Որքան ուրախալի է, որ վերջին տասնամյակում մեր պետական մարմիններն ու հասարակական կազմակերպություններն ակտիվորեն զբաղվում են ներառական կրթության շուրջ հասարակական կարծիքի ձեւավորմամբ, խնդիրների վերլուծությամբ, լուծումների որոնումներով եւ համապատասխան օրենքների մշակմամբ:

Հայաստանը` որպես նորանկախ երկիր, դեռեւս ձեւավորման փուլում է: Օրենքներ մշակելիս հաճախակի որդեգրվում են մոտեցումներ այլ երկրների անցած փորձի լույսի ներքո: Կրթությունը, լինելով պետության կառուցման հիմնական կռվաններից մեկը, անմասն չի մնում այս գործընթացներից: Ուսումնական հաստատությունների ինստիտուտն արդիականացնելու նպատակով իրականացվող ներառական կրթությունը լուրջ մարտահրավերների առջեւ է կանգնեցնում մեր կրթական համակարգը, դասական մոտեցումները: Բնական է, որ դա կարող է դժգոհությունների առիթ տալ:
   
Ներառական կրթություն… Ի՞նչ է դա, ինչո՞ւ են այսքան հակասական կարծիքներ հնչում այս գործընթացի շուրջ:

Ներառական կրթությունը մի գործընթաց է, որն ուղղված է եւ արձագանքում է յուրաքանչյուր սովորողի կարիքներին` դպրոցներում ստեղծելով այնպիսի միջավայր, որտեղ ամեն մի աշակերտ արժեւորվում է իր առանձնահատկություններով: Ներառական կրթությունը երեխայի նկատմամբ ցանկացած խտրականություն բացառելու գաղափարախոսությունն է, յուրաքանչյուրին իր առանձնահատկություններով եւ եզակիությամբ ընդունելու մոտեցում: Ի լրացում ասեմ, որ ներառական կրթությունն ուղղված է հոգալու ոչ միայն հաշմանդամություն ունեցող երեխաների կրթական կարիքները. խտրականության կարող են ենթարկվել նաեւ որոշակի սոցիալական խավի, ազգային փոքրամասնության եւ այլ անհատական առանձնահատկություններ ունեցող երեխաներ:

Պարբերաբար առնչվելով ներառական կրթություն իրականացնող դպրոցների հետ` նկատել եմ, որ ներառական կրթության մոդելը մեր դպրոցներում ընկալվում է մասնակիորեն: Նախ` ներառական կրթությունն ասոցացվում է հաշմանդամություն ունեցող երեխաների հետ, իսկ վերջիններիս կարիքները բնութագրելու համար հաճախակի գործածվող “ներառականի երեխա” կամ “կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխա” սահմանումներն արդեն ենթադրում են առանձնացում եւ պիտակավորում: Արդյունքում այդ երեխաների հնարավորությունների նկատմամբ ուսուցիչների սպասելիքներն ու ակնկալիքները ի սկզբանե ավելի ցածր են լինում: Սա իր հերթին հանգեցնում է նրան, որ այդ երեխաների կարողություններն ու հնարավորությունները ամբողջությամբ չեն բացահայտվում եւ զարգանում:

ՀՀ Ազգային ժողովում համընդհանուր ներառական կրթության շուրջ լսումներն առիթ հանդիսացան մտորելու այս ուղղությամբ: Շատ մարդկանց, այդ թվում` ինձ համար մեծ նշանակություն կունենա այդ օրենքի ընդունումը, քանի որ դա նոր հնարավորությունների առիթ կընձեռի “կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող” երեխաներին: Սակայն ունեմ որոշակի մտավախություններ` որքանո՞վ են մեր դպրոցները պատրաստ նմանատիպ փոփոխությունների:

Միայն բարի ցանկությունը բավարար չէ, պետք է իրատես լինել: Մեծ քանակությամբ դպրոցների շենքային պայմանները հնարավորություն չեն տալիս դպրոցում ընդգրկել հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաների: Բացի այդ, ներառական կրթության գործադրումն հիմնովի ընկնում է ուսուցիչների ուսերին: Դպրոցների ուսուցչական կազմի պատրաստակամությունն ու նվիրումը բավարար չեն ներառական կրթությունը կայացնելու համար, նրանց անհրաժեշտ են նեղ մասնագիտական գիտելիքներ, որոնց իմացության դեպքում միայն կարելի է ճիշտ կողմորոշվել հատուկ կարիքով երեխաների հետ աշխատանքում:

Ներկայումս Երեւանի մանկավարժական համալսարանն իր բոլոր ուսանողների համար պարտադիր է դարձել “Ներառական կրթություն” առարկան, ինչը ապագա ուսուցիչներին հնարավորություն կտա ավելի լավ զինվելու ոլորտում աշխատելու համար: Սակայն կա մեկ այլ մտավախություն: Մեր կրթական համակարգում առկա խնդիրներից մեկը լուրջ խոչընդոտներ է ստեղծում ներառական կրթության իրագործման համար: Ոլորտի ցածր աշխատավարձերը գրավիչ չեն դարձնում այն որակյալ մասնագետների համար:

Մեկ այլ կարեւոր խնդիր է հասարակության լայն շերտերի գիտակցության ձեւավորումը այս հարցի շուրջ. հասարակական կարծիքը միատեսակ չէ: Ներառական կրթությունը բախվում է ոչ միայն կազմակերպչական դժվարություններին, այլեւ ուսուցիչների եւ ծնողների դժգոհություններին, քանի որ նրանցից շատերի համար ընդունելի չէ հատուկ կարիքներով երեխաների ընդրկումը հանրակրթական դպրոցներում: Ճիշտ գիտակցության ձեւավորումը տվյալ հարցում թերեւս նույն չափ կարեւոր է, որքան օրենսդրական եւ կազմակերպչական փոփոխությունները:

Մնում է ակնկալել եւ հուսալ, որ կայացվելիք որոշումը նպատակ չունի դառնալու պետական հերթական պլանի կատարում, իսկ ներառական կրթության ինստիտուտը կդառնա այն առաջին քայլը, որը կապահովի հատուկ կարիքներով անձանց լիիրավ ինտեգրումը հասարակությանը:

Լիլյա Կարապետյանը «Հույսի կամուրջ» ՀԿ ծնողական կապի համակարգողն է:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: