Փաստեր

•    Ծնվել է 1965թ. մայիսի 16-ին Երեւանում:

•    Սովորել եւ գերազանցության մեդալով ավարտել է Երեւանի թիվ 139 անգլիական թեքումով միջնակարգ դպրոցը:

•    Ընդունվել է ԵՊՀ բանասիրության ֆակուլտետի ռոմանագերմանական բաժինը, որի ավարտական կուրսն անցկացրել է ԱՄՆ Հյուսիսային Կարոլինա նաhանգի Դեյվիդսոն քոլեջում:

•    1983-1985 թթ. ծառայել է խորհրդային բանակում:

•    1989թ. գերազանցությամբ ավարտել է բուհը եւ շարունակել ուսումն ասպիրանտուրայում:  

•    1989թ-ից դասավանդել է ԵՊՀ ռոմանագերմանական եւ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետներում:

•    1993 -1994 թթ. եւ 1997-1998 թթ. եղել է ՀՀ նախագահի թարգմանիչ:

•    1994-1998 թթ. աշխատել է ՀՀ ԱԳՆ-ում: Սովորել է Վիեննայի դիվանագիտական ակադեմիայում:

•    1998-2003 թթ. եղել է ՀՀ երկրորդ նախագահի մամուլի քարտուղարը:

•    2003թ. մարտին նշանակվել է Մեծ Բրիտանիայի եւ Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունում ՀՀ արտակարգ եւ լիազոր դեսպան:

•    2005թ. դեկտեմբերից համատեղության կարգով նշանակվել է Իռլանդիայում ՀՀ արտակարգ եւ լիազոր դեսպան:

•    2010թ. հուլիսից ՀՀ ԱԳՆ Դիվանագիտական դպրոցի տնօրենն է: 

•    Ամուսնացած է, ունի երկու որդի:

Մանկության տարիների եւ ամառային արձակուրդների մասին 

- Պարոն Գաբրիելյան, պատմեք մի փոքր Ձեր մանկությունից: Որո՞նք են մանկության եւ պատանեկության հետ կապված Ձեր ամենավառ հիշողությունները: Որտե՞ղ եք սովորել:

- Դժվարանում եմ հիմա առանձնացնել մանկությունս ու պատանեկությունս, միգուցե այդ շրջանից շատ բաներ էլ արդեն լավ չեմ հիշում: Հուսամ՝ շատ սովետական չի հնչի, եթե ասեմ, որ մանկությունս, իմ սերնդակիցների մեծ մասի մանկության նման, երջանիկ է եղել: Սովորել եմ Երեւանի թիվ 139 անգլերեն թեքումով միջնակարգ դպրոցում: Թեեւ լավ էի սովորում, բայց բոլոր աշակերտների նման ես էլ ուրախանում էի երկար ամառային արձակուրդների կապակցությամբ եւ աշնանը չէի ցանկանում վերադառնալ դպրոց ու վերսկսել դաս սովորելու հայտնի առօրյան: Ընտանիքով սիրում էինք մեր հանգիստն անցկացնել տարբեր վայրերում՝ թե՛ Հայաստանի անտառաշատ վայրերում, թե՛ ծովափնյա քաղաքներում: Սակայն ես հատկապես անհամբերությամբ սպասում էի ամառային արձակուրդների այն շրջանին, որը պիտի անցկացնեի տատիկներիս մոտ` գյուղում: Մի տատիկս ապրում էր Էջմիածնի շրջանում, մյուսը` Իջեւանի: Մեկը հարթավայրային գյուղ էր, մյուսը` լեռնային: Դրանք շատ տարբեր միջավայրեր էին՝ տարբեր մարդիկ, սովորույթներ,  բնավորություններ, կենցաղ, բարբառներ: Օրինակ, մի գյուղում հացը թոնրում թխած լավաշն էր, մյուս գյուղում՝ փռում թխած եւ ոչ պակաս համեղ հացը, ընդ որում՝ թխում էին նաեւ տատիկներս: Ամռան ամիսներին գյուղում տարեկիցներիս հետ անցկացրած ժամանակս հետաքրքիր էր եւ արկածներով լի: Այն տարբերվում էր քաղաքի կյանքից: Հավանաբար, այդ շրջանից  ամենաշատը տպավորվել են անտառային արշավները, որոնք հետագայում ուսանողական խմբերով էինք գնում եւ արդեն գիշերակացով: Մեկ այլ բան, որով առանձնացել են մանկությունս եւ պատանեկությունս, ընթերցանությունն էր: Գիրք շատ էի կարդում, իսկապես շատ-շատ էի ընթերցում, ինչը հիմա ցավոք չի ստացվում:

- Հաճա՞խ եք կարոտում այդ անհոգ տարիները:

- Երեւի, կյանքի յուրաքանչյուր նախորդ փուլը հաջորդի համեմատ ավելի անհոգ է թվում, եւ այդ նախորդ շրջաններից կարոտում ես ոչ թե ինչ-որ յուրահատուկ բան, այլ կարոտում ես այն մարդկանց, ում հետ անցել են այդ անհոգ օրերը, եւ որոնք, ցավոք, այլեւս չկան:

- Նշեցիք, որ շատ եք սիրում ընթերցել: Հայտնի է, որ ձեր եղբայրը ՀՀ փոխվարչապետ, միջազգային տնտեսական ինտեգրման եւ բարեփոխումների նախարար Վաչե Գաբրիելյանն է: Մանկության, պատանեկության շրջանում միմյանց հետ մրցակցե՞լ եք ընթերցանության կամ սովորելու հարցում՝ թե ձեզնից ով ավելի շատ կամ ավելի արագ է գիրք կարդում:

- Վաչեն, իհարկե, շատ էր կարդում թե՛ այն ժամանակ, թե՛ հիմա: Նա խոր գիտելիքներ ունի ամենատարբեր, այդ թվում՝ իր մասնագիտությանն անմիջականորեն չառնչվող ոլորտների վերաբերյալ: Թե՛ դպրոցում, թե՛ համալսարանում Վաչեն հայտնի էր իր «հանրագիտարանային» գիտելիքներով: Բայց որեւէ մրցակցություն ես չեմ մտաբերում: Մենք տարբեր հետաքրքրություններ ունեինք, գուցե տարիքային տարբերությունն էլ էր դեր խաղում: 

Վահե Գաբրիելյանի ծնողները՝ գրականագետներ

Վազգեն Գաբրիելյանը եւ Ժենյա Քալանթարյանը

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից:

- Ձեր ծնողները անվանի գրականագետներ Վազգեն Գաբրիելյանն ու Ժենյա Քալանթարյանն են: Գրականագետների ընտանիքում ծնվելու հանգամանքը որքանո՞վ է ազդել Ձեր մասնագիտության ընտրության վրա: Ինչպե՞ս եւ ինչու՞ որոշեցիք դիմել ռոմանագերմանական ֆակուլտետ: 

-  Դպրոցում սովորել եմ գերազանց եւ այն ավարտել եմ ոսկե մեդալով, բայց նախասիրություններս հումանիտար ոլորտում էին: Հումանիտար առարկաներից ավելի ուժեղ էի, քան բնական գիտություններից: Հաղթում էի հայերենի օլիմպիադաներում, ստեղծագործում էի, հաճախում էի «Պիոներ կանչ» թերթում գործող եւ այն ժամանակ հայտնի «Շավիղ» գրական խմբակ, տպագրվում էի թերթում: Իմ պատմվածքները տպագրվել են «Պիոներ», «Գարուն» եւ այլ ամսագրերում: Անգլերենից գեղարվեստական թարգմանություններ էի անում, որոնք տպագրվում էին գրքերում եւ ամսագրերում: Այս իմաստով, մասնագիտության ընտրությունս կարծես պարզ էր: Ամեն ինչ հանգում էր նրան, որ պետք է դիմեի հայկական բանասիրության ֆակուլտետ: Բայց, ինչպես նշեցի, յոթ տարեկանից հաճախել եմ անգլիական թեքումով դպրոց, եւ ծնողներս հարցրին, թե չեմ ցանկանում արդյոք դիմել բանասիրության ֆակուլտետի ռոմանագերմանական բաժինը: Միեւնույնն է, պետք է ստանայի նույն կրթությունը, միայն թե արդեն մեկ լրացուցիչ լեզվի ավելի խոր իմացությամբ: Որոշումս կայացրի վերջին պահին եւ բուհ ընդունվեցի մեկ քննությամբ: Միշտ սիրով եմ սովորել անգլերենը, եւ համալսարանում էլ հաճույքով սովորեցի: Դարձա Պարույր Սեւակի անվան կրթաթոշակառու: Հաղթել եմ անգլերենի հանրապետական օլիմպիադաներում, մասնակցել միութենականի, իսկ ուսման ավարտական կուրսն էլ սովորեցի ԱՄՆ լավագույն քոլեջներից մեկում՝ Հյուսիսային Կարոլինա նաhանգի Դեյվիդսոն քոլեջում:

«Խանդավառությամբ եմ քվեարկել անկախության օգտին»

- Ձեր ուսանողական տարիներին արդեն սկսվել էր «պերեստրոյկայի» շրջանը: Այնուհետ ականատես եք եղել ԽՍՀՄ փլուզմանն ու նորանկախ Հայաստանի ծնունդին: Ինչպե՞ս եք հիշում այդ տարիները, ինչպե՞ս դրանք անդրադարձան Ձեզ վրա: 

- Չեմ կարող ասել, թե ակնկալում էի, որ ԽՍՀՄ-ը կփլուզվի: Գորբաչովի վերակառուցման տարիներին ծառայում էի խորհրդային բանակում՝ Լատվիայում, ապա Լիտվայում: Ծառայության վերջում արդեն որոշ փոփոխություններ զգալի էին, բայց փլուզման գաղափարից դա շատ էր հեռու: ԱՄՆ-ում՝ Դեյվիդսոն քոլեջում սովորելու շրջանը շատ մեծ ազդեցություն ունեցավ իմ աշխարհընկալման վրա: Ազատության, ժողովրդավարության, մարդու արժանապատվության, սեփական իրավունքներին տեր կանգնելու դրսեւորումներին ականատես էի ամեն քայլափոխին: Կյանքն այնտեղ շատ էր տարբերվում խորհրդային իրականությունից, եւ, բնականաբար, այդ ժամանակն իր հետքը թողել է ինձ վրա: 1988թ. Սպիտակի երկրաշարժի, Հայաստանում կազմակերպված առաջին հանրահավաքների շրջանում ես Հայաստանում չէի: Հանրահավաքներին չեմ մասնակցել, բայց անկախությունը, բնականաբար, համարում եմ բարձրագույն արժեք եւ ցավում եմ, որ մեր հասարակության մեջ այդ ընկալումը դեռեւս համատարած չէ:

- Իսկ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո սպասվող անորոշ ապագան Ձեզ չէ՞ր մտահոգում:

- Իհարկե, ԽՍՀՄ-ում ապագան ավելի կանխատեսելի էր, եւ հնարավոր էր որոշ չափով այն ծրագրել, իսկ անկախությունն ինչ-ինչ անորոշություն էր ենթադրում, հատկապես՝ տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակի պարագայում: Ամեն դեպքում, ես խանդավառությամբ եմ քվեարկել անկախության օգտին: Ամերիկայում սովորելու ընթացքում շատ անգամ զայրանում էի, երբ անընդհատ հարկ էր լինում մարդկանց բացատրել, որ ես ԽՍՀՄ-ից էի, ոչ Ռուսաստանից, եւ որ իմ երկիրը շատ ավելի հին պատմություն ուներ, քան նրանց իմացած շատ երկրներ: Մենք մեր անկախությունը վերականգնելու եւ սեփական երկիրն ունենալու շատ հազվադեպ հնարավորություն ունեցանք:

1993թ. գարնանային մեկ օրվա եւ դիվանագիտական կարիերայի մասին

- Ինչպե՞ս սկսվեց Ձեր դիվանագիտական կարիերան: Հայտնի է, որ սովորել եք նաեւ Վիեննայի դիվանագիտական ակադեմիայում:

- Ճիշտ եք: Ինձ բախտ է վիճակվել սովորել թե՛ խորհրդային, թե՛ ամերիկյան, թե՛ եվրոպական կրթական համակարգերում: Ավարտել եմ նաեւ Վիեննայի դիվանագիտական ակադեմիայի հատուկ դասընթացը, բայց այդ ժամանակ արդեն աշխատում էի ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունում: Իսկ դիվանագիտական կարիերայիս պատմությունը հետեւյալն է: 1993թ. գարնանը ինձ հրավիրեցին թարգմանելու նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի մի հանդիպում: Որքան հիշում եմ, հանդիպումը Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեի պատվիրակության հետ էր: Հանդիպման ավարտին, երբ բոլորս պատրաստվում էինք դուրս էինք սրահից, նախագահն ինձ խնդրեց մնալ: Մի քիչ հարցուփորձ արեց, ապա հրավիրեց աշխատակազմի ղեկավարին եւ անսպասելիորեն առաջարկեց ինձ աշխատել որպես իր թարգմանիչ: Այդպես անսպասելի դարձա երկրի նախագահի ավագ թարգմանիչը: Ի դեպ, Լ. Տեր-Պետրոսյանին թարգմանել եմ երկու փուլում` 1993-1994 թթ. եւ 1997-1998 թթ., նախագահ Ռ. Քոչարյանին էլ` 1998-2003 թթ. եւ, այսպիսով, անկախության առաջին 12 տարիներից շուրջ 8-ը ես եմ եղել ՀՀ նախագահների թարգմանիչը:

Վահե Գաբրիելյանը թարգմանում է ՀՀ նախագահ Ռ. Քոչարյանի եւ ԱՄՆ նախագահ Բ. Քլինթոնի հանդիպումը Սպիտակ տանը

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

Եթե խոսում ենք ԱԳՆ-ում աշխատանքի մասին, ապա պետք է խոստովանեմ, որ դեռեւս ԱԳՆ-ի ձեւավորման փուլում ստացել էի այնտեղ աշխատելու հրավեր, բայց մերժել էի տարբեր պատճառներով: Դրանցից մեկն այն էր, որ որպես դասախոսների ընտանիքում մեծացած մարդ՝ ինձ պատկերացնում էի ավելի շատ որպես ազատ, ստեղծագործող անձնավորություն, եւ հաստատ ոչ թե որպես մեկը, որն առավոտյան 9-ից մինչեւ երեկոյան 6-ը գրասենյակում նստած է: Օստապ Բենդերի ասած` սառը փիլիսոփա եւ ազատ գեղագետ: Այն ժամանակ չգիտեի, որ հետագայում օրերիս մեծ մասն աշխատավայրում է անցնելու (ժպտում է – խմբ.): Ինչեւէ, նախագահ Տեր-Պետրոսյանն առաջարկեց, որ ես ԱԳՆ-ում աշխատանքի փորձ ձեռք բերեմ, ես էլ համաձայնեցի: Պետք է խոստովանեմ, որ ի սկզբանե ինձ պատկերացրել եմ ավելի շատ մասնավոր հատվածում աշխատելիս: Պետական կառույցներում աշխատելու ցանկություն չեմ ունեցել, բայց այնպես ստացվեց, որ անընդհատ ստացա տարբեր աշխատանքների առաջարկներ`որպես դասախոս, նախագահի թարգմանիչ, դիվանագետ, նախագահի մամուլի քարտուղար, դեսպան, դպրոցի տնօրեն, եւ կյանքն այդ ուղղությամբ ընթացավ:

- Կարելի՞ է ասել, որ թարգմանչության հետ կապված այդ դիպվածը ճակատագրական եղավ Ձեր հետագա կյանքի համար:

- Այո եւ ոչ, որովհետեւ այն, իհարկե, նշանակություն ունեցավ, բայց դրան հաջորդող բոլոր փուլերում էլ որոշում ընդունելու հնարավորություն կար:

«Մտքովս չէր էլ անցնում, որ նախագահի մամուլի քարտուղար կաշխատեմ  շուրջ հինգ տարի»

- 1998թ. նշանակվեցիք նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի մամուլի քարտուղար:  Ի՞նչ տվեց Ձեզ այդ փոփոխությունը, ի՞նչ սկզբունքով էիք կառուցում Ձեր հարաբերությունները ԶԼՄ-ների հետ:

- Նախագահի մամուլի քարտուղարի աշխատանքը որքան պատվաբեր է, առնվազն նույնքան էլ պատասխանատու եւ ծանր: Երբ նշանակվեցի նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի մամուլի քարտուղար, մտքովս էլ չէր անցնում, որ այդ պաշտոնում կաշխատեմ հինգ տարի: Մտածում էի, որ ինչպես էլ լինի, մի սխալ բան կասեմ, ու առավելագույնը մեկ-երկու ամսից ինձ աշխատանքից կազատեն: Բայց այդպես չեղավ: Այդ աշխատանքը եզակի հնարավորություն էր, եւ ես շատ շնորհակալ եմ այն ինձ վստահելու համար:

Վահե Գաբրիելյանը՝ Մամուլի ազգային ակումբում լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

Մամուլի քարտուղարը, լինելով երկրի նախագահի կողքին, իրադարձությունների կիզակետում, պետք է մշտապես տեղյակ լինի ամեն ինչից՝ թե՛ արտաքին, թե՛ ներքին քաղաքականությունից, պատկերացնում ունենա քաղաքականության ձեւավորման, երկրի առջեւ ծառացած մարտահրավերի մասին: Քանի որ մամուլի քարտուղարի աշխատանքս համատեղում էի նախագահի թարգմանչի աշխատանքի հետ, շատ էր ոչ միայն զբաղվածությունս, այլեւ տեղեկացվածությունս: Դա ինձ համար գիտելիքներով հարստանալու, փորձառություն եւ կապեր ձեռք բերելու, մասնագիտական եւ քաղաքական տեսակետից հասունանալու անգնահատելի տարիներ էին: Ուսանելի եւ արդյունավետ էր նաեւ թիմային աշխատանքը: Իսկ ԶԼՄ-ների հետ հարաբերություները փորձել եմ կառուցել փոխադարձ հարգանքի եւ վստահության վրա, եւ եթե մեր համագործակցությունն ինչ-որ չափով ստացվել է, ապա կարծում եմ, որ այդ հարցում օգնել է նաեւ այդ մոտեցումը: Վստահ եմ, որ ամեն ինչ չի եղել անթերի, բայց մենք նորմալ հարաբերություններ ունեինք նաեւ ընդդիմադիր դաշտի լրագրողների հետ, եւ ուրախ եմ, որ շատերի հետ այդ հարաբերությունները պահպանվել են: Ես չէի փախչում ոչ մեկի զանգից, չէի փորձում նաեւ ճշմարտությունը թաքցնել: Շատ են եղել դեպքեր, երբ  լրագրողներին ասել եմ, որ իրականությունն այս է, բայց այս կամ այն պատճառով դրա մասին առայժմ չենք կարող խոսել: Եվ պիտի նկատեմ, որ  լրագրողները, այդ թվում՝ ընդդիմադիր կողմնորոշում ունեցողները, երբեւէ չեն խախտել պայմանավորվածությունը եւ հրապարակման ոչ ենթակա փաստը չեն հրապարակել:

- Կհիշե՞ք այդ շրջանում ամենալարված աշխատանքային օրը, դեպքը:

- Ամենածանր եւ ամենալարված օրը 1999թ. հոկտեմբերի 27-ն էր. լարված էր նաեւ դրան հաջորդած ժամանակահատվածը: Այդ օրն աշխատավայրում գիշերեցինք, հաջորդ օրերն ու ամիսներն էլ ծանր էին: 

Միացյալ Թագավորության եւ դեսպանի աշխատանքի մասին

- Խոսենք որպես դեսպան Ձեր գործունեության մասին: 2003թ. Հայաստանի          դեսպան նշանակվեցիք Միացյալ Թագավորությունում: Որո՞նք ենք ՄԹ-ում աշխատելու առանձնահատկությունները, ի՞նչ հաջողվեց, եւ ի՞նչ տվեց Ձեզ այդ աշխատանքը:

- Անգլերենն իմ կյանքում միշտ կարեւոր դեր է ունեցել, եւ այս իմաստով Անգլիան ու Ամերիկան ինձ համար սոսկ օտար երկրներ չէին: Մինչեւ դեսպան նշանակվելս շուրջ տասը տարի ՄԹ եւ ԱՄՆ երկրագիտություն էի դասավանդում, եւ տեսականորեն այդ երկրները լավ գիտեի: Ու եթե Անգլիա պարզապես այցելել էի, Ամերիկայում ապրելու ու սովորելու փորձառություն ունեի:

ՄԹ-ում ՀՀ դեսպան Վահե Գաբրիելյանն իր հավատարմագրերն է հանձնում Նորին Մեծություն Թագուհի Եղիսաբեթ Երկրորդին

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

Երբ արվեց ՄԹ-ում դեսպան լինելու առաջարկը, որոշակի պատկերացումներ ունեի առկա դժվարությունների մասին: Միացյալ Թագավորությունում դեսպան լինելը շատ երկրների դիվանագետների համար համարվում է կարիերայի գագաթնակետ, սակայն որքան էլ այն պատվաբեր լինի, այն բավական դժվար առաքելություն է, որովհետեւ ՄԹ-ն մեծ կշիռ ունի համաշխարհային թե՛ քաղաքականության, թե՛ տնտեսության, թե՛ մշակույթի ու կրթության ոլորտներում: Այն ունի հարուստ պատմություն եւ ավանդույթներ, եւ առանց այդ ամենի մասին պատշաճ գիտելիքներ ունենալու՝ կարծում եմ անգամ չարժե մտածել այդ երկրի հետ արդյունավետ համագործակցություն հաստատելու մասին:

Մեզ նման երկրների դեպքում իրադրությունն ավելի է բարդանում փոքր դեսպանության պատճառով: Այնուհանդերձ, թեեւ նման երկրում նման փոքրաթիվ անձնակազմով ու ռեսուրսներով դեսպանությունը բավարար չէ իսկապես մեծ խնդիրներ իրականացնելու համար, մեր դեսպանություններն աշխատում են ոչ միայն նվազագույն ռեսուրսներով պահպանել հարաբերությունների նվազագույն ընդունելի մակարդակը, այլեւ հաճախ անում են ավելին, քան մարդկային եւ նյութական անհամեմատելի մեծ ռեսուրսներ ունեցող այլ երկրներ:

Իմ առջեւ՝ որպես նորանշանակ դեսպանի, դրված էր հայ-բրիտանական հարաբերություններում մինչեւ այդ տարբեր պատճառներով ստեղծված եւ մեզ չբավարարող իրավիճակը շտկելու, բարելավելու խնդիր: Ես չէի ցանկանա գնահատական տալ իմ կամ իմ ղեկավարած ներկայացուցչության աշխատանքին, բայց կարծում եմ՝ մենք կարողացանք Լոնդոնում Հայաստանի դեսպանության աշխատանքը նկատելի դարձնել թե՛ մեր բրիտանական գործընկերների, թե՛ ընդհանրապես այնտեղ ներկայացված դիվանագիտական կորպուսի համար: Ցանկանում եմ նշել, որ իմ աշխատանքի տարիներին Լոնդոնում կար 185 երկրի դեսպանություն, շուրջ 30 միջազգային կազմակերպության ներկայացուցչություն,  Լոնդոնում բնակվում էր մոտ 24 հազար դիվանագետ:

Դեսպան Վահե Գաբրիելյանը շնորհակալագիր է փոխանցում ՄԹ նախկին վարչապետ, բարոնուհի Մարգարետ Թետչերին՝ 1988թ. երկրաշարժից հետո հայ ժողովրդին ցուցաբերած աջակցության համար

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

Իմ՝ որպես դեսպան աշխատանքի տարիներին մեր դեսպանատանը հաջողվեց, ի թիվս այլ բաների, Երեւանում կազմակերպել աշխարհում հայտնի մի քանի հեղինակավոր վերլուծական-հետազոտական կազմակերպություններից մեկի` Վիլթոն փարքի (Wilton park) համաժողովը, որին մասնակցեցին աշխարհի ամենատարբեր երկրների ներկայացուցիչներ: Դա այդ կենտրոնի առաջին արտագնա միջոցառումն էր մեր մեծ տարածաշրջանում, եւ այն մեծ իրարանցում առաջացրեց հարեւան երկրներում, որոնք նպատակ դրեցին ամեն գնով նման մի միջոցառում էլ իրենց մոտ կազմակերպել: Շատ այլ բաներ էլ կարելի է նշել, գուցե այլ առիթով:

ՄԹ-ի հետ պատմականորեն ձեւավորված մեր հարաբերությունները, վստահ եմ՝ հայտնի են շատերին: Հայտնի է նաեւ, որ ՄԹ-ում հայկական համայնքը մեծ եւ ազդեցիկ չէ, եւ մեր դիվանագետները ստիպված են մեծամասամբ ապավինել բացառապես սեփական ուժերին:

Անձնական տեսանկյունից, Լոնդոնում իմ երկարատեւ` յոթ տարիներից ավելի աշխատանքը, շատ բան տվեց իմ երկու մասնագիտությունների առումով:

Ձախից աջ՝ Նորին Մեծություն Թագուհի Եղիսաբեթ Երկրորդը, ՄԹ-ում ՀՀ դեսպան Վահե Գաբրիելյանը, Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս Ռովան Ուիլյամսը եւ Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

Դիվանագիտական կարիերայի տեսանկյունից, այն, իհարկե, ամենալավ դպրոցներից մեկն է, եւ ինձ սովորեցրել է շատ կարեւոր մի բան` մտածել խոշոր, կարելի է ասել գլոբալ մասշտաբով եւ առավել սիստեմավորված: Իմ մեջ ամրապնդվեց այն համոզմունքը, որ մի բան անելիս պետք է ձգտել այն անել գերազանց: Իմ մյուս` առաջին մասնագիտության (անգլերեն լեզու եւ գրականություն) ազդեցության մասին, կարծում եմ, խոսելու իմաստ էլ չկա: Բավարար է միայն ասել, որ ես դարձա Լեզվաբանների արտոնագրված ինստիտուտի անդամ: Հպարտ եմ, որ այդ կազմակերպությունում ինձ հայտնի ընդամենը երկու-երեք հայերից մեկն էի եւ միակը Հայաստանից:

Կրթության եւ արժանապատվության մասին

- Խոսենք կրթության մասին: Դուք դասավանդել եք ԵՊՀ-ում եւ շփվել նորանկախ պետության ուսանողների առաջին սերնդի հետ, իսկ այսօր արդեն ՀՀ ԱԳՆ Դիվանագիտական դպրոցի տնօրենն եք: Ո՞րն է ձեր գլխավոր ասելիքը ուսանողներին:

- ԵՊՀ-ում դասավանդել եմ դեռեւս 1989թ-ից: Դասավանդել եմ ռոմանագերմանական ֆակուլտետում եւ որոշ շրջան նաեւ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետում: Սակայն իմ կապը թե՛ համալսարանի, թե՛ ընդհանրապես կրթական համակարգի հետ շատ ավելի խորն է, քանի որ ծնողներս ավելի քան հիսուն տարվա փորձառությամբ դասախոսներ են, դոկտոր-պրոֆեսորներ, ամբիոնի վարիչներ: Ավելին, այս ոլորտում ներգրավված է մեր ամբողջ տոհմը: Մայրիկիս ծնողներն ուսուցիչներ են եղել, կրթության ոլորտում են աշխատում նաեւ կինս ու ավագ որդիս: Մեր ազգականներից շատերը դասախոսներ են կամ ուսուցիչներ:

Գիտեք դժվար է առանձնացնել մեկ ասելիք: Ուսանողներին փորձում եմ փոխանցել հետեւյալը. առաջինը՝ գիտելիքն իսկապես կարեւոր է, դա պարզապես գեղեցիկ խոսքեր չեն: Երկրորդը՝ ուսանողին տրված հնարավորությունը հավերժ չէ, եւ այդ ժամանակը պետք է ճիշտ օգտագործել: Երրորդը՝ կարեւորն  ինքնուրույն մտածելու կարողությունն է, իսկ դա անելու համար  կարեւոր է գիտելիքը: Եվ վերջինը, բայց ոչ պակաս կարեւորը՝ ոչինչ չպետք է անել արժանապատվության հաշվին: Եթե ուսանողը բուհ է գալիս ժամանակ սպանելու համար եւ տարբեր միջոցներով փորձում է գնահատական կորզել, այդ մարդն արժանապատվություն չունի, եւ նրանից ամեն ինչ սպասելի է:Կարծում եմ, որ մենք կարիք ունենք դաստիարակելու նաեւ պետական արժանապատվություն, երբ յուրաքանչյուրն իր արարքները չափում է նրանով, թե որքանով է իր խոսքը կամ գործն արժանապատիվ իր պետության համար: Կարծում եմ, որ սա եւս մեզանում բավարար չափով չի գիտակցվում:

-  Ձեր կարծիքով, որո՞նք են մեր կրթական համակարգի առջեւ ծառացած գլխավոր մարտահրավերները:

- Կրթության մասին կարող եմ շատ երկար խոսել, եւ ցավոք, ասելիքիս մեջ ցավը կգերակշռի: Թեեւ կան որոշ դրական զարգացումներ, ես վստահ եմ, որ արմատական բարեփոխման կարիք ունի ոչ միայն մեր կրթական համակարգը, այլեւ հասարակության վերաբերմունքը, ընկալումը կրթության հանդեպ: Իրականում մենք չենք արժեւորում ո՛չ կրթությունը, ո՛չ գիտելիքը, եւ այն պնդումը, թե հայերը կրթությանը մեծ նշանակություն են տալիս, իրականում ինքնախաբեություն է, թերեւս մեր հասարակության մեջ առկա մի շարք ինքնախաբեություններից եւ մոլորություններից ամենավտանգավորը: Եթե գնահատական նշանակելու կամ բարձր գնահատական նշանակելու համար միջնորդություններն ընդունելի են համարվում, ապա նշանակում է, որ մենք մեծ, շատ մեծ խնդիր ունենք: Դժբախտաբար շատ քչերն են գիտակցում այդ վնասի աղետալի հետեւանքները: Եթե դրան գումարենք նաեւ այն անհավատալի, բայց անժխտելի փաստը, որ գրագողությունը ոչ միայն պատժելի չէ, այլեւ թույլատրվում, խրախուսվում եւ նույնիսկ վարձատրվում է, ապա իրավիճակը շտկելու եւ լավատեսության որեւէ հիմք չի մնում:

Ձախից աջ՝ Բարոնուհի Քերոլայն Քոքսը, ՄԹ-ում ՀՀ դեսպան Վահե Գաբրիելյանը եւ նրա տիկինը

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

Ընդհանրապես, ինչպես բոլոր ոլորտներում, կրթության համակարգում եւս կարեւոր է պայքարը համատարած կիսագրագիտության եւ դիլետանտիզմի դեմ, գիտակցելը, որ սերունդ կրթելն իսկապես ամենակարեւոր գործն է: Շատ բաներ ասվում եւ արվում են մակերեսային մակարդակով: Մինչդեռ չի կարելի ակնկալել, որ խեղճ, անբարեխիղճ, վերջին անգամ 30-50 տարի առաջվա խորհրդային արտադրության գիրք կարդացած եւ այսօր այդ գրքերով դասավանդող, օտար լեզուներ չիմացող ուսուցիչը կամ դասախոսը կարող է կիրթ, գրագետ մարդ եւ արժանապատիվ քաղաքացի դաստիարակել:

Շատ եմ կարեւորում եմ նաեւ երկրի ճանաչողության կազմակերպումը նաեւ տեղական մասշտաբով: Հայրենասիրությունը չի դաստիարակվում ո՛չ վերամբարձ խոսքերով, ո՛չ լալահառաչ շարադրություններով: Ամեն մեկը պետք է ճանաչի իր քաղաքը, գյուղը, շրջանը, մարզը եւ երկիրը: Շատ-շատերը լավ գիտեն այլ երկրների տեսարժան ու հայտնի վայրերը, մինչդեռ իրենց շրջանում գտնվող պատմական վայրերից, մշակութային կոթողներից անտեղյակ են: Ամենակարեւոր ու ամենադժվար խնդիրներից է դաստիարակել, սերունդների մեջ ներարկել այն գաղափարը, որ անկախությունն ու քաղաքացու արժանապատվությունն անբանակցելի են: 

Ես կարող եմ երկար խոսել գնահատման չափանիշների, ուսումնական ծրագրերի, գիտական աստիճանների սարսափելի արժեզրկման, ուսումնական-գիտական աշխատանքների մակարդակի և դրանց թեմաների ընտրության, անթույլատրելի մակարդակի դասագրքերի և այլ խնդիրների մասին, բայց դրանց մասին խոսում են նաև ուրիշները: Օրինակ, ինձ խիստ զայրացնում է այն, որ բուհերի որոշ կաբինետներում, ամբիոններում, դեկանատներում կարող են ծխել կամ կանոնավոր խնջույքներ կազմակերպել: Սակայն հիմնական խնդիրն այսօր կարծում եմ բարոյական եւ հայրենասեր մարդ դաստիարակելն է: Դա թե՛ ընտանիքի, թե՛ դպրոցի խնդիրն է: Երբ ուսուցիչները կամ դասախոսներն իրենց վստահված երիտասարդին կարող են ասել «լեզո՛ւ սովորեք, որ այս երկրից գնաք», ապա դա արդեն դպրոցի կամ կրթական համակարգի դատավճիռն է:

Վահե Գաբրիելյանը` ՀՀ ԱԳՆ Դիվանագիտական դպրոցի ունկնդիրների հետ Արցախում

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

- Դուք ԱԳՆ դիվանագիտական դպրոցի առաջին տնօրենն եք: Ո՞րն է դպրոցի առաքելությունը եւ ինչպե՞ս ընդունեցիք այդ պաշտոնը ստանձնելու առաջարկը: Սա որոշակի իմաստով Ձեր վերադարձն էր դեպի կրթության ոլորտ:  

- Դիվանագիտական դպրոցը հիմնվեց, որովհետեւ չունեինք սեփական դիվանագիտական կադրերի պատրաստման մեր դպրոցը կամ, ինչպես մի ժամանակ ընդունված էր ասել` դարբնոցը, եւ ստիպված էինք հույսներս դնել այլ երկրների տարբեր հաստատություններում տարբեր ծրագրերով մեր դիվանագետների հնարավոր ուսման կամ վերապատրաստման վրա: Դրանք տարբեր բովանդակության եւ տեւողության ծրագրեր էին, որոնց կարող էինք մասնակցել, եթե կար համապատասխան ֆինանսավորում: Սովորաբար տարին մեկ-երկու դիվանագետից ավելի գործուղել չէր էլ ստացվում, բայց դա իհարկե այդ իրավիճակի միակ բացը չէր:

Կարելի է կարեւորել մեր դպրոցի գործունեության տարբեր կողմերը, բայց բացի առավել տեսանելի կողմերից՝ մեր շրջանավարտների մեծ մասի հարուստ գիտելիքներից ու բարելավված հմտություններից, դպրոցի յուրաքանչյուր տարի ընդարձակվող գործունեությունից ու ծրագրերից, ես կցանկանայի կարեւորել մեր կրթության որակը եւ մատուցման ձեւը: Ինձ համար ամենակարեւոր գնահատականն այն է, ինչ լսել եմ տարբեր տարիներին մեզ մոտ ուսանած մի քանի ունկնդիրներից` «հիմա մենք հասկացանք, թե ինչ է կրթությունը»:

Եթե փորձեմ շատ համառոտ թվարկել մեր առավելությունները, ապա դրանք հետեւյալն են. ՀՀ կառավարության անդամների, ՀՀ եւ արտերկրի բարձրաստիճան դիվանագետների դասախոսություններ, աշխարհի առաջատար բուհերից հեղինակավոր դասախոսների կողմից անցկացվող դասընթացներ, տեսական եւ գործնական դասընթացների արդյունավետ համադրություն, ուսուցման ժամանակակից մեթոդներ, ընթացիկ քննությունների արդյունքների վրա որեւէ տեսակի կողմնակի ազդեցության իսպառ բացառում, մասնագիտական ժամանակակակից եւ հարուստ գրադարան, ուսումնական այցեր Արցախ, Բրյուսել եւ Վիեննա եւ այլն: Այսքանից հետո դեռ ուսումն էլ ամբողջովին անվճար է:

Ինչ վերաբերում է պաշտոնը ստանձնելուն, ապա այն, իհարկե, կարող էր առաջարկվել թե՛ դիվանագիտության, թե՛ կրթության ոլորտներից որեւէ մեկում փորձառություն ունեցող ուրիշ շատ անձանց, եւ ես հպարտ եմ, որ Հայաստանի դիվանագիտական դպրոցի առաջին տնօրենը լինելու պատիվը երկրի ղեկավարությունն ինձ վստահեց: Դա, իհարկե, պարտավորեցնում է, որովհետեւ պատասխանատվությունը մեծ է, իսկ անելիքները՝ շատ: Միեւնույն ժամանակ, որեւէ նոր ձեռնարկի ակունքներում լինելը դրա վրա ազդելու ավելի մեծ հնարավորություններ է ստեղծում:

Կրթության ոլորտ վերադառնալու ձեւակերպումն այնքան էլ ճիշտ չէ: Սա որքան ուսումնական, նույնքան էլ դիվանագիտական աշխատանք է եւ շատ բանով դեսպանի աշխատանքի շարունակություն:

Նախասիրությունների մասին. լուսանկարչական սարք, գիրք եւ բնություն

- Խոսենք Ձեր նախասիրությունների մասին: Որքան տեղյակ եմ, լուսանկարչության հանդեպ մեծ սեր ունեք եւ Արցախին նվիրված լուսանկարների անհատական ցուցահանդես եք ունեցել:

- Լուսանկարչությունն իմ նախասիրություններից մեկն է: Սիրում եմ ոչ միայն նկարել, այլեւ կարդալ դրա մասին եւ ըստ հնարավորության՝ ցուցահանդեսներ այցելել: Լուսանկարչությամբ սկսել եմ զբաղվել դեռեւս դպրոցի բարձր դասարաններից, իսկ ավելի ակտիվ՝ ուսանողական տարիներից, երբ դասի գնալիս հաճախ լուսանկարչական սարքը պայուսակիս մեջ էր լինում: Այդ օրվա ընթացքում արված նկարները գիշերները երեւակում, հայտածում էի, տպում, չորացնում, իսկ առավոտյան հետս դասի տանում եւ բաժանում համակուրսեցիներիս:

Ունեցել եմ լուսանկարների երկու անհատական ցուցահանդես: Առաջինի բացումը 2009թ. էր: Այն կոչվում էր «Բրիտանիա», որը ներկայացնում էր Միացյալ Թագավորությունում 5-6 տարվա աշխատանքի ընթացքում արված բազմաթիվ լուսանկարների ընտրանին: Երկրորդը՝ 2011թ. էր, որը բացվեց Արցախին նվիրված իմ պատկերազարդ գրքի շնորհանդեսի առթիվ: Շատ ուրախ եմ, որ երկուսն էլ մամուլով լայնորեն լուսաբանվեցին եւ արժանացան դրվատական գնահատականների: Հատկապես ուրախ եմ, որ երկու ցուցահանդեսներն էլ կազմակերպվել են նաեւ Ստեփանակերտում եւ այնտեղ էլ ունեցել են բազմաթիվ այցելուներ եւ լավ լուսաբանվել են:

Առաջնային նախասիրությունս եղել է կարդալը, որին այժմ, դժբախտաբար, շատ ժամանակ չեմ կարողանում հատկացնել: Թե՛ տանը, թե՛ աշխատավայրում սեղաններիս վրա գրքերի կույտեր կան, որ ցանկանում եմ կարդալ, բայց չեմ կարողանում: (Մեր զրույցի ընթացքում նկատեցինք պարոն Գաբրիելյանի աշխատանքային սեղանին եւ պահարանների դարակներում առանձնացված բազմաթիվ մասնագիտական եւ ոչ մասնագիտական գրքեր – խմբ.) Մխիթարվում եմ, որ Դիվանագիտական դպրոցում լավ գրադարան եմ կարողանում ստեղծել, որ հուսով եմ շատերին պետք կգա:

Մյուս նախասիրությունս բնությունն է: Շատ եմ սիրում հատկապես անտառում գտնվել եւ որքան խորքում, որքան քաղաքակրթությունից հեռու, այնքան լավ: Սա էլ, դժբախտաբար, քիչ է ստացվում: Ես անտառում կարող եմ ժամեր անցկացնել, բայց երբ հազվադեպ առիթներով ընտանիքով քաղաքից դուրս ենք գալիս, բնականաբար, չեմ կարող առանձնանալ ու ժամերով անտառում զբոսնել: Լինում են նաեւ նախասիրությունները համատեղելու հազվադեպ հնարավորություններ՝ վերցնել մի գիրք կամ լուսանկարչական սարքը ու մի փոքր առանձնանալ:

Վահե Գաբրիելյանը որդիների հետ

Լուսանկարը՝ Վ. Գաբրիելյանի արխիվից

-  Բազմազբաղ աշխատանքային օրերից հետո ինչպե՞ս են անցնում Ձեր հանգստյան օրերը:

- Հանգստյան օրերին, ցավոք, քիչ է ստացվում հանգստանալ: Հաճախ պատահում է այնպես, որ շաբաթ օրերին էլ է հարկ լինում աշխատել, իսկ շաբաթ-կիրակի օրերին ստիպված զբաղվում եմ այն գործերով, որոնց համար ժամանակ չեմ կարողացել գտնել շաբաթվա ընթացքում: Հետեւաբար, երբ հաջողվում է հանգստյան օրերն ընտանիքով անցկացնել, ապա արդեն հաջողություն է:

Տանը դիվանագիտության մասին չենք խոսում

- Պատմեք Ձեր ընտանիքի մասին:

- Ավագ որդիս ֆիզիկոս է, աշխատում է, նաեւ ասպիրանտ է եւ միշտ խիստ զբաղված է: Կրտսեր որդիս ուսանող է, սովորում է կենսաֆիզիկայի ֆակուլտետում: Երկուսն էլ, բնականաբար, իրենց հետաքրքրություններն ունեն, որոնք միշտ չէ, որ համընկնում են ծնողների հետաքրքրությունների հետ, եւ եթե հաջողվում է օրը միասին անցկացնել, դա մեր ամենալավ ժամանակն է: Այդ ժամանակ ես ու կինս մի կողմ ենք դնում կրթության ոլորտին, անգլերենին կամ լեզվաբանությանը վերաբերող մեր քննարկումները եւ փորձում ենք վայելել ընտանեկան ժամանակը: Դիվանագիտությունից, այսպես թե այնպես, չենք խոսում:

-  Ձեր կնոջ հետ համակուրսեցինե՞ր եք եղել:

- Այո: Ես առաջին կուրսի ավարտին հենց մեր տարին ընդունված կարգով զորակոչվեցի բանակ եւ երբ վերադարձա ուսումս շարունակելու, նոր կուրսում հանդիպեցի ապագա կնոջս:

- Պարոն Գաբրիելյան, կա՞ որեւէ նշանաբան կամ կարգախոս, որով առաջնորդվում եք:

- Ինչպես շատերը, ես էլ ժամանակ առ ժամանակ իմ կարծիքով ինչ-որ խելացի մտքեր եմ ունենում, կամ կարդում ինչ-որ բան, որն ինձ դուր է գալիս, բայց դժբախտաբար, այդ խելացի մտքերը գալիս են, բայց երկար չեն մնում որեւէ մշտական կարգախոս ձեւակերպելու համար: Եթե ավելի լուրջ, ապա կարծում եմ, որ սեփական «ես»-ն ունենալը եւ սեփական դիրքորոշումն արժանապատվորեն պաշտպանելը ցանկացած այսրոպեական օգուտից շատ ավելի կարեւոր է:

Վահե Գաբրիելյանի հետ զրուցել է Եկատերինա Պողոսյանը