Երբ Իննա Սահակյանն ու Ռուբեն Ղազարյանը նոր ֆիլմ սկսելու համար Նորքի ծերանոց մտան՝ հայտնվեցին մի տարածքում, որտեղ ծերության, մենության ու թատրոնի սահմանները խառնված էին իրար։ Այնտեղ կյանքը միաժամանակ ծիծաղելի է ու սուր, անկանխատեսելի ու անկեղծ։ Եվ հենց այդ վայրում ծնվեց ֆիլմը, որը պիտի «uplifting» լիներ, բայց պատմություն դարձավ ժամանակի ու մենության մասին։

«Ուզում էի թեթեւ ֆիլմ անել, - ասում է Իննա Սահակյանը, - «հատկապես այն բանից հետո, երբ յոթ տարի աշխատել էինք «Ավրորայի լուսաբացը» ֆիլմի վրա։ Ֆիլմը ոչ միայն ծանր բովանդակություն ուներ, այլեւ շատ բարդ արտադրական ընթացք»։ 

Իննա Սահակյանը պատմում է, որ թեեւ «Ավրորայում» միայն իր անունն է հիշատակվում, Ռուբեն Ղազարյանի դերը մեծ էր։

Իննա Սահակյանը եւ Ռուբեն Ղազարյանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Սկզբում Իննան ցանկանում էր ֆիլմն ամբողջությամբ Ռուբեն Ղազարյանին հանձնել, որովհետեւ չէր կարող միաժամանակ եւ «Ավրորայի լուսաբացը» ֆիլմով ճամփորդել, եւ նոր նախագիծ սկսել։ 

Լուսանկարը` Իննա Սահակյանի արխիվից

Բայց Ռուբենը հրաժարվեց։ Նա անկեղծորեն խոստովանում է, որ թեման առաջին հայացքից իրեն չէր գրավել, բայց աշխատանքային ընթացքը ստիպեց կամա թե ակամա միանալ։ 

Իննա Սահակյանը հատուկ շեշտում է, որ ֆիլմը կոլեկտիվ արվեստ է։ Չի ընդունում այն մոտեցումը, երբ ռեժիսորներն ամեն ինչ «իրենց վրա են քաշում»։ Իննան առանձնացնում է նկարահանման հրապարակի ռեժիսոր Լիլիթ Մովսիսյանի մեծ ներդրումը։ Օպերատոր Բագրատ Սարոյանի աշխատանքն անվանում է «ապշեցնող»՝ հատկապես հաշվի առնելով նրա երիտասարդ տարիքը։ 

Իննա Սահակյանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Մոնտաժը ղեկավարել է Արթուր Սահակյանը, նախնական փուլերում ներգրավված էր նաեւ Վահան Սեթոյանը։

Երբ հերոսների հետ պայմանավորվեցին եւ ձեռք բերեցին բոլոր համաձայնությունները, ռեժիսորները սկսեցին մտածել՝ ի՞նչ ներկայացում պետք է բեմադրվի: Երկար քննարկումներից հետո ընտրեցին Շեքսպիրի հիմքով ներկայացում, որի սցենարը գրեց Գառնիկ Սեյրանյանը։ 

Որոշեցին ֆիլմը սկսել «չիտկայից»՝ առաջին ընթերցումից։ Այդ փուլից սկսվեցին նկարահանումները, որոնք միատեղում էին եւ՛ թատերային գործընթացը, եւ՛ տարեց դերասանների կյանքը, եւ՛ միջավայրի անընդհատ փոփոխվող տրամադրությունները։

«Ուշացած» իրավիճակները վավերագրության մշտական ցավն են։ Իննա Սահակյանն ընդունում է, որ մի շարք իրադարձություններ իրենք բաց են թողել. 

«Կան պահեր, որ շատ կուզեինք լինեին։ Պատմությունը տեղի է ունենում, բայց վիզուալ նյութ չես ունենում։ Էդ ժամանակ փրկության է գալիս մոնտաժը»։ 

Նման դեպք դարձավ ֆիլմի հերոսներից մեկի՝ Շեքսպիրի դերը կատարող տղամարդու հեռանալը։ Նրա եւ մեկ այլ կերպարի միջեւ սիրուն սիրային պատմություն էր սկսվում, բայց տղամարդը հանկարծ հեռացավ ծերանոցից։ «Մենք իմացանք հաջորդ օրը։ Ի՞նչ ես անում էդ դեպքում. գնում ես ու նկարում նրանից մնացած էմոցիաները՝ կնոջ զգացողությունները, մնացածների արձագանքը, բայց բուն պրոցեսը չունենք»,- պատմում է Իննա Սահակյանը։

Ռեժիսորների խոսքով, նման բացերը ստիպում են մոնտաժի փուլում երկար մտածել։ Երբեմն լուծումը գտնվում է, երբեմն՝ ոչ։ 

Ռուբեն Ղազարյանի խոսքով՝ նկարահանման գլխավոր դժվարությունը պայմանավորված էր հենց միջավայրով.

Իննա Սահակյանը եւ Ռուբեն Ղազարյանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

«Մի գործողություն սկսվում է, բայց դու կեսից ես հասնում։ Սկիզբը բաց ես թողնում, վերջն անկանխատեսելի է ու երբեք չգիտես՝ ինչն է դառնալու ֆիլմի նյութ»։

«Ունես մոտ տասը հիմնական կերպար, բայց բոլորն անմիջապես մտնում են դաշտ. մեկն այստեղ որոշիչ խոսակցություն է ունենում, մյուսը գործնականում ինչ-որ բան է փորձում, երրորդը՝ կերպարի մեջ է։ Եվ ամեն ինչ զուգահեռ է», - պատմում է նա։ 

Թիմում երկրորդ օպերատորի դերը հիմնականում ստանձնում էր Լիլիթ Մովսիսյանը, երբեմն էլ Իննա Սահակյանը ինքն էր վերցնում տեսախցիկը։ 

«Ռեժիսորի ձեռքում կամերան մի ուրիշ բան է», - ասում է Ռուբեն Ղազարյանը։ «Նա ֆիքսում է հենց այն, ինչ գիտի, որ կարեւոր է լինելու պատմության համար»։ Այդ նյութը հետագայում դառնում է «մոնտաժի մտածողություն». ռեժիսորի տեսածը հաճախ լրացնում է օպերատորական բացերը։

Ռուբեն Ղազարյանը

 

Հերոսների հետ հարաբերությունը նույնպես աստիճանաբար է ձեւավորվել։ 

Նրանք տարբեր բնավորություններ ու մոտեցումներ ունեն։ «Կան մարդիկ, որոնք միշտ խաղում են, դա իրենց բնույթն է», - ասում է Իննան։ Օրինակ է բերում Լիգիային, որը միշտ կենտրոնում է, միշտ՝ «պրիմա», միշտ պատրաստ՝ ուշադրության կենտրոնում լինելու։ 

Ռուբեն Ղազարյանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Մյուսների դեպքում անկեղծությունն ու բաց լինելը ձեւավորվում էր ժամանակի ընթացքում։

 

Ռուբեն Ղազարյանի խոսքով՝ վավերագրական կինոյում «մանիպուլյացիայի» մասին խոսելիս հաճախ ճիշտ գնահատական չեն տալիս։

«Երբ ֆիլմում ներգրավված են տարբեր կողմեր, եւ դու ֆիքսում ես մարդու բնական ռեակցիան, դա մանիպուլյացիա չէ։ Դա հենց վավերագրություն է։ Այո, կարող է երբեմն ինչ-որ իրավիճակ ստեղծես, որ կերպարը բացվի, մտածի, արձագանքի, բայց դա մանիպուլյացիա չէ, այլ ստեղծագործական պրոցեսի մի մաս»։

Իննա Սահակյանը եւ Ռուբեն Ղազարյանը

 

Մոտ 300 ժամ նկարած նյութ։ «Սարսափելի շատ է», - ժպտում է Իննան։ Այդ հսկայական ծավալից ստացել են 94 րոպեանոց ֆիլմ։

«Մոնտաժը մեր ամենածանր փուլերից է։ Սկզբում ես ու Արթուրը հավաքեցինք մոտ երեք ժամանոց տարբերակ։ Խնդիրն այն է, որ ֆիլմի նյութը անսահման բազմազան է. այնքան շատ ու տարբեր պատմություններ կան, որ դրանցից կարելի էր հիանալի մինի-սերիալ պատրաստել։ Իսկ երբ ունես ընդամենը 90 րոպե եւ ավելի քան 10 կերպար, անխուսափելիորեն ստանում ես ավելի շատ կոլեկտիվ կերպարագիր», - պատմում է Իննան։

«Հիմա աշխատում ենք նաեւ ֆիլմի հեռուստատեսային 52 րոպեանոց տարբերակի վրա։ Դեռ չեմ պատկերացնում՝ ինչպես այդքան կտրել»։

Իննա Սահակյանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Իննա Սահակյանի գլխավոր ներքին հակասության պատճառն այն է, որ նա միաժամանակ ե՛ւ ռեժիսոր է, ե՛ւ պրոդյուսեր։ Այդ երկվությունը, ինչպես նշում է, ստեղծում է մշտական «ներքին պատերազմ». ռեժիսորը ուզում է ազատ, ինտուիտիվ, կերպարվեստային կինո, իսկ պրոդյուսերը հիշեցնում է միջազգային հանդիսատեսի եւ փառատոնների մասին։ 

Պրոդյուսերական մտածողությունը ե՛ւ սահմանափակում է, ե՛ւ փրկում. «Ռեժիսորի տեսանկյունից՝ պրոդյուսերը միշտ խանգարում է, բայց եթե ուզում ես, որ ֆիլմը ապրի, պրոդյուսերը անփոխարինելի է. ինքը պետք է առաջ տանի, այլապես ոչ ոք դա չի անի», - ասում է Իննա Սահակյանը։

«Վերապրել Շեքսպիրին» ֆիլմի համաշխարհային պրեմիերան կայացել է նոյեմբերի 18-ին Ամստերդամի միջազգային վավերագրական ֆիլմերի փառատոնում (IDFA), որի հանդիսատեսը միշտ առանձնանում է ջերմությամբ։

Իննա Սահակյանը եւ Ռուբեն Ղազարյանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Իննան նշում է, որ հատկապես թանկ են հանդիսատեսի անմիջական ռեակցիաները. 

«Երբ նստած ես դահլիճում եւ լսում ես նրանց ծիծաղը, լռությունը, զգում ես՝ ինչպես է «աշխատում» ֆիլմը։ Առավել ուշագրավ էր, որ օտար հանդիսատեսի ռեակցիաները համընկնում էին հայկականի հետ։ Այդտեղ հասկանում ես՝ պատմությունը ստացվել է»։

Լուսանկարը` դրվագ ֆիլմից

Իննա Սահակյանն ու Ռուբեն Ղազարյանը փորձում են մեկ-երկու նախադասությամբ սահմանել՝ ինչի մասին է ֆիլմը։ Ի վերջո միմյանց լրացնող պատասխաններ են գտնում։

«Ֆիլմը ծերության ու մենության մասին է։ Մարդն այս տարիքում հստակ առնչվում իր մենակության հետ։ Այո, կա ընկերության, արվեստի, խմբի, թատրոնի շերտ, եւ կա նաեւ Շեքսպիրյան դրամայի ենթաշերտը։ Բայց ֆիլմը մենության մասին է, խորքային, անխուսափելի մենության», - ասում է Իննան։

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

«Ֆիլմը ժամանակի մասին է։ Կորսված ժամանակի՝ չասածի, չապրածի, անկեղծ չեղած պահերի։ Հասարակությունը, որ տեսնում ենք ֆիլմում, այդ ժամանակի հետեւանքն է։ Ինձ համար սա ավելի շատ սիմվոլիկ, գրեթե ալեգորիկ ֆիլմ է», - ասում է Ռուբենը։

Աստղիկ Հովհաննեսով

Լուսանկարները՝ Դավիթ Ղահրամանյանի