Մեդիամաքսը ներկայացնում է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված 100 վայրկյան նախագիծը: Այն հիմնված է Ցեղասպանության ականատեսների վկայությունների վրա` հրատարակված Հայաստանի Ազգային արխիվի կողմից:

Ջոն Դին ավստրալացի հասարակական գործիչ է:

«100 վայրկյան» նախագծի համար նա կարդացել է հատված Ցեղասպանությունը վերապրած Թովմաս Պողոսյանի վկայությունից:



Հայաստանի Ազգային Արխիվ, փաստաթղթերի հավաքածու

Կարինի հայ բնակչության կոտորածը վերապրած Թովմաս Պողոսյանի վկայությունը

1917
Կարին

Հաջորդ օրը մենք ինժեների հետ ճանապարհին էինք: Գլուխը կապկպած վիրավոր մի հայ մոտեցավ մեզ եւ հաց խնդրեց: Մենք նրան հարցրեցինք, թե որտեղից է, նա պատասխանեց. «Նրանք ինձ ողջ-ողջ թաղեցին, գերեզմանում երեք օր տանջվելուց հետո ինձ հաջողվեց դուրս գալ»:

Նա այն խմբից էր, որին թաղել էինք: Մենք նրան հաց տվեցինք ու նա գնաց դեպի աշխատող զինվորների վրանները, իսկ մենք վերադարձանք մեր վրանների մոտ: Նույն վիրավոր մարդը նստած էր այնտեղ: Զինվորները գերեզման էին փորում ու վիրավորն ասաց. «Դա ինձ համար է, նրանք ուզում են թաղել ինձ», եւ իսկապես, զինվորները նրան դրեցին գերեզմանում եւ թաղեցին:

Այս դեպքերից հետո սկսվեց Կարինից ու Դերջանից զանգվածային տեղահանությունը: Այդ պահին զինվորները առաջարկեցին, որ  այն մարդիկ, ովքեր այդ տարածքներում տուն ու ընտանիք ունեն, կարող են միանալ նրանց եւ աքսորվել:

Իմանալով, որ մեզ սպանելու են, մենք թույլ չտվեցինք դերջանցի զինվորներին միանալ իրենց ընտանիքներին: Բայց երբ զինվորները տեսան իրենց ընտանիքներին աքսորի ճանապարհին, չդիմացան եւ նրանց միանալու ցանկություն հայտնեցին: Այդ պահին գլխավորը եկավ ու խստորեն հրահանգեց ոչ մի տեղ չգնալ, հայտնելով, որ մի փոքր հեռվում բոլորը սպանվել են: Դա իմանալուց հետո այլեւս ոչ ոք չէր ուզում մեկնել:

Պրոդյուսեր՝ Արա Թադեւոսյան
Post Production` «Թումո» ընկերություն

Թովմաս Պողոսյանի վկայության աղբյուրը՝ National Archives of Armenia, Armenian Genocide by Ottoman Turkey, 1915, Testimony of survivors, Collection of documents, Yerevan-2013:

Վկայության հայերեն թարգմանությունը՝ Անժելա Կժդրյան:

«100 վայրկյան» նախագծի գլխավոր գործընկերը ՎիվաՍել-ՄՏՍ ընկերությունն է: