Ինչպես եւ շատերը մեր երկրում, Հայաստանի առջեւ ծառացած խնդիրների արմատը ես տեսնում եմ նրանում, որ հասարակությունը կորցրել է հարգանքը կրթված մարդկանց հանդեպ: «Կարդալու սովորության» վերականգնումը, որի մասին իր սյունակում խոսում էր Արամ Փախչանյանը, իրապես պետական մոտեցման կարիք ունի: Սակայն հարցը միայն այն չէ, որ մարդիկ չեն ցանկանում կարդալ: Նախևառաջ` պետք է արձանագրել, որ իրականում կարդալու բան էլ չկա, ի նկատի ունեմ` հայերեն լեզվով: 

Միանշանակ է, որ «Ուլիսեսի» հայերեն թարգմանությունն ու հրատարակումը պատմական իրադարձություն է: Բայց ես գիտեմ նաեւ, որ ամբողջովին թարգմանվել է «Հարրի Փոթերը», սակայն թարգմանչի կողմից միայն առաջին գիրքն է հրատարակվել: Հրատարակությունը էժան հաճույք չէ: Բայց «Հարրի Փոթերի» 7 գրքերի շնորհիվ ողջ աշխարհում միլիոնավոր երեխաներին նորից սկսեցին կարդալ: Սակայն հայ թարգմանիչներն եւ հրատարակիչները չեն կարող իրենց նման շռայլություն թույլ տալ: Եվ խնդիրը միայն այն չէ, որ տպարաններն եւ հրատարակությունները գոնե որոշ ժամանակով պետք է ազատված լինեին բոլոր հարկային պարտավորություններից, այլ նաեւ նրանում, որ նրանք պետք է անհրաժեշտ դոտացիաներ ստանան նոր, ժամանակակից հայալեզու գեղարվեստական եւ գիտամատչելի գրքեր պատրաստելու համար: Առաջին հերթին` երեխաների համար: Սա ներդրում է ապագայի համար, որը հսկայական գումարներ չի պահանջում: Այդ ներդրումների շահութաբերությունը կասկածից վեր է, քանի որ երկրին հարկավոր են ոչ միայն գիտնականներ եւ նկարիչներ, այլեւ կրթված բնակչություն, որը կարողանում է մարդկանց գնահատել ոչ թե դրամապանակի հաստությունից կամ մկանների պնդությունից ելնելով, այլ նրանց տաղանդի եւ կրթվածության աստիճանով:  

Այդ համատեքստում Հայաստանում կրթական ոլորտի բարեփոխումները պետք է սահմանափակվեն ոչ միայն միջազգային եւ հետեւաբար` էլիտար դպրոցների ստեղծմամբ, որոնց մասին վերջերս բազմիցս խոսվել է: Ինչպես հայտնի է, կրթության նախարարությունը վերջերս պատրաստակամություն է հայտնել աջակցել “Դիլիջան” միջազգային դպրոցի գործունեությանը: Արդեն ընթանում է “Այբ” դպրոցի ընդունելության գործընթացը, անգամ հեղինակային իրավունքներ են ձեռք բերվել Քեմբրիջի, Պիրսոնի, Օքսֆորդի հրատարակություններից եւ նրանց դասագրքերը հայերեն են թարգմանվում: Վստահ եմ, որ այդ դպրոցը, ինչպես այն ներկայացնում է “Այբ” կրթական հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Դավիթ Սահակյանը, կլինի էլիտար` այդ բառի ամենալավ իմաստով: Սակայն այլ բան եւս ակնհայտ է` հաստատությունը, որն իր ավագ դպրոցի ընդունելության համար պահանջում է TOEFL, IELTS վկայական, այսօր նախատեսված է ապահովված ընտանիքների երեխաների համար: Եվ եթե այս տարբերակը ընդունելի է իր գոյության վաղ փուլերում, ապա մոտ ապագայում նման դպրոցների աշխատանքը անհաղթելի հակասություններ եւ տարաձայնություններ կստեղծի Հայաստանի քաղաքացիների ապագա սերունդների համար: Եվ առաջին հերթին խնդիրներ կունենան այդ դպրոցների շրջանավարտները: Նրանք կամ կհայտնվեն յուրահատուկ “ռեզերվացիայի” մեջ, կամ էլ իրենց ապագան կդիտարկեն այլ երկրներում, որտեղ մարդկանց ընդհանուր կրթական մակարդակը այդքան շատ չի տարբերվի նրանց կրթական մակարդակից, որը, վստահ եմ` նրանք կստանան այդ հրաշալի դպրոցում սովորելու արդյունքում:    

Այս խնդրի լուծումը կայանում է ոչ թե դպրոցական կրթության ամենամյա բարեփոխումների մեջ (ինչն արդեն արմատապես սխալ է), քանի որ դպրոցն, ըստ էության, պետք է պահպանողական լինի, այլեւ դպրոցական կրթության շուրջ արտադասարանային ուսուցման եւ կարդալու մի ամբողջական համակարգի ստեղծման մեջ: Այդ տարբերակներից մեկն է պետական աջակցությունը հայալեզու հրատարակություններին` մանկական գեղարվեստական գրականության լավագույն արտասահմանյան նմուշներ, տարբեր հանրագիտարաններ, արվեստի եւ գիտության մասնագիտացված ձեռնարկներ: Այս ոլորտը կատարելապես ձեւավորված է Անգլիայում, որն ունի մանկական գեղարվեստական եւ գիտահանրամատչելի գրականության դարավոր ավանդույթներ: Ի դեպ, ամեն տարի անգլիական հրատարակությունները հարյուրավոր երկրների վաճառում են իրենց գրքերի թարգմանության հեղինակային իրավունքները: Ողջ աշխարհը նույն ճանապարհով է ընթանում: Պետք չէ հեծանիվ հորինել: Ուղղակի պետք է ընտրել եւ թարգմանել լավագույն մանկական գրականությունը: Եվ այստեղ կարեւոր է կրթության եւ մշակույթի նախարարությունների համակարգող դերը: Այն ոլորտը պետության համար մեծ ծախսեր չի ենթադրում, խոսքը կգնա ոչ թե միլիոնավոր դոլարների մասին, այլ տասնյակ հազարների, սակայն փոխարենը մենք շատ խնդիրներ կլուծենք, որոնք անմիջականորեն կապված են երկրի ապագայի հետ: Սակայն առանց պետության օժանդակության այնպիսի հրատարակություններ, ինչպիսին մերն է, հետագայում եւս կսահմանափակվեն 1500-2000 տպաքանակներով: Իսկ գրքերն իրոք վաճառվում են: Երեխաները կարդում են: Ուղակի հարկավոր են ժամանակակից, հետաքրքրիր եւ գունագեղ հրատարակություններ, որոնք կլինեն 10 000-ից ոչ պակաս տպաքանակով, եւ հետեւաբար` ավելի մատչելի գին կունենան: Միաժամանակ, իհարկե, մանկական գրադարանների համակարգը պետք է ամբողջովին վերականգնվի:  

Ես մարդկանց պարզունակ հավասարեցման կողմնակիցը չեմ: Իհարկե, ոչ բոլորն են ծնվում հավասար կարողություններով, սակայն բոլորը պետք է ինքնահաստատման հնարավորություն ունենան: Ես այն ակնհայտ ճշմարտությունն ի նկատի ունեմ, որ թե խոհարարի կամ գործարարի, եւ թե համալսարանի դասախոսի կամ ատաղձագործի երեխաները պետք է կարողանան այն կրթությունը ստանալ, որը պահանջում են Աստծո կողմից տրված իրենց ունակությունները: Դրանում է կայանում տարրական սոցիալական արդարությունը: Սակայն եթե երկրում չկատարելագործել կրթության ողջ ենթակառուցվածքը, եւ առաջին հերթին հանրամատչելի կրթության, ընդ որում` անհապաղ եւ կտրուկ կերպով, չվերականգնել «կարդալու սովորությունը», այլ սահմանափակվել էլիտար դպրոցների ստեղծմամբ, կարելի է արձանագրել, որ Հայաստանի ապագայի տակ հասարակ ռումբ չի տեղադրվում, այլ նեյտրոնային ռումբ, որն, ինչպես ասում են, հիմնականում բնակչությանն է վերացնում: 

Նաիրա Մելքումյանը «Այբենգիր» հրատարակչության հիմնադիր-տնօրենն է: 1997-2002թթ. զբաղեցրել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ԱԳ նախարարի պաշտոնը, 2002-2007թթ. եղել է «Հայաստան» Համահայկական Հիմնադրամի գործադիր տնօրեն:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: