Ներկայացնում ենք Asbarez պարբերականում հրապարակված Րաֆֆի Արտալճեանի Why Armenia Needs Realism and Serious Debate, Not Personal Attacks հոդվածի հայերեն թարգմանությունը:
Րաֆֆի Արտալճեան
Պատասխան պատգամավոր Մարիա Կարապետյանի՝ հայ գիտնականների վրա հարձակումներին
Մարիա Կարապետյանը՝ Հայաստանի իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության առաջատար դեմքերից եւ գաղափարախոսներից մեկը, վերջերս Ֆեյսբուքում գրառում է կատարել՝ քննադատելով երկու հայ գիտնականներին՝ Արման Գրիգորյանին եւ Արթուր Խաչիկյանին։ Գաղափարները քննարկելու փոխարեն, նա գրել է.
«Պրոֆեսորներ Խաչիկյանն ու Գրիգորյանը Հայաստանի եւ նրա ժողովրդի կամ թեկուզ նրա մի մասի նկատմամբ իրենց արհամարhանքը հաճախ փորձում են թաքցնել արեւմտյան ակադեմիական շրջանակների գիտական դիրքորոշումների հետեւում»:
Սա գաղափարների քննադատություն չէ, այլ անձնական հարձակում դրդապատճառների եւ խառնվածքի վրա։
Հիշեցնեմ, թե ում են քննադատում։ Ինքը՝ Կարապետյանը, լեզվաբանության բակալավրի եւ խաղաղության ուսումնասիրությունների մագիստրոսի աստիճաններ ունի Ռոմա Թրե համալսարանից։ Դոկտոր Արման Գրիգորյանը քաղաքագիտության դոկտորի աստիճան ունի Կոլումբիայի համալսարանից եւ միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան Չիկագոյի համալսարանից, որտեղ ուսանել է Ջոն Միրշայմերի՝ առաջատար ռեալիստ տեսաբաններից մեկի մոտ։
Դոկտոր Արթուր Խաչիկյանը միջազգային հարաբերությունների դոկտորի աստիճան ունի Սթենֆորդի համալսարանից, որտեղ նրա դոկտորականի թեման մեծ տերությունների քաղաքականությունն էր։ Նրանք արեւմտյան անունների հետեւում «թաքնված» օտարերկրացիներ չեն, այլ արեւմտյան կրթություն ստացած գիտնականներ, ովքեր տասնամյակների լուրջ հետազոտություններ են բերել Հայաստանի շուրջ ընթացող բանավեճին։
Մարիա ԿարապետյանըԻր գրառման մեջ Կարապետյանը նշում է, որ ռեալիզմը «հատկապես մեծ տերությունների» մասին տեսություն է, եւ որ Միրշայմերը «պարզապես չունի փոքր պետությունների մասին տեսություն»։ Սակայն, նույն գրառման մեջ նա մեջբերում է Միրշայմերի 1993 թվականի «Ուկրաինայի միջուկային զսպման գործը» (“The Case for a Ukrainian Nuclear Deterrent”) հոդվածը, որը պատմում է, թե ինչպես պետք է Ուկրաինայի նման խոցելի պետությունը գոյատեւի մեծ տերության դեմ պայքարում։ Չի կարելի Միրշայմերին փոքր պետությունների հարցում համարել ոչ բանիմաց եւ միեւնույն ժամանակ հիմնվել նրա խորհուրդների վրա դրանցից մեկի հարցում։
Ամենաանհանգստացնողն այն է, որ Կարապետյանն ինքն է դիմում Միրշայմերի հեղինակությանը, փաստարկներ բերելու կամ գիտնականների փաստարկներին անդրադառնալու փոխարեն։ Նա այդպես էլ չի նշում, թե (այս դեպքում) դոկտոր Գրիգորյանի փաստարկների որ մասն է անտրամաբանական կամ անհիմն։ Նրա պնդումներից որո՞նք են «մեխանիկորեն» կիրառվել Հայաստանի նկատմամբ այնպես, ինչպես չպետք է կիրառվեին։ Ինչպես ասում են՝ «սատանան մանրուքների մեջ է», սակայն Կարապետյանը նախընտրում է մակերեսային մոտեցումը։
Ավելի լայն համատեքստում, Հայաստանում արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ բանավեճերի մեծ մասը իրականում վերաբերում է մեծ տերությունների մրցակցությանը։ Այս իմաստով ռեալիզմը ոչ միայն արդիական է, այլեւ անհրաժեշտ մեր ազգային դիսկուրսի համար։
Ամենատարօրինակն այն է, որ նա այնուհետեւ խառնում է այս հարցին Ջեֆրի Սաքսին՝ գրելով. «Նրանք նաեւ մեջբերում են Ջեֆրի Սաքսին…»: Այնուհետեւ արագորեն ընդունում է, որ Սաքսը «բոլորովին էլ ռեալիստ չէ», բայց նաեւ ընդգծում նրա այն տեսակետը, որ Հայաստանը, Ադրբեջանը եւ Վրաստանը պետք է «միմյանց մեջքին կանգնեն» եւ Հարավային Կովկասը վերածեն խաչմերուկի: Սակայն Սաքսը զարգացման տնտեսագետ է, ոչ թե ռեալիստ կամ փոքր պետությունների անվտանգության փորձագետ: Համագործակցության հույսով լի նրա տեսլականը, որքան էլ հիացմունք առաջացնի, չի լուծում ո՛չ Հայաստանի առջեւ ծառացած խիստ դիլեմաները, ո՛չ էլ այն ռեալիստական համատեքստը, որը դոկտոր Գրիգորյանն ու դոկտոր Խաչիկյանը փորձել են կարեւորել իրենց հարցազրույցներում:
Այսօր Հայաստանի հանրային դիսկուրսում շատերը կուսակցական դիրքորոշումներ են բռնում՝ ներքաշվելով սուր քաղաքական անհամաձայնությունների մեջ, նույնիսկ այն դեպքում, երբ երկիրը շարունակում է մնալ հետպատերազմյան ճգնաժամի մեջ։
Ես չեմ պատկանում նույն գաղափարախոսական դպրոցներին, ինչ դոկտոր Գրիգորյանի եւ դոկտոր Խաչիկյանի նման գիտնականները, բայց խորացված բանավեճի կողմնակից եմ։ Մեզանից ոմանք այս քննարկումներում կոշտ «այո»-ի կամ «ոչ»-ի կողմնակից չեն։ Դրա փոխարեն մենք փորձում ենք դիտարկել այն մոխրագույն երանգները, որոնց այսօր բախվում է Հայաստանն ու ազգը։ Տեղեկացված կարծիքները ձեւավորվում են երկխոսության, բանավեճի, իրական մտավոր փոխանակումների միջոցով։ Նման փոխանակումը չափազանց հաճախ բացակայում է այսօրվա հայկական քաղաքականության մեջ։
Հայաստանը բախվում է գոյաբանական մարտահրավերների, որոնք պահանջում են ուշադիր վերլուծություն, այլ ոչ թե քաղաքական թատրոն: Երբ քաղաքական գործիչները կասկածի տակ են դնում գիտնականների հայրենասիրությունը, այլ ոչ թե նրանց փաստարկները, նրանք աղքատացնում են ազգային դիսկուրսը: Դոկտոր Գրիգորյանը եւ դոկտոր Խաչիկյանը իրենց կարիերան նվիրել են հասկանալուն, թե ինչպես փոքր պետությունները կարող են դիմակայել մեծ տերությունների մրցակցությանը: Նրանց փորձը՝ կուտակած տասնամյակների ընթացքում համաշխարհային մակարդակի հաստատություններում կատարված հետազոտություններով, առաջատար ամսագրերում հրապարակումներով, արժանի է ուշադրության, այլ ոչ թե անձնական հարձակումների։
Եթե Մարիա Կարապետյանի նման քաղաքական գործիչները նախընտրում են էժան միավորներ վաստակել «լեզվաբանական կրթությունից կամ խաղաղության դպրոցի կրթությունից» քաղված սխալ փաստարկներով եւ անձնական քննադատություններով, այլ ոչ թե միջազգային հարաբերությունների լուրջ փորձից, այն պետք է վիճարկվի փաստերով եւ առողջ դատողություններով։ Գիտնականները, որոնց վրա հարձակվում է Կարապետյանը, երբեք չեն թաքնվել որեւէ մեկի հեղինակության հետեւում. նրանք առաջ են քաշել սեփական փաստարկները եւ հիմնավորել են դրանք։
Հայաստանի ապագան, որպես փոքր պետություն, կախված է ռեալիզմից, լուրջ բանավեճերից եւ միմյանց հետ աշխատելուց, այլ ոչ թե անձնական հարձակումներից։ Մենք պետք է զարգացնենք մշակույթ, որտեղ անհամաձայնությունները կսրեն մեր մտածողությունը, այլ ոչ թե կբաժանեն մեզ։
Թարգմանությունը՝ Դիանա Մանուկյանի
Այս հոդվածը թարգմանվել եւ հրապարակվել է «Գալուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնարկութեան աջակցությամբ: Հոդվածում արտահայտված մտքերը պարտադիր չէ, որ արտացոլեն «Գալուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնարկութեան կամ Մեդիամաքսի տեսակետները:
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: