Գարսուի «Կաղ վկան» վեպը ապրած հիշողությունների եւ պատառների յուրօրինակ համադրություն է։ «Ես չեմ կարող քայլել, Հայր, երկար ու անընդմեջ, բոլոր ճամփաներով, որ սարքել են քո որդիները, սնվելով դուստրերիդ ձվաբջիջների հոսուն իմաստնությամբ»,- գրում է արձակագիրը։ 

Գիրքը լույս է ընծայել «Անտարես» հրատարակչությունը։ 

- «Վկայություն՝ Ինչ-Որ Մեկի ու Կաղ Վկայի հանդիպման մասին։ 27.07.2018, 18.11.2022»։ Գիրքը սկսվում է այս տողերով։ Թավիշ, հետպատերազմ. նշած ամսաթվերն այս զուգորդումներն են առաջացնում։ 

- Այս գիրքը շատ տարբեր ժամանակներում, տարբեր հոգեվիճակներում է գրվել։ Հատուկ շեշտադրումը, այո, թավշյա հեղափոխության ու հետպատերազմական իրողության մասին է։ Բայց մի կարեւոր նրբություն կա. 2018-ին գրված տողերը պատերազմից հետո՝ 2022-ին, վերանայեցի, եւ 4 տարի առաջ գրված տեքստի մեջ ներառվեց հիշողություն, որը գրական ձեւաչափի մեջ դարձավ կանխատեսում։ Երբ Ջուլիկ տատիկը խաչ է նվիրում պատերազմ գնացող հերոսին, այդ տեսարանը բնականաբար 2018-ին չի գրվել, հետո է այդ ամեն ինչը տեղի ունեցել։ Ամսաթվերը նշել եմ, որ ընթերցողի համար պարզ լինի՝ 2018-ին գրվածը 2022-ին ամփոփվել է։ 

- Ջուլիկ տատիկի «Բարի գիշեր, տղես, ես քեզ շատ եմ սիրում, նայի հա» խոսքերը լսելու էր նաեւ պատերազմ գնալուց՝ արծաթե խաչելությունը ընդունելիս։ Ծխախոտի թափանցիկ տոպրակը հանելը համեմատելու էր նռնակի օղակը քաշելու հետ՝ կտրուկ ու արագ։ Այս պատկերներով փորձում ես ցույց տալ պատերազմի ու խաղաղության կա՞պը, թե՞ հակասությունը։

- Պատմության հերոսը կամ հակահերոսը (ինձ համար ինքը եւ՛ հերոս է, եւ՛ հակահերոս), ամեն ինչում է դա տեսնում։ Իրական պատերազմը խաղաղութան ներսում է, ու երբ մարդը ճանաչում է այդ պատերազմը, զգոն ու արթուն է լինում՝ աստվածաշնչյան գրառման համաձայն՝ արթո՛ւն կացեք, որովհետեւ չգիտեք, թե ո՛ր ժամին կգա ձեր Տերը։

Իմ գրվածքներում ես ոչ մի նոր բան չեմ հայտնաբերում, ինձ համար կարեւոր է՝ իմ արածը ինչքանով է մարդուն մոտեցնում Աստծուն, Լույսին, իմ սիրո չափաբաժինը դրա մեջ հաշվարկվա՞ծ է, թե՞ անմնացորդ , մնացածը՝ գրական տեխնիկան, ձեւը, ոճը, անգամ սյուժեն, այդ թվում՝ պատերազմի հիշատակումը խաղաղության մեջ, կարեւոր են, բայց առաջնային չեն։

- Թավիշ, պատերազմ, հետպատերազմ, համավարակ, Նախիջեւանի ոչնչացված խաչքարեր, Ջուղա... Շատ ընդգրկուն է ասելիքդ, թվում է՝ մի գրքից կարելի էր հինգ գիրք ստանալ։ 

- Ես մի գործ ունեմ՝ դեռ անտիպ, կոչվում է «Որձ առյուծ»։ Մոտավորապես 10 տարի առաջ եմ գրել։ Խտախոս բնութագրումն էի տվել վեպին։ Միշտ մտածել եմ գրել այնպիսի գիրք, որ ինքս կուզեի կարդալ։ Խտախոսության հիմքը այն ժամանակվանից դրվեց։

Այդ հարցին էլի եմ առնչվել, որ կարող էր մի քանի գիրք դառնալ։ Գուցե ինչ-որ տեսանկյունից ալարկոտությունն է պատճառը, բայց իրականում դա անսահման վստահությունն է ընթերցողի հանդեպ, որ այս արագ ընթացող կյանքում գնահատելու ու հասկանալու է, թե ինչու է մի գիրք կարդալով՝ հինգ գիրք կարդում։ Կարծում եմ, որ իմ ընթերցողը ինտելեկտուալ, ասելիքի խորությունը տեսնող ու զգացող մարդն է։

- Կաղ Վկան, Ինչ-որ մեկը, Սիրող մեկը, Հարբեցող մեկը, Հիասթափված մեկը, Քաղաքացի մեկը, Մենակ մեկը, Գրող մեկը, Մի քանիսյան մեկը… սրանք ընդհանրացվա՞ծ կերպարներ են, թե միեւնույն մարդու տարբեր ես-երը։

- Էլի անդրադառնամ գիրքը գրելու պատմությանը։ Գրքի առաջին հատվածում Մի քանիսյան մեկի արկածներն էին։ Այս ժամանակ ես ուրիշ հոգեվիճակում էի, մեր երկիրը լրիվ ուրիշ իրականության մեջ էր ապրում, հեղափոխություն էր եղել, շատերս մտածում էինք՝ ծաղկումը սկսված է։ Գիրքը ինքնակենսագրական ու փաստավավերագրական տարրեր ունի, հստակ երեւում են իմ հայացքներն ու ապրումը։ Ու որպեսզի շատ անձնական չլինի, ես ասում եմ՝ Գարի՛կ, դու ո՞վ ես, Ինչ-որ մեկն ես, ապրում ես այս իրականության մեջ՝ քո ընկալումներով՝ ճիշտ, սխալ։ Ու այդպես Մի քանիսյան մեկից, որ Ինչ-որ մեկն է, շատ ընդհանրացված կերպար ձեւավորվեց։ 

Լուսանկարը` Անտարես