Չինական Նոր տարվա օրերին գուցե ճիշտ ժամանակն է՝ ամփոփելու նախորդ տարին եւ երազանքներ պահելու 2016թ. համար:

Ապրիլին դուք ընկերություն եք գրանցում Հայաստանում եւ նույն օրն իմանում եք, որ երեխա եք ունենալու: Երկու նախագիծ միաժամանակ սկսելը շատ զիլ է՝ համոզում ես ամուսնուդ: Հասկանալով, որ խաղաղ ատոմը հանդարտեցնել հնարավոր չէ, նա համաձայնում է բիզնես սկսել:

Մեկ ամիս տեւում է իրերի հավաքումն ու մեքենայով դեպի Երեւան ճանապարհորդությունը: Այդ փուլում մտահոգվում ես այն բանով, թե ինչ թուղթ պետք է օգտագործես այցեքարտերի համար՝ հասարա՞կ, թե՞ դիզայներական: 

Մայիսի սկզբին գալիս ես Երեւան: Մոսկվայի անվերջ ձմեռվանից հետո ամառ ես ակնկալում, բայց քո նոր հայրենիքը դիմավորում է քեզ չտեսնված ցրտով, որի նմանը չի եղել «ԽՍՀՄ տարիներից ի վեր»:

Ձեռքիդ ունես մեքենա, գրասենյակ, 2 տոննա շուշեղեն: Շատ ցուրտ է: Վախեցած սկսում ես մտածել տուն վերադառնալու մասին:

Առաջին երկու շաբաթն անցկացնում ես կապեր հաստատելով: Գործարանի հարեւանները սկսում են ակտիվորեն հետաքրքրվել, թե ինչ է կատարվում, մեղր առաջարկել, հարազատներին խորհուրդ տալ աշխատանքի ընդունել:

Յուրացնում ես Հայաստանում բիզնես վարելու բյուրոկրատական եւ իրավական առանձնահատկությունները: Ամեն բան, պարզվում է, այդքան էլ բարդ չէ ու իրագործելի է:

Զուգահեռաբար ծանոթանում ես տեղի առողջապահության համակարգի հետ: Համոզում ես բժիշկին, որ յոգան պարտադիր չի նշանակում պահարանի վրայից ցատկել: Սովորում ես, որ մեկ հղիի հետ բժիշկի սենյակում գտնվում են սկեսուրը, մայրն ու ամուսինը, եւ բոլորի կարծիքը ավելի կարեւոր է, քան հենց հղիինը: Մի երկու անգամ բժշկին այցելում ես ընկերուհուդ հետ, որ «իմանան՝ դու մենակ չես եկել»:

Մի երկու ամսից ուժասպառ ես լինում, հոգնում ես օտարությունից ու գնում Մոսկվա: Կենտրոնի ռեստորաններից մեկում հանկարծ գիտակցում ես, որ օդում ցինիզմ է զգացվում ու հոգեւորի պակաս: Հիշում ես Կասկադը ու փախչում այդ բանկիրներից: Մեկ շաբաթից վերադառնում ես Երեւան:

Նոր կապեր ես ձեռք բերում, նոր ծանոթություններ: Զարմանում ես մարդկանց բաց ու բարյացակամ լինելուց՝ համեմատությունը Մոսկվայի օգտին չէ:

Պատահական ծանոթությունները Ֆեյսբուքում, երբ գրում են «Կարդացի ձեր պատմությունը, եթե օգնություն է պետք, միշտ գրեք, ես ժամանակ ունեմ, մեքենա, ընկերներ եւ այլն»՝ Մոսկվայի համար անհասանելի մակարդակ է: Իսկ այստեղ դրանք վերածվում են ընկերության: Ախ այդ «հայկական ձեւերը»: Կյանքն ավելի է հետաքրքրանում:

Բիզնես պլանն իրականության փորձություն է անցնում: Հիշում ես բիզնես դպրոցի ծրագրի բոլոր մոդուլները: Թղթի վրայի պլանն ու իրականությունը փոքր ինչ տարբերվում են: Ստիպված ես համապատասխանեցնել ցանկություններդ հնարավորություններիդ: Բաղադրատոմսերի փորձարկումները, հումքի ընտրությունն ու գնումները, տեխնոլոգիական քարտերի պատրաստումը, հարկման նրբությունները՝ կյանքն այսքան հետաքրքիր դեռ երբեք չէր եղել:

Հասկանում ես տարբերությունը կորպորատիվ կյանքի ու սեփական բիզնեսի միջեւ: Այցեքարտերի թղթի հարցն այլեւս չի մտահոգում: Այցեքարտերը պետք է լինեն պատշաճ ու ոչ թանկ: Վերջին պայմանը շատ կարեւոր է:

Կամաց-կամաց Երեւանը վերածում ես long week-end-ի այլընտրանքային ուղղության ընկերներիդ համար: Ընկերուհիներդ սկսում են պարբերաբար «դեսանտով իջնել» Մոսկվայից: Նրանց հետաքրքրությունն ավելի ես հրահրում սուրճի բաժակով գուշակությունների մասին պատմություններով:

Վարժվում ես ավանդական «Ինչո՞վ օգնենք» հարցին եւ այն փաստին, որ դա ձեւականություն չէ, այլ օգտակար լինելու անկեղծ ցանկություն: Բավական արագ ներգրավվում ես գործընթացում եւ սկսում փոխադարձ օգնություն առաջարկել:

Օգնում են բոլորը.

- Հարեւանները (Պատահել է, որ շենքի կեսը փնտրում էր մի վարորդի, որը թեթեւ վնասել էր իմ մեքենան: Գտնել չհաջողվեց, բայց բոլորը մասնակցում էին),

- Ճանապարհային ոստիկանությունը (Չեն ալարի, կուղեկցեն ու ճանապարհը ցույց կտան, եթե, ի ուրախություն իրենց, մոլորվել ես: Իսկապես կուղեկցեն վառվող լուսարձակներով),

- Տաքսիստները (Կարող են լուծել ցանկացած հարց),

- Օդանավի հարեւանները (Կսկսեն ոտքի վրա օգնել այնպես, որ չես կարողանա հրաժարվել: Այնքան խորհուրդներ կտան ու բիզնեսի մասին խորհրդատվություն, իսկ թռչելու համար դեռ երկու ժամ կա),

- Պաշտոնական անձինք (Ամեն ինչ կթողնեն եւ կսկսեն լուծել քո խնդիրը՝ անկեղծ ու անհատույց):

Ցուցակը դեռ երկար կարելի է շարունակել:

Մեկ ամիս՝ մինչեւ արտադրանքի մեկնարկը, ապրում ես արտադրամասում: Մատակարար ընկերության աշխատողները չեն կարողանում գլուխ հանել համակարգից: Ստիպված ես սեփական ուժերով յուրացնել ավտոմատը: Ֆիզիկոս հայրդ խորհուրդներ է տալիս սկայպով: Երեք շաբաթ անդադար աշխատանքից հետո գործարկում եք արտադրությունը:

Այնտեղ գլուխ է բարձրացնում Քեմբրիջի պրոֆեսոր Կիտ Գուդալն իր մենեջմենթի «So far, so horrible» տեսություններով՝ բացատրելով, թե ինչու մեկ անձը չի կարող կատարել երեք գործառույթից ավելի:

Այցելում ես հայոց լեզվի պարապմունքների: Ամերիկյան համալսարանում առաջին պարապմունքից հետո հասկանում ես, որ երբեք ոչ ոք չի կարող հաղթել մի ազգի, որն ունի նման այբուբեն: Հասկանում ես հայերի կողմից Մաշտոցի պաշտամունքը:

Առաջին խմբաքանակը վաճառքի է ուղարկվում աշխատանքների մեկնարկից հինգ ամիս անց: Զարմանում ես՝ Մոսկվայում դրա համար մեկ տարի կպահանջվեր:

Տեղի արտադրողները սկսում են մարկետինգային հարցերով խորհուրդների համար դիմել: Հասկանում ես, որ քեզ հաջողվել է հետաքրքիր ապրանք ստեղծել:

Երեւան Ձեր տեղափոխության ու արտադրության մեկնարկի մասին նորությունը տարածվում է մոսկվացի ծանոթների շրջանում: Սկսում են աջակցել այն մարդիկ, որոնց սովորաբար տեսնում էիր տարին մեկ, իսկ ավելի մտերիմները, հավանաբար, չդիմանալով քո ներքին ազատությանը, հեռանում են:

Ի հայտ են գալիս տեղի ֆան ակումբն ու «աբիժնիկների» խումբը: Երկու ճակատներն էլ օգնում են՝ հասկանում ես, որ ճիշտ ուղու վրա ես:

Սովորում ես չարձագանքել բոլորի խորհուրդներին ու հայ տղամարդկանց միանշանակ հայտարարություններին՝ քո բիզնեսի ապագայի մասին:

Երկու նորություն մեկ օրում. զավակի լույս աշխարհ գալը եւ Հայաստանից դեպի Մաքսային միություն մեղր արտահանելու պաշտոնական թույլտվությունը:

Իսկ դեկտեմբերի 31-ին Երեւանը ծածկվում է այնպիսի ձյունով, ինչպիսին «չէր եղել ԽՍՀՄ ժամանակներից ի վեր»: Բայց Հայաստանում ամեն բան այդպիսին է՝ կարծես առաջին անգամ լինի, կամ էլ նման բան դեռ չէր եղել:

Մարիա Սոբոլեւան B’arev Honey բրենդի հիմնադիրն է:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: