Հայաստանում քաղաքական մշակույթը, ինչպես հայտնի է, ձեւավորվում է ոչ թե հասարակական-քաղաքական ինստիտուտների կողմից` ի դեմս կուսակցությունների, այլ` խմբային շահերից ելնելով: Դրանով իսկ կարելի է բացատրել այն, որ քաղաքական գործընթացները մեր երկրում հիմնված են ոչ թե հասարակական կյանքի կազմակերպման քաղաքական կարգի սկզբունքների վրա, այլ` քաղաքական խաղի որոշակի չգրված օրենքների վրա: «Խաղի կանոններ» արտահայտությունն այնքան հաճախ է օգտագործվում հայաստանյան քաղաքական գործիչների կողմից, որ անտեղյակ մարդկանց կարող է թվալ, թե դա հատուկ քաղաքական տերմին է: Շտապեմ հիասթափեցնել. այլ երկրներում այդ արտահայտությունը սովորաբար օգտագործվում է լրագրողների կողմից եւ չակերտներում: Սակայն մենք ունենք մեր ուղին: 

Մեր քաղաքական կուլտուրան, ավելի ճիշտ` սուբկուլտուրան, մշակել է քաղաքական վարքի տեսակների իր համակարգը, սահմանել է որոշակի դերեր այդ խաղում: Գրեթե ինչպես իտալական dell’arte կատակերգությունում: Իշխող կուսակցությունը խիստ, սակայն հոգատար հայր է, որը ձգտում է համախմբել իր ընտանիքը: Ընդդիմությունը կռվարար որդի է, որը սիրում է հանրահավաքներ կազմակերպել, այսինքն` ապակայունացնել իրավիճակը: 

Հենց այդ պատճառով Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հացադուլը այդպիսի տհաճ անակնկալ դարձավ: Բոլորի համար: 

Բայց ամեն ինչ` հերթով: 

Հիշո՞ւմ եք, կամ գիտե՞ք 1990թ. սեպտեմբերին կայացած «մոսկովյան հացադուլի» մասին: Ավագ սերունդը տեսել է, իսկ կրտսերները, հուսով եմ, լսել են մի խումբ հայ մտավորականների ձեռնարկած հացադուլի մասին: Նրանց շարքում էին Զորի Բալայանը, Վիկտոր Համբարձումյանը, Սոս Սարգսյանը եւ այլոք: Նրանք բողոքում էին Մ. Գորբաչովի «հանցավոր անգործության» դեմ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում: Այսօր մենք արդեն շատ բան գիտենք թե այդ ժամանակաշրջանի, թե Գորբաչովի անկարողության մասին: Կարծում եմ` այն ժամանակ եւս գլխի էինք ընկնում: Սակայն կարեւոր է գիտակցել մեկ այլ կարեւոր հանգամանք. զանգվածային պատերազմի նախօրեին այդ ակցիան լուրջ ազդեցություն ունեցավ մեր մտքի եւ ոգու վրա: Ազգը կանգնած էր ճակատագրական փոփոխությունների շեմին: Անխուսափելի անկախություն, իսկ հետագայում նաեւ պատերազմ լավ զինված ու թվային գերազանցություն ունեցող հակառակորդի դեմ: Հաղթանակը մեր ազգի կենաց-մահու խնդիրն էր: 

Այնպես որ, նախադեպն առկա է: Սակայն վերջին օրերին շատ է գրվել Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հացադուլի «հստակ ձեւակերպված» պահանջների բացակայության մասին: Խոսում են ոչ միայն քաղաքական գործիչները, քաղաքագետները, լրագրողները, այլեւ նույնիսկ նրանք, ում անվանում են շարքային քաղաքացիներ: Առաջին օրերին ոմանց թվում էր, թե այդ մարդը սպասում է որոշակի ուշադրության, կամ, ինչպես դա անվանում էին ցինիկները, PR-ակցիայի, իսկ հետո հացադուլը կդադարեցվի: Սակայն ընթանում է նրա առողջության համար տանջալի գործընթացի երրորդ շաբաթը: Կարծում եմ` նաեւ սիրտ ունեցող բոլոր մարդկանց համար: 

Մեկ վերապահում. դա իմ անձնական կարծիքն է: Րաֆֆիի հետ ես չեմ խոսել: Սակայն Րաֆֆի Հովհաննիսյանի սառնասիրտ պահվածքը, նրա հայտարարությունները եւ, վերջապես, բարոյական ու ֆիզիկական ինքնազգացողությունը վկայում են այն մասին, որ նա երկար է պատրաստվել Ծոմ Ազատության կոչվածին: Իսկ հացադուլը` որպես քաղաքական պայքարի միջոց, խաղաղ վերափոխումմների լրջագույն մեթոդներից մեկն է: Ժամանակակից համաշխարհային պատմության մեջ կան բազմաթիվ նման օրինակներ: 

Ամենահայտնի եւ ակնհայտ օրինակը Մահաթմա Գանդին է, ում հացադուլները բազմիցս կանխել են բռնությունը Հնդկաստանի ազատագրման բարդ ճանապարհին: Եվ, ըստ իս, հենց Գանդին է ձեւակերպել յուրաքանչյուր ազնիվ քաղաքական գործչի հավատամքը. «Եթե ցանկանում ես, որ աշխարհը փոխվի, ինքդ դարձիր այդ փոփոխությունը»: 

Միգուցե այդպիսի ծայրահեղ միջոցով` հացադուլով, Րաֆֆի Հովհաննիսյանը փորձում է արտահայտել փոփոխությունների նկատմամբ համընդհանուր ձգտո՞ւմը: Եվ սկսում է իրենից… 

Չեմ ցանկանում հավասարության նշան դնել մեծն մտածող Գանդիի եւ քաղաքական գործիչ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի միջեւ: Ցանկանում եմ միայն, որպեսզի մենք մտածենք` ինչի՞ է փորձում հասնել այդ մարդը, այլ ոչ թե զուտ քաղաքական գործիչը: Մի կողմ թողնենք հավակնությունները, ամբարտավանությունը եւ ղեկավարվենք միայն առողջ բանականությամբ: Մեր դաժան ժամանակներում առողջ բանականությունը միակ ապաստանն է ցինիզմից ու անտարբերությունից: Որքան էլ տարօրինակ թվա, առողջ դատողության պակաս ունի ոչ միայն իշխանությունը, այլեւ` որոշ ընդդիմադիր գործիչներ: 

Հայաստանը կանգնած է անխուսափելի ու անհրաժեշտ քաղաքական ու տնտեսական վերափոխումների շեմին, ինչն ակնհայտ է թե իշխանության եւ թե ընդդիմության համար: Մենք չունենք ամրության այն պաշարը, որը մեզ թույլ կտար նույնիսկ ցավագին կորուստների գնով կենդանի անցնել արաբական սցենարի միջով: Եվ, հուսով եմ, մենք կարող ենք ականատեսը դառնալ հակամարտության լուծման լավագույն` սիրիական տարբերակի` վերեւից եկող խաղաղ բարեփոխումների: Ամեն դեպքում, Սիրիայի նախագահը պատրաստ է դիմել իր ժողովրդին քաղաքական համակարգի վերափոխման իրական առաջարկներով: 

Հետեւաբար, հիմնական հարցն այն է, թե իշխանություններն ինչպես պետք է գործեն Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ակցիայի հետեւանքով ստեղծված բարդ հանգամանքներում: Հուսով եմ` նրանք կհամաձայնեն, որ ժամանակի պահանջներին արձագանքելն ավելի կարեւոր է, քան իշխանությունների համար «դեմքը չկորցնելու» պատրանքային ձգտումը կամ, վատագույն դեպքում, ինչ-որ մեկի, ինչպես կարող է նրանց թվալ, անհիմն պահանջների առջեւ թուլություն չդրսեւորելը: 

Մենք ունենք մեկ տարբերակ` վճռական ու արմատական բարեփոխումները: Միայն իշխանության եւ ժողովրդի միջեւ (հենց ժողովրդի, այլ ոչ թե ընդդիմության) փոխհարաբերությունների կայունացումը մեզ թույլ կտա դառնալ ժամանակակից մրցունակ պետություն: Այլընտրանք չկա: 

Նաիրա Մելքումյանը «Այբենգիր» հրատարակչության հիմնադիր-տնօրենն է: 1997-2002թթ. զբաղեցրել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ԱԳ նախարարի պաշտոնը, 2002-2007թթ. եղել է «Հայաստան» Համահայկական Հիմնադրամի գործադիր տնօրեն:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: