սիրիական ընդդիմությունը կապեր ունի Ալ Քաիդայի հետ…

- Ալ Քաիդան մեկուսացված է թե միջազգային, թե տեղական ասպարեզում, ու նրանք այսօր հնարավորություններ են փնտրում ապացուցելու, որ դեռ գոյություն ունեն: Բայց Ալ Քաիդան չի ողջունել սիրիական հեղափոխության սկիզբը, ինչը չի կարելի ասել Եգիպտոսի եւ Թունիսի դեպքում… Եվ Զավահրիի այս խոսքերն առաջին անդրադարձն են սիրիական հեղափոխությանը, ու ինձ թվում է` դա տարօրինակ է ու կասկածելի: Այստեղ գործ ունենք ահաբեկչական խմբավորման հետ, որը փորձում է իր համար ճանապարհ հարթել իբր թե սիրիացի ժողովրդի պայքարին սատարելու միջոցով:

Կա ինֆորմացիա, որ այս տարվա սկզբին ազատ է արձակվել Ալ Քաիդայի պարագլուխ Մուստաֆա Սեթմարիամ Նասարը (Աբու Մուսաբ ալ-Սուրին), ում Սիրիային էր փոխանցել ԱՄՆ-ը: Սա էլ է տարօրինակ է:

Հեղափոխությունը մեր հասարակության առողջ լինելն է փաստում. այս գործընթացին մասնակցել են տարբեր սերունդներ, մահմեդականներ եւ ոչ մահմեդականներ, կանայք եւ տղամարդիկ… Ազատությունն է հեղափոխությունների հիմնական արժեքը, իսկ Ալ Քաիդայի գործողությունների հիմքում ընկած է վրեժը:

Ես ձեզ հավաստիացնում եմ, որ սիրիական ընդդիմությունը կապված չէ Ալ Քաիդայի հետ: Այլ հարց է, արդյո՞ք կան անհատներ, որոնք շփումներ ունեն այդ կառույցի հետ: Այ սա հարց է…

- Դուք 16 տարի եք անցկացրել սիրիական բանտում: Պատմեք, խնդրում եմ, թե ի՞նչ է  նշանակում ազատազրկվել այդքան տարով, եւ ինչի՞ համար էին Ձեզ բանտարկել:

- Դա մի աննկարագրելի զգացում է, քեզ ամբողջովին կորցնում ես, չգիտես, երբ է այդ ամենը վերջանալու, անկառավարելի ես դառնում, ընկնում անհայտի ձեռքերի մեջ: Ես 11 տարի ու 4 ամիս եմ անցկացրել առանց դատավարության, ինչը նշանակում է, որ ինձ զրկել են ճշմարտությունն իմանալու իրավունքից: Երբ իմ ազատազրկման 15 տարիներն ավարտվեցին, ինձ ոչ միայն ազատ չարձակեցին, այլեւ մյուսների հետ միասին ստիպեցին մասնակցել այդ սարսափելի բանտի ավերման աշխատանքներին. պատճառը մեկն էր՝ ուզում էին ինձ ավելի երկար պահել բանտում: Սա էլ է այս ռեժիմի ամենացայտուն բնութագրիչներից մեկը. բաց չթողնել բանտարկյալներին անգամ ազատազրկման ժամկետից հետո: Անում են ամեն բան, որ բանտարկյալը պատրաստ լինի կատարել իրենց բոլոր պահանջները, հաճախ նույնիսկ արժանապատվությունը վիրավորող պահանջները, միայն թե դուրս գա այդ դժոխքից: Հաֆեզ Ասադը խորշանքի խորհրդանիշն է…

Իմ ձերբակալության պահին ես 19 տարեկան էի, համալսարանի ուսանող, ընդդիմադիր Կոմունիստական կուսակցության անդամ եւ փորձում էի ամեն ինչ անել երկրի դեմոկրատացման համար: Այդ պատճառով էլ ինձ բանտարկեցին…

- Կարո՞ղ եք նկարագրել, թե ինչ է կատարվում Դամասկոսում այս պահին… Մեզ հասել են լուրեր, որ մարդիկ վախից անգամ տանից դուրս չեն գալիս:

- Սովորական է ամեն ինչ, բայց ամեն դեպքում զգում ես վերահսկողության ծանր ստվերը փողոցներում: Գիշերային երթեւեկությունը պակասել է: Այո, մարդիկ փորձում են ինչքան հնարավոր է քիչ դուրս գալ փողոց… Ավելի ակտիվ են արվարձանները, դրանք են հենց հեղափոխության ծագման օջախները:

- Հայաստանը շատ մտահոգ է Սիրիայում ապրող հազարավոր հայերի ճակատագրով… Եթե հեղափոխությունը հաղթի, Սիրիայում բնակվող հայերի վրա ճնշումներ կլինե՞ն: 

-Ի՞նչ պետք է պատահի հայերին: Չեմ հասկանում, թե ինչու է առաջացել այն մտավախությունը, թե նրանք ճնշումների կենթարկվեն: Սա, կարծում եմ, ավելորդ անհանգստություն է: Որեւէ մեկը հայերին որեւէ բանում չի մեղադրում… Համենայն դեպս, ես նման բան չեմ լսել: Հայերն ապրում են այստեղ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո: Նրանք լիովին ինտեգրված են սիրիական հասարակությանը եւ նրա մի մասն են կազմում:

- Կանխատեսեք, խնդրում եմ, թե ե՞րբ խաղաղությունը կրկին կվերադառնա Մերձավոր Արեւելք: 

- Ոչ մոտ ժամանակներս… Տարածաշրջանում դեռ  քաղաքական եւ հոգեբանական ճնշումներ կլինեն՝ մինչեւ հասարակությունները սովորեն նոր պայմաններին: Կան մի շարք խնդիրներ, որոնք միմյանց միջեւ պայքարից տարբեր ինչ-որ բան են: Բացի այդ, չմոռանանք արաբա-իսրայելական հակամարտության մասին, որը չի լուծվի, մինչեւ Պաղեստինի անկախությունը չճանաչվի: Իսրայելն արաբական աշխարհում միշտ եղել է ավերածությունների ու բռնակալության դաշնակից:

Յասին Սալեհի հետ զրուցեց Նարինե Դանեղյանը` հատուկ Մեդիամաքս-ի համար: