2017 թ. հունվարին ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական վարչությունը (ԿՀՎ) գաղտնազերծեց մոտ 12 միլիոն էջ փաստաթղթեր, որոնք վերաբերվում են ԿՀՎ-ի գործունեությանը 1940-1990 թթ: Գաղտնազերծված փաստաթղթերը որոշ չափով լույս են սփռում Սառը պատերազմի տարիներին ԿՀՎ-ի գործունեության վրա: Նյութերն ուսումնասիրելիս՝ Մեդիամաքսը գտավ Անաստաս Միկոյանի գործունեությանը վերաբերող մի շարք հետաքրքիր փաստաթղթեր եւ որոշեց «Միկոյանը ԿՀՎ աչքերով» հատուկ նախագիծ պատրաստել: Մեդիամաքսը նախագիծը ներկայացնում է «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության հետ համատեղ:

***
1958 թ. սեպտեմբերի 14-ին ամերիկյան NBC հեռուստաալիքը հեռարձակվեց «Երիտասարդներն ուզում են իմանալ ներկան» շարքի առաջին հաղորդումը, որի շրջանակներում ամերիկացի ուսանողներին հնարավորություն ընձեռվեց ճամփորդել Խորհրդային Միության տարածքով եւ հանդիպումներ ունենալ Կրեմլի ղեկավարների հետ: Նման ձեւաչափով առաջին հանդիպումը տեղի ունեցավ Խորհրդային Միության առաջին փոխվարչապետ Անաստաս Միկոյանի հետ, եւ հարցերի մեծ մասը վերաբերում էր ԽՍՀՄ-ի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ առեւտրային հարաբերություններին, ինչպես նաեւ զբոսաշրջության ոլորտում կապերին:

Միկոյան - Շատ ուրախ եմ հանդիպել ամերիկացի ուսանողների հետ եւ զրուցել նրանց հետ այնքան, որքան կների ժամանակը:

Հարց - Պարոն Միկոյան, ի՞նչ եք կարծում, նախագահ Էյզենհաուերի պատասխանը վարչապետ Խրուշչովի ուղերձին կարո՞ղ է նպաստել Խորհրդային Միության եւ Միացյալ Նահանգների միջեւ առեւտրային հարաբերությունների լավացմանը:

Միկոյան - Նախագահի պատասխանը ցույց է տալիս, որ ԱՄՆ-ի կառավարությունը կիսում է մեր կարծիքն առ այն, որ մեր երկրների միջեւ առեւտրային հարաբերությունների զարգացումը շահավետ կլինի ինչպես Միացյալ Նահանգների, այնպես էլ Խորհրդային Միության համար: Այն նաեւ արտահայտում է առեւտուրը խթանելու ԱՄՆ-ի կառավարության պատրաստակամությունը: Դա նոր, հաճելի ուղերձ է եւ, անկասկած, մեկ քայլ առաջ է առեւտուրը զարգացնելու ուղղությամբ :

Ցավոք, ուղերձը շրջանցում է այն խութերը, որոնք մեր միջեւ առեւտրի զարգացման համար արգելք են հանդիսանում: Նախկինում, երբ առեւտրի ծավալներն աճում էին, մենք ունեինք նախագահ Ռուզվելտի օրոք ՝ 1937 թվականին ստորագրված առեւտրային համաձայնագիր: Ցավոք, 1951 թվականին ամերիկյան կառավարությունը չեղարկել է այդ համաձայնագիրը, եւ այն այլեւս չի գործում: Ավելին, դրանից հետո ԱՄՆ-ն ընդունեց Խորհրդային Միության հետ առեւտրին դեմ ուղղված մի քանի օրենքներ եւ դեկրետներ: Օրինակ՝ սովետական ապրանքների ներմուծման վրա դրվեցին բարձր մաքսատուրքեր, ինչը գրեթե անհնար դարձրեց դրանց վաճառքը:

Իրականում, եթե այդ արգելքները չվերանան, գեղեցիկ խոսքերը լոկ խոսքեր կմնան: Այս ամենը կարող է որպես ամերիկյան կառավարության քննադատություն հնչել, սակայն սա ընկերական քննադատություն է, առանց որի խոսելն անհնար է:

Ներկա պահին մենք Պետդեպարտամենտի պատասխանին ենք սպասում:
Եթե նախագահի ուղերձին համապատասխան արվեն կոնկրետ առաջարկներ եւ քայլեր, մենք կարող ենք լավ առեւտրային զարգացում գրանցել:

Հարց - Առեւտուրն անհրաժե՞շտ է մեր երկրների միջեւ նորմալ հարաբերությունների համար, թե մենք կարող ենք նվազեցնել միջազգային լարվածությունն առանց առեւտրի ծավալներն ավելացնելու:

Միկոյան- Ես կարծում եմ, որ առեւտուրը մեր միջեւ, իհարկե, անհրաժեշտ է եւ տնտեսական առումով շահավետ է կողմերի համար, քանի որ կան ապրանքներ, որոնք մենք կարող ենք վաճառել եւ գնել փոխշահավետ հիմքերով: Վերջիվերջո մենք աշխարհի ամենամեծ երկրներն ենք: Անշուշտ, առեւտրի զարգացումը կարող է նպաստել լարվածության նվազեցմանը: Պատմությունն ապացուցում է, որ առեւտուրն անհրաժեշտ է: 1930-ական թվականներից մենք ակտիվորեն առեւտուր էինք անում, ինչու՞ այսօր չվերականգնել դա ավելի մեծ ծավալներով, հաշվի առնելով, որ այս ժամանակահատվածում երկու երկրները հարստացել են:

Հարց - Պարոն փոխվարչապետ, ի՞նչ երաշխիքներ կարող են ունենալ Միացյալ Նահանգները, որ սովետական տնտեսությունը կօգտագործի ամերիկյան ապրանքները միայն խաղաղ նպատակներով:

Միկոյան - Ի՞նչ երաշխիքներ եք դուք ուզում: Նախեւառաջ, ապրանքները, որոնք մենք ցանկանում ենք ձեռք բերել, ռազմական նշանակություն չունեն: Երկրորդը, ինչ վերաբերում է զենքի արտադրությանը, ապա մենք դրանցից բավականաչափ ունենք, եւ հավելյալ գնումների կարիք չկա: Եթե ուզում եք, մենք կարող ենք ձեզ մի փոքր զենք վաճառել: Բնականաբար, մենք դեռեւս չենք վաճառելու միջմայրցամաքային հրթիռները:

Անաստաս Միկոյանը

Լուսանկարը` Life